+3-EGZAMIN MATURALNY.docx

EGZAMIN MATURALNY

Z JEZYKA POLSKIEGO

POZIOM PODSTAWOWY

CZAS-170 MIN.

ZESTAW 1

Jan Miodek, „Najki z Samotraki”
Kiedy rok temu zabierałem się do recenzowania słownika gwary studentów
Uniwersytetu Gdańskiego, moją uwagę zwróciło już pierwsze zdanie: „Stary, przyjdź dziś
do mnie wieczorem, rzucimy pena na kompa, potem impra, a potem pomyślimy o jakimś
afterku...”.
W tym jednym zdaniu kumulują się wszystkie cechy polszczyzny najmłodszych pokoleń.
Ale po kolei.
Można powiedzieć, że zaczęło się przed laty od Owsiakowego „siema”. I dziś to już
nie jest tylko pen i komp. Nawet SMS, skądinąd wersja skrócona całego wyrażenia, ma już
dziś swoją skróconą wersję: „es”. Krótkie „cześć” ma jeszcze krótszy wariant w postaci „cze”.
A mój Wrocław jest nie tylko Wrockiem, ale też jedynie „Wro”. Jest „do zo”, „nara”
(a nawet „narazka”!) i „spoko”.
Owe skróty często abstrahują od granic morfologicznych wyrazów1. „Dziękuję” to jest
oczywiście „dzięki”, ale też w wersji zanglizowanej „dzienks”, albo „spoks” zamiast
„spokojnie”. „Piwo”, czyli „browar”, to jest „bro”, ale też „bronks”. W tych skrótach mamy
zabieg słowotwórczy anglizujący brzmienia.
Młodzi mówią dziś „sory”, ale urobili już od tego swojskie2 derywaty3, bo mówi się
także „sorka”, „sorki”, jest też jednak i „sorewicz”.
Możemy więc powiedzieć, że język młodych to język pełen skrótów, ucięć, skrzy się
humorem, a w jego tle jest angielszczyzna.
W tej sprawie napływa do mnie korespondencja i jest ona zdecydowanie
kasandryczno-rejtanowsko-piotrowoskargowa: co to będzie, jeszcze trochę i polszczyzna
zaniknie, będziemy żyć w świecie marketów, leasingów, monitoringów i shopów. Rozumiejąc te lęki, uspokajam rodaków, mówię im o języku praindoeuropejskim
- języku matce nas wszystkich, o tym, że historia polskiego języka jest historią nieustannie
napływających do niego z różnych języków słów i że polszczyzna zawsze z tymi złożami
leksykalnymi sobie radziła w nieustających procesach adaptacji i przyswajania sobie tych
słów.
Faktem jest, że angielszczyzna jest dziś w polszczyźnie dominująca. Anglizuje się
wszystko, co się da i gdzie się da. A już w kategoriach wypadnięcia z kodu kulturowego
traktuję takie odkształcenia językowe, jak walka „Dejwida” z Goliatem czy - co działa
na mnie zupełnie wysypkowo - „akłaparki”.
 

Na podstawie: Jan Miodek, „Najki z Samotraki”, „Gazeta. Opole” 2012, nr 76.

Zadanie 1. (0-1)

Przepisz zdanie, w którym Jan Miodek zawarł główną tezę swojej wypowiedzi.

Możemy więc powiedzieć, że język młodych to język pełen skrótów, ucięć, skrzy się
humorem, a w jego tle jest angielszczyzna

Zadanie 2. (0-2)

Znajdź w tekście i wypisz po 3 przykłady wymienionych poniżej rodzajów skrótów (A-B) z

języka współczesnej młodzieży.

A. Skróty wyrazów i wyrażeń polskich zachowujące polskie brzmienie

-bro

-cze

-nara

B. Skróty wyrazów i wyrażeń polskich mające zanglizowane brzmienie

-sory

-dzienks

-afterku

Zadanie 3. (0-1)

„Swojskim derywatem” utworzonym od wyrazu obcego, analogicznym do przykładów

podanych przez Jana Miodka, jest wyraz:

A. bronks.

B. afterek.

C. dzienks.

D. monitoring

Zadanie 4. (0-2)

a) Poprawna wymowa wyrazu „aquapark” w języku polskim to

A. „akłapark”.

B. „agłapark”.

C. „akfapark”.

D. „akwapark”.

b) Co, zdaniem prof. Miodka, jest przyczyną błędu popełnianego przez młodych Polaków w

wymowie wyrazu „aquapark” ?

próba zanglizowania wszelkich wyrazów bez dobrej znajomości jego właściwej wymowy

Zadanie 5. (0-1)

Do każdego z przykładów użycia czasownika (1-3) dobierz sytuację, w której ten czasownik

został użyty. Odpowiedzi wybierz spośród (a-d). Każdy z przykładów zaczyna się od

czasownika.

1) „zabierałem się do recenzowania”- C

2) „kumulują się wszystkie cechy polszczyzny”-D

3) „urobili już od tego swojskie derywaty”-B

a) gdy mowa o wszystkich ludziach

b) gdy mowa o młodzieży

c) gdy prof. Miodek mówi o sobie

d) gdy mowa o przedmiocie wykładu

Zadanie 6. (0-3)

a)      Od jakich wyrazów podstawowych utworzony został przymiotnik „kasandrycznorejtanowsko-piotrowoskargowa”?

-kasandra, -rejtan, -piotr skarga

b) Co znaczy ten przymiotnik w tekście Jana Miodka?

c) Jaki efekt wywołuje jego użycie w tekście Jana Miodka?

Refleksję nad słusznością tworzenia skrótów i nowych słów

Zadanie 7. (0-1)

Jaka jest opinia autora artykułu o procesie anglizowania współczesnej polszczyzny?

Utwórz właściwe zdanie, wybierz pierwszą jego część z punktów 1-2, a następnie dobierz

prawdziwe zakończenie (a-b).

1. Autor podziela lęki rodaków zaniepokojonych ekspansją angielszczyzny, ponieważ

2. Autor nie podziela lęków rodaków zaniepokojonych ekspansją angielszczyzny, ponieważ

a) język polski już wielokrotnie obronił się przed nadmiernym wpływem języków obcych.

b) obecnie młode pokolenie Polaków bezkrytycznie ulega wpływom języka angielskiego.

ZESTAW 2

Tekst 1.

Roman Ingarden, „Człowiek i jego rzeczywistość”
[1] Człowiek tym się odróżnia od zwierząt, że nie tylko opanowuje przyrodę w
granicach bez porównania szerszych, ale nadto, że wytwarza sobie pewną zupełnie nową
rzeczywistość, zwaną kulturą. Raz wytworzona, stanowi ona potem znamienny składnik
otaczającego go świata.

[2] Człowiek uprawia ziemię i hoduje rośliny, stawia domy, buduje drogi itd. Robią to
jednak na swój sposób i w swoich wymiarach także niektóre przynajmniej zwierzęta - bobry,
mrówki, termity - choć na pewno w stopniu znacznie mniej doskonałym i powszechnym.
Ale człowiek stwarza nadto tego rodzaju przedmioty, jak dzieła sztuki, teorie naukowe, języki
jako różne sposoby utrwalania i przekazywania innym tego, co raz zostało pomyślane,
państwa, instytucje publiczne (jak np. uniwersytety) lub prywatne (np. banki, towarzystwa
itp.), systemy prawne, pieniądz itp. Wszystkie one są niejako potomkami człowieka.
[3] Nie tylko jednak dzieła nasze są naszymi potomkami, ale w pewnej mierze i my
stajemy się jakby potomkami naszych dzieł i - raz je stworzywszy i obcując z nimi - już nie
umiemy tak żyć i być takimi, jacy byliśmy, gdy ich jeszcze nie było. Bo zmieniamy się cieleśnie
i duchowo pod wpływem wytworzonego przez nas świata naszych dzieł.
Mając koleje i aeroplany, nie umiemy już tak chodzić, jak to czynili nasi pradziadowie.
I gdy słyszeliśmy już dzieła Beethovena lub Szopena, nie chcemy już słuchać katarynki,
a gdy olśnił nas swymi pięknościami Pan Tadeusz lub Król Duch, nudnym się dla nas staje
niejeden utwór dawniej ceniony, bo inna już jest nasza wrażliwość artystyczna i inne wymogi
poetyckiego piękna. I jeżeli dzieła nasze są wysoko wartościowe (dobre), piękne, duchowo
bogate, szlachetne i mądre, my sami przez nie dobrzejemy, a jeżeli niosą w sobie ślady zła,
szpetoty, duchowej niemocy, choroby lub obłędu, stajemy się pod ich wpływem gorsi,
ubożsi, słabsi lub chorzy.
 

Na podstawie: Roman Ingarden, „Człowiek i jego rzeczywistość”, [w:] tenże, „Szkice z
filozofii literatury”, Kraków 2000.

Tekst 2.
Jan Paweł II, „Pamięć i tożsamość ...”
W kulturę człowieka od samego początku wpisany jest bardzo głęboko element
piękna. Piękno wszechświata jest jak gdyby odbite w oczach Boga, o którym powiedziano: „A
Bóg widział, że wszystko, co uczynił, było bardzo dobre” (Rdz 1, 31). Za „bardzo dobre”
zostało uznane przede wszystkim pojawienie się pierwszej pary, stworzonej na obraz
i podobieństwo Boga, w całej pierwotnej niewinności i w tej nagości, jaka była udziałem
człowieka przed grzechem pierworodnym. To wszystko leży u podstaw kultury wyrażającej
się w dziełach sztuki, czy to będą dzieła malarstwa, rzeźby, architektury, czy dzieła muzyczne,
czy inne rezultaty twórczej wyobraźni i myśli. Człowiek żyje prawdziwym ludzkim życiem
dzięki kulturze. Kultura jest właściwym sposobem istnienia i bytowania człowieka. Kultura
jest tym, przez co człowiek jako człowiek staje się bardziej człowiekiem: bardziej „jest”.
Na postawie: Jan Paweł II, „Pamięć i tożsamość. Rozmowy na przełomie tysiącleci”, Kraków
2005.

Zadanie 1. (0-2)

Sformułuj trzy pytania, na które w kolejnych akapitach odpowiada autor tekstu 1. Każde
pytanie musi odnosić się do całego akapitu.

1.      Co odróżnia człowieka od zwierząt?

2.      Co stanowi o wyjątkowości rzeczy tworzonych przez człowieka?

3.      Jak wpływają na nas dzieła człowieka?

Zadanie 2. (0-2)
Które z podanych w punktach 1-4 sądów są zgodne z twierdzeniami autora wyrażonymi
w tekście 1., a które nie? Obok cyfry oznaczającej twierdzenie napisz zgodne, jeśli
twierdzenie jest zgodne, jeśli jest niezgodne napisz niezgodne.
 

1. Dzieła Beethovena i Szopena to wspaniałe wytwory ludzkiej myśli. - zgodne
2. Obcując z dziełami kultury, człowiek zawsze staje się lepszy. - niezgodne
3. Człowiek jest wyjątkiem w świecie przyrody, ponieważ jako jedyna istota potrafi
przekształcać otoczenie, w którym żyje. - niezgodne
4. Wskutek poznawania dzieł sztuki człowiek kształtuje swój gust artystyczny. - zgodne
 

Zadanie 3. (0-3)
a) Znajdź w akapicie 3. po jednym spójniku pełniącym w tekście 1. wskazaną funkcję.(AC).
A. Wprowadzenie zdania podrzędnego, które określa warunek
B. Wprowadzenie zdania współrzędnego łącznego
C. Wprowadzenie zdania podrzędnego, które zawiera uzasadnienie sądu
b) Podaj przykłady zdań złożonych, w których wystąpiły spójniki wymienione przez
Ciebie w punkcie a).
A. . I jeżeli dzieła nasze są wysoko wartościowe (dobre), piękne, duchowo
bogate, szlachetne i mądre, my sami przez nie dobrzejemy, a jeżeli niosą w sobie ślady zła,
szpetoty, duchowej niemocy, choroby lub obłędu, stajemy się pod ich wpływem gorsi,
ubożsi, słabsi lub chorzy.
 

B. Nie tylko jednak dzieła nasze są naszymi potomkami, ale w pewnej mierze i my
stajemy się jakby potomkami naszych dzieł i - raz je stworzywszy i obcując z nimi - już nie
umiemy tak żyć i być takimi, jacy byliśmy, gdy ich jeszcze nie było

C. nudnym się dla nas staje
niejeden utwór dawniej ceniony, bo inna już jest nasza wrażliwość artystyczna i inne wymogi
poetyckiego piękna

Zadanie 4. (0-1)
Które cechy stylu naukowego charakteryzują tekst 1.? Odpowiedzi wybierz spośród
wymienionych cech w punktach A-D.
A. Nasycenie terminologią naukową
B. Nagromadzenie wyrazów o znaczeniu abstrakcyjnym
C. Występowanie rozbudowanych składniowo zdań
D, Pozbawiony emocji, rzeczowy wywód

Zadanie 5. (0-1)
Wyjaśnij, dlaczego Jan Paweł II w drugim zdaniu posłużył się formą czasownika zakończoną
na -no: „powiedziano”.
 

Ponieważ nieznany jest autor przytoczonych słów powtarzanych przez wielu innych ludzi