Miasto Nysa jako cel podróży do 1741 roku

Anatol Bukała

P

odróże od dawna były ważną czynnością w życiu człowieka. Bez względu na to, czy były odbywane wformie średniowiecznych pielgrzymek, podróży handlowych czy nowożytnych „Grand Tour” zawsze były okazją do zdobycia praktycznej wiedzy

o świecie. W średniowieczu były jednak przedsięwzięciem zdecydowanie elitarnym, dostępnym ludziom odpowiednio sytuowanym1 i sprowadzały się głównie do podróży

„zawodowych” w ramach np. sprawowania władzy. Dopiero epoka oświecenia upo- wszechniła podróże nie tylko „zawodowe” (np. wojskowe czy polityczne) ale również

„prywatne”, w które wyruszali coraz liczniej mieszkańcy miast, inteligenci, artyści czy rzemieślnicy wcelach m.in. edukacyjnych, zdrowotnych czy rekreacyjnych2. Odpowiedni majątek i wysoka pozycja społeczna pozwalały podróżować w celach rozrywkowych  i krajoznawczych, dla zaspokojenia potrzeb intelektualnych, dla samej przyjemności czy wręcz kaprysu i mody3. W wieku XVIII, który określa się mianem „wieku wielkich podróży”, rozpoczął się proces ich upowszechniania, uważany za początek turystyki4. Jednak zjawiska tego nie można porównać z tzw. turystyką masową, która rozpoczęła się wraz ze stworzeniem środków masowego transportu wpołowie XIX wieku5 i stanowi nowy rozdział w historii podróżowania.

Na skrzyżowaniu szlaków

Również Śląsk przyciągał rzesze podróżników, będąc zarówno miejscem docelowym jak i krajem tranzytu, przez który wiodły ważne szlaki już od średniowiecza. Już wtedy Nysa wymieniana była obok Wrocławia jako jeden z najważniejszych węzłów komunikacyjnych na Śląsku. To w Nysie krzyżowały się drogi handlowe południowo- wschodniej części Śląska, a prowadziły one do Wrocławia przez Wiązów, do Krakowa przez Racibórz lub Głogówek, do Torunia i Gdańska przez Grodków, do Ołomuńca przez

1 J. Szymański, Wstęp, [w:] Trzy relacje z podróży po Śląsku w XVIII i XIX wieku, red. J. Szymański, DWPN 2006, s. 7–8

2   E. Wółkiewicz, Wstęp, [w:]. Samotrzeć, wkompanii czy z orszakiem?, red. M. Saczyńska, E. Wółkiewicz, Warszawa 2012, s.7

3 M. E. Kowalczyk, Podróże po Europie w XVII wieku [w:] Trzy relacje z podróży po Śląsku w XVIII i XIX wieku, red. J. Szymański, DWPN 2006, s. 186

4  J. Szymański, Wstęp, [w:] Trzy…, op. cit., s. 8

5  M. E. Kowalczyk, Podróże po Europie…, op.cit., s. 186

98

Miasto Nysa jako cel podróży do 1741 roku

Ryc. 1 Pierwsze ilustracyjne przedstawienie Nysy wykonane techniką drzeworytniczą w warsztacie Michaela Wolgemuta i opatrzone tekstem Hartmanna Schedla z roku 1493 zawarte w „Liber cronicarum” wydanym w Norymberdze. Źródło: Muzeum w Nysie

Zlate Hory i dalej na południe Europy6.

Tak więc Nysa jako miasto na skrzyżowaniu szlaków handlowych już w średnio- wieczu stanowiła cel podróży np. dla kupców. Przybywało tu również wielu nowych osadników głównie w XIII i XIV wieku, kiedy to na terenie obecnej ziemi nyskiej lokowano wiele wsi i kilka miast (Nysa, Głuchołazy, Paczków). Obok istniejącej już

„starej Nysy” lokowano na prawie flamandzkim Nowe Miasto, które wniedługim czasie stało się głównym ośrodkiem miejskim Księstwa Nyskiego biskupów wrocławskich. Ale zanim całkowitą władzę w księstwie nyskim przejęli biskupi w XIII wieku toczy się spór miedzy nimi a panującymi tutaj książętami wrocławskimi. Apogeum konflikt ten osiągnął za panowania księcia Henryka IV Probusa i biskupa Tomasza II. Również Nysa znalazła się na arenie tego konfliktu. W 1284 roku książę Henryk IV chcąc upokorzyć biskupa zorganizował w Nysie wielki turniej rycerski, jeden z pierwszych jakie odbyły się na obecnych ziemiach polskich7. Turniej trwał aż cztery dni8. Możemy

6   J. Leszczyński, Zarys dziejów miasta do roku 1740 [w:] Miasto Nysa Szkice monograficzne, Wrocław 1970, s. 28

7  M.L. Wójcik, Dolny Śląsk w latach 1138–1326, [w:] Dolny Śląsk. Monografia Historyczna, Wrocław 2009, s. 99

8  Z. Boras, Książęta piastowscy Śląska, Katowice 1982, s. 142

Ryc. 2 Widok Nysy opublikowany w dziele Matthausa Meriana „Topographia Bohemiae, Moraviae et Silesiae” wydanym ...