STANISŁAWA FLESZAROWA-MUSKAT:
Zatoka śpiewających traw
Wydawnictwo Morskie Gdańsk 1989.
Opracowanie graficzneJoanna Remus
Copyright by Stanisława Pleszarowa-Muskat Gdańsk 1967
ISBN 83-215-8303-2
Wydawnictwo Morskie Gdańsk 1989 Wydanie III.
Nakład 149750 + 250 egz.
I rzut119750+250 egz.
II rzut 30000 egz.
Ark. wyd. 13,66.
Ark. druk. 15,5.
Papier offset III kl. 70 g.
Przekazano do drukarni wgrudniu 1988 r.
Podpisano do druku w październiku 1989 r.
Zakłady Graficzne w Gdańsku, ul. Trzy Lipy 3 . nr 205/89W-3
I
Z okien pociągu widać było zielone, skrzące się jeszcze zimną rosą wzgórza. Na nich owce. Jak w Bieszczadach czy Karkonoszach. A przecież za kilkadziesiąt minut oczom podróżnych miała ukazać się zatoka, morski brzeg, zarosły tutaj trzciną i szuwarami, niby podmokły brzeg jeziora, dopiero daleko poza nim rozpoczynał się ów nieopisany błękit wody, która ściąga na siebie barwę nieba.
Dziś morze będzie intensywnie niebieskie - pomyślała Dorota, chowając stopy jak najgłębiej pod ławkę.
Młody człowiek siedzący naprzeciwko spał z rozbrajającą swobodą. Miał długie nogi koszykarza z pierwszej ligi, trudno było znaleźć miejsce na nie w ciasnym przedziale. Śpiący wsunął głowę jak mógł najgłębiej wpodniesiony kołnierz popelinowej kurtki, ręce zanurzył w kieszenie spodni prawie po łokcie, długimi nogami wciąż dotykał nóg Doroty, które były dla niego w tej chwili po prostu ciepłem.
- Kim jest? - pomyślała, walcząc także z nagłą sennością. - Jest nikim, śpi.
Obok niego spało jeszcze dwóch mężczyzn, tak jak on wtulonych w drewnianą ławkę, i młoda dziewczyna w czerwonym swetrze. Przy ramieniu Doroty pochrapywała jakaś starsza pani, którą każde własne głośniejsze chrapnięcie natychmiast wybijało ze snu i wprawiało w zakłopotanie. Dorota nie dawała jej odczuć, że to zauważa.
Sama będę tak chrapać – pomyślała - już po tygodniu dojeżdżania tutaj.
Godzina była wczesna. Dochodziło wpół do siódmej. Wstała o piątej, żeby zdążyć na pociąg, nie spała zresztą prawie przez całą noc. Oparła czoło o szybę dygocącą w nieszczelnym oknie. Trzy owce odwróciły się brudnymi zadami od toczącego się po torach huku i trzasku. Pilnujący ich chłopiec wyrwał spod siebie worek i zaczął nim powiewać niczym batystową chustką.
Młody człowiek w - popelinowej kurtce nie otwierając oczu balansował wciąż długimi kończynami ku ciepłym kolanom Doroty. Wysunęła nogi spod ławki i pozwoliła mu się o nie oprzeć. W drugim przedziale toczył się przyciszony dialog:
- Wciąż im powtarzam: chcecie mieć szpital, chcecie mieć sąd, chcecie mieć szkoły, dajcie ludziom mieszkania.
- Słusznie.
- Budujcie, mówię im co dnia. Świętemu by się sprzykrzyło tutaj dojeżdżać.
- A pan by się przeniósł tu na stałe?
- Ja? Dlaczego ja?
- A dla kogo te domy?
Przez chwilę trwała cisza.
- Ja mam w Gdyni mieszkanie. Nie rzucę przecież mieszkania. I dzieci się kształcą.
Widzi pan westchnął drugi głos, tak to jest.
Znów kilka owiec tuż przy kolejowej skarpie, zadumanych, obojętnych. Chłopiec, który ich strzegł, nie podniósł ręki, odwrócił tylko trochę głowę i nim minął go ostatni wagon, położył się wzdłuż nasypu.
Zdecydowała się nie wczoraj, ani przed tygodniem, ale już wtedy, przed rokiem, kiedy postanowiła pomóc Wiktorowi w badaniu morskich traw, morszczynu i widlika. Już wtedy było rzeczą jasną, że czeka ją to małe miasto nad zatoką: agar-agaru nie można było produkować w Gdańsku. Ten kierunek badań nadał swojej pracowni sam profesor; zbliżał się czas, kiedy głodna ludzkość będzie w końcu jeść morze, nie tylko rybę ale wszystko, co się nadaje do zjedzenia.
Ale agar-agar wymyślili oni i wytrwali przy nim, choć to nie było takie proste. Zagraniczne patenty strzegły tajemnicy, kosztowała ni mniej, ni więcej, tylko prawie pół miliona dolarów rocznie za import, bez którego nie mogły się obejść fabryki farmaceutyczne i spożywcze.
- Ptasie mleczko! - mówiła tym, którzy niczego nie rozumieli. Agar-agar potrzebny jest do produkcji ptasiego mleczka!
To pomagało. To najłatwiej przemawiało do wyobraźni. Tylko w domu nie musiała zabiegać o zdobycie przychylności dla swoich poczynań. Boże, jakże cierpieli przez wszystkie lata studiów nad tą jej chemią spożywczą, kuchenną nieomal, jak się jej wstydzili ojciec, kapitan żeglugi wielkiej, matka, lekarz specjalista chorób morskich, Zygmunt, świeżo upieczony konstruktor okrętów, cała ta świetnie zgrana, morska paczka, szczęśliwa teraz, że oto i córka marnotrawna wraca na rodzinne morskie łono. Największą radość sprawiła ojcu. Kiedy razem z Wiktorem pracowali nad swoim doświadczeniem w fabryce żelatyny aż w Słupsku, nie mogąc bliżej uzyskać gościny w żadnym z laboratoriów - ojciec przyjeżdżał do niej, choć niełatwo było mu znaleźć czas na te podróże podczas krótkiego pobytu na lądzie. Potem, kiedy im się wreszcie udało i kiedy nastąpił okres długiego oczekiwania na zainteresowanie ich wynalazkiem tych, od których wszystko zależało, którzy mogli z ich pracy uczynić rewelację lub unicestwić ją w pierwszym stadium, kiedy trzeba było po prostu uwierzyć i dać trochę pieniędzy - ojciec często dzwonił z morza i miał wtedy same niespodzianki, jakieś nadzwyczajne rzeczy wyszperane w sklepach Adenu, Djakarty, Hongkongu i Kobe. Rozumiała co to znaczy, zbierało jej się na płacz, kiedy wciąż nie mogła przekazać mu radosnej nowiny. Ale w końcu i to przyszło. Agar-agarem zainteresował się sam wicepremier. Nad Zatoką miał powstać zakład doświadczalny, wyposażony w niezbędną aparaturę; mieli ją skompletować i rozpocząć produkcję, znalazły się pieniądze na wszystko. Ojciec dowiedział się o tym w drodze powrotnej do kraju. Zadzwoniła do niego, kiedy wyszedł z Kolonii. Był szczęśliwy, to wynikało z każdego słowa. Zaraz nazajutrz po przyjeździe zaprosił ją na kolację. Po raz pierwszyw życiu na kolację we dwoje.
Miała to być kolacja w sopockim Grand Hotelu, w sali z widokiem na morze, na hotelową plażę, pustą o tej porze roku. Ale rozmyślili się wpół drogi. Nie chcieli, żeby to była jedna z owych niedzielnych wypraw do Grand Hotelu, na które ojciec zabierał ich podczas każdego pobytu na lądzie. Powinna to być prawdziwa męska kolacja w jakimś lokalu w Nowym Porcie, kolacja, w której miała uczestniczyć jako kompan, ktoś ,,z branży", w żadnym wypadku jako dziewczyna.
Po długich poszukiwaniach udało im się znaleźć coś odpowiedniego. Już po otwarciu drzwi owiał ich aromat dostatecznie podejrzany, aby mogli się poczuć usatysfakcjonowani przygodą. Pojęcia nie miałem, że w ogóle istnieje coś takiego mówił ojciec, rozglądając się po "lokalu", zanim w kotarze za bufetem ukazał się gospodarz. Skłonił się w ich kierunku, prócz nich nie było żadnych gości.
- Co pan tam ma dobrego?
- Dla pana może być wszystko, kapitanie odparł, obmiatając serwetką kontuar.
Ojciec drgnął, a ona nie mogła opanować zgorszonego zdumienia, a więc bywał tu, dlaczego się od razu do tego nie przyznał?
- Uspokój się szepnął. On na pewno mówi tak do wszystkich.
Przez dłuższy czas przyglądała się z podejrzliwą uwagą konferowaniu obydwu mężczyzn.
- Wszystko, to znaczy co?
- Na przykład śledzie, kapitanie.
- Co jeszcze? Jestem z damą.
- Damy lubią śledzie, kapitanie.
- Ale tylko w pewnym okresie, mistrzu, tylko w pewnym okresie.
- Może być bigos - gospodarz jeszcze raz obmiótł powiewem serwetki kontuar - albo golonka.
- Z grochem?
- Z grochem, kapitanie.
- Zjesz golonkę? zapytał ojciec z pokorną jakąś nieśmiałością.
- Zjem, oczywiście.
- A jadłaś już kiedy? - To okropne, jak ja nic o was nie wiem.
- Nie jadłam.
- No to widzisz! Zjesz z ojcem pierwszy raz.
- Świeża przynajmniej?
- Świeża, kapitanie.
- Co do tego?
- Eksportowa.
Ojciec skrzywił się. - Powiedziałem już, że jestem z damą.
- Widzę, kapitanie.
- Może być rum.
- Jaki?
- Kubański.
- Dobrze, niech będzie rum.
- Dwie setki, kapitanie?
- Flaszka. Cukier, dwie szklanki i dzbanek gorącej wody.
Kotara rozwiała się i po chwili za kontuarem nie było nikogo.
- Śmierdzi tu powiedział ojciec.
- Ale ja lubię, jak tak śmierdzi.
- Ja też. Nie wietrzone nigdy dostatecznie wnętrze, dym, trochę wilgoci, alkohol, wspomnienie po ludziach. Poszli w morze, okrążyli kilka razy ziemię, może niektórzy już nie żyją. A tutaj są ich oddechy.
- Ich oddechy są wszędzie.
- Tak, ale tutaj też.
- Zapalisz?
- Wiesz, że nie palę.
- To wiedziałem, ale myślałem, że może dziś.
- Nie powinieneś mnie namawiać.
- Nie namawiam cię.
- Mamie powiemy jednak, że byliśmy w Grand Hotelu. Oczywiście. Jeśli zapyta.
- Wiktora także mogłeś zaprosić na kolację.
- Tak ci na tym zależy?
Roześmiała się.
- Żonaty i ma dwoje dzieci! Ale on jest także twórcą polskiego agar-agaru.
- To już na przyszły raz, na mój następny powrót z rejsu.
- A teraz zjemy kolację tylko we dwoje. Tata z córką - absolutnie, szczęśliwy tata z córką, chciałem ci powiedzieć.
Położyła dłoń na ramieniu ojca, pogładziła palcami szorstki materiał jego kurtki.
- Nie jestem zarozumiała, ale zdaję sobie z tego sprawę.
- Chciałabyś coś mieć?
- Co na przykład?
- Bo ja wiem? Może futro? Może jakiś pierścionek? Nie śmiej się, chciałbym ci coś kupić.
- Dosyć mi kupujesz, nie wzruszaj się tak kosztownie. Będę zarabiać masę pieniędzy, jak patent wejdzie do produkcji. A na razie nic mi nie trzeba.
- W porządku,zapytam o to mamę, jeśli nie chcesz sama powiedzieć.
- Broń Boże, mama jest za praktyczna!
- Ach więc to tak? Przywiozę ci wobec tego coś bajecznie niepraktycznego.
- Tak!
- Jakieś jaskrawe głupstwo.
- Jakąś rzecz niemożliwą do włożenia.
- Tak! I żeby nie była ciepła! I żeby nie była nie plamiąca. I żeby....
- Wiem, wiem, o co chodzi. Bunt przeciwko praktycznym wartościom. Po prostu chcesz, żeby ci ojciec sprawił przyjemność.
Śmiali się, a zasłona za kontuarem rozchyliła się znowu, ukazała się w niej taca z wysokimi szklankami, cukiernicą, flaszką oklejoną kolorową etykietą i niklowanym, termosowym dzbankiem.
- Już podaję, kapitanie.
- Dziękuję, mistrzu.
Niósł tacę w jednej ręce. W prawej. Lewa była protezą w czarnej rękawiczce, na której szykownie wisiała złożona na pół serwetka.
- Golonki zaraz będą. Jakby pan poczekał, kapitanie, to by mogła być cielęcina z pieczarkami.
- Poczekam. Poczekamy? - zapytał.
- Tak, oczywiście.
- Nie zgadzaj się na wszystko. Podejrzewam, że albo chcesz mi sprawić przyjemność, albo się mnie boisz.
- Cóż znowu!
- Powiedz, że masz ochotę!
- Mam ochotę.
Drzwi otworzyły się gwałtownie, powiało świeżym wiatrem, wonią wieczoru i bliskiej wody. Na progu stanęła dziewczyna w płaszczu narzuconym na ramiona.
- Nie ma Zenona? - zapytała.
- Nie ma. - odpowiedział gospodarz, nie odwracając ku niej głowy.
- Nie było jeszcze?
- Nie
Dziewczyna postała przez chwilę, zgarnęła pod szyję kołnierz płaszcza. Dopiero teraz zauważyli miniaturowe stateczki uwieszone u sufitu, kogi, karawele o pociemniałych od dymu żaglach. Poruszała je fala powietrza, świeży oddech sztormu wiejącego od drzwi; kołysały się w nim, jak na prawdziwym morzu, dopóki dziewczyna nie cofnęła się na ulicę i nie zamknęła drzwi za sobą.
- Więc mam ochotę na cielęcinę z pieczarkami powtórzyła.
- Już się robi - powiedział gospodarz.
Stał i patrzył, jak kapitan miesza w wysokich szklankach rum z cukrem i wrzątkiem.
Intensywny zapach uniósł się znad stolika.
- A na deser mogą być przypalane migdały. I kawa, kapitanie.
- Wspaniale! - powiedział ojciec.
- Spróbuj tylko.
Wypiła duży łyk gorącego napoju.
- Nie za mocne?
- Pij! Jesteś z ojcem!
Gospodarz zniknął znów za kotarą i wrócił po chwili z dwoma talerzami na tacy.
Golonka była świeżuteńka i chuda dla Doroty, a puree z grochu prawie puszyste, nie opadłe jeszcze po żmudnym zabiegu przecierania.
- Dlaczego tu tak pusto? - spytał ojciec, jakby dopiero zachęcający widok potraw upewnił go, że lokal mógł być uczęszczany.
- Bo wcześnie, kapitanie.
- Za wcześnie?
- O tej porze pełno tylko w barze mlecznym.
Kapitan się zawstydził.
- No tak - powiedział. Ale ja jestem z dzieckiem.
Dorota pochyliła się nad stolikiem, powstrzymując śmiech.
- Raz mówisz o mnie: dama, a raz: dziecko. Musisz się zdecydować.
- Nie mogę.
- Ze względu na mnie? Czy na siebie?
- Ze względu na siebie oczywiście.
Gospodarz wycofał się znów za kotarę, a oni jedli i popijali gorący grog i patrzyli na nieruchome żeglowanie pod sufitem, któremu dopiero fale dymu z papierosa kapitana dawały pozór prawdziwego rejsu przez Zatokę Czterech Ścian.
-Powiedz no - zaczął ojciec, odsuwając talerz i dolewając do szklanki rumu, choć nie była jeszcze pusta, - czujesz się szczęśliwa?
- Ja?
- Przecież pytam.
- Nie należy pytać o takie rzeczy.
- Dlaczego?
- Bo tego się nigdy nie wie.
- Skądże? Ja wiem.
- Może ci się tylko zdaje, ponieważ...
- Ponieważ co?
- Ponieważ upraszczasz sprawę.
- To był cios niżej pasa.
- Przepraszam. Twój był taki sam.
- Czy to znaczy?
- Nie, to nic nie znaczy.
Zjawiła się znów taca w rozchyleniu kotary, pieczarki pachniały z daleka.
- To będzie chyba coś świetnego powiedział ojciec gasząc papierosa.
- Mam nadzieję, kapitanie.
- Powinien pan mieć pewność.
- Mam prawie pewność, kapitanie.
Ojciec nie dolewał już wody do rumu, tylko dla niej otwierał od czasu do czasu dzbanek.
Weszło dwóch mężczyzn w skórzanych kurtkach, zatrzymali się przy bufecie, na którym zaraz zadźwięczało szkło.
- Zobacz, jak on otwiera butelki powiedziała.
- On jest w ogóle wspaniały!
Jednoręki człowiek wsadzał flaszkę pod lewą pachę, przyciskał ją do boku, a prawą wbijał korkociąg w jej szyjkę. Ciche parsknięcie otwieranego szkła rozległo się za kontuarem.
- Nie jesteś zakochana?
- Na litość boską, tatusiu!
- Co w tym śmiesznego?
- Może zapomniałeś odbyć tę rozmowę z Zygmuntem? Kiedy zdał maturę. I wydaje ci się, że masz zaległości w interesowaniu się rodziną.
Ojciec popił ze szklanki i przez chwilę jadł w milczeniu.
- Tak, mam te zaległości - powiedział ciszej nieco, niż mówił przedtem. - I niezdarnie zabieram się do pewnych spraw. Przepraszam.
- Jesteś kochany - zawołała nad stolikiem. - Zupełnie kochany. I wszystko jest w porządku. Nie masz żadnych podstaw do niepokoju.
- Naprawdę?
- Słowo.
Drzwi uchyliły się znowu i stanęła w nich ta sama dziewczyna, która już tu była przedtem.
Płaszcz miała teraz pozapinany na wszystkie guziki i zieloną chustkę na głowie. Tylko oni patrzyli na nią,
- Zenona nie ma? - zapytała.
-Nie. - rzucił gospodarz zza kontuaru.
Nie zapytała już o nic więcej. Zamknęła cicho drzwi.
Dywizjon ciemnych żaglowców pod sufitem zakołysał się w swoim nowym krótkim rejsie.
- Bałem się, żebyś się głupio nie zakochała.
- W kimże to?
- W tym chłopaku, z którym pracujesz.
- Mówiłam ci już, że jest żonaty. I ma dwoje dzieci.
- Dzisiaj dziewczętom to nie przeszkadza.
Odpowiedziała po długiej chwili:
- Mnie przeszkadza.
Gospodarz zabrał talerze, strzepnął serwetką niewidzialny pył ze stolika, po czym starannie zawiesił ją na protezie.
- Smakowało, kapitanie?
- Tak jest, mistrzu.
- Podać kawę?
- I migdały! - upomniała się, niepewna czy pamięta o swojej uprzedniej propozycji.
- Prosimy o kawę z migdałami
Odszedł, odkorkował po drodze jakąś butelkę przy bufecie, bo żaglowce znowu poruszyły się pod powiewem otwieranych drzwi, zadzwonił kieliszkami i zniknął w fałdach kotary.
Dopiero teraz powiedziała:
- To po to, ta kolacja we dwoje? Cóż za bzdura? Mama ci kazała? Sama nie miała odwagi?
- Wiesz, że odwaga na ogół mamy nie opuszcza. To ja sam, najzupełniej sam.
- Dziękuję.
Przy kawie i migdałach mówili już o czymś innym, o rejsie ojca. Znów szedł w morze. Na cztery długie miesiące.
- Ciekawa jestem, kiedy stęsknisz się za nami tak bardzo, żeby opuścić choć jeden rejs.
Nie rozumiał.
- O czym ty mówisz?
- O tobie. I o nas. Prawie się nie znamy.
Roześmiał się i znów dolał sobie rumu.
- To dobrze, kochanie. To dobrze. Że wolisz nas w rejsie niż w domu. Ale to już przesada!
Sięgnęła po papierosa, ojciec patrzył na nią zdumiony, ale zaraz podał jej ognia.
- Jednego możesz być pewny: mając przed oczyma model życia mamy, nie wstąpię w jej ślady.
- Co masz na myśli?
- Co mam na myśli? Uważasz, że miała piekielnie zabawne życie, wciąż wyczekując na listy i telefony. Ile dni w roku jesteś w domu?
- Moje dziecko.
- Poczekaj. Ile dni jesteś wdomu?
- Jednego roku mniej, drugiego więcej.
- Ale prawie nigdy ponad dwa miesiące. Sześćdziesiąt dni to dawka szczęścia rodzinnego dla kobiety, której mąż pływa. Nie dam się na to nabrać. Wyjdę za szewca, przynajmniej będzie przez cały dzień w domu.
Ojciec odstawił na bok pustą butelkę. Zakaszlał cicho.
- Czy matka mówiła z tobą kiedykolwiek na ten temat?
- Nigdy. Ale przecież mam oczy. I trochę wrażliwości.
- Czy mógłbym zrobić coś, co by...
- Teraz? Mógłbyś ją najwyżej zdziwić. I zepsuć jej przyjemność, którą ma zamiast twojej obecności, uczucie, że poświęciła się dla ciebie.
Roześmiali się oboje, gospodarz zbliżył się powiewając serwetką. - Jeszcze kawy, kapitanie?
- Ja już nie. A ty?
- Ja także dziękuję.
- Usatysfakcjonował nas pan w pełni. A te migdały! Sam pan przyrumienia?
- Sam. Przecież były jeszcze ciepłe, kapitanie.
- Prawda, były jeszcze ciepłe - powtórzył ojciec powoli.
- Winda kotwiczna? - zapytał nagle.
Gospodarz drgnął.
- Pamięta pan? - ucieszył się, poprawiając serwetkę.
- Co.. czy pamiętam?
- Ten mój wypadek, u pana na statku, kapitanie. Zaraz po wojnie. Chodziliśmy wtedy do Antwerpii.
- Pamiętam, pamiętam. - powtarzał kapitan czerwieniejąc.
- Brzózka August, niech pan kapitan się nie męczy, tylu marynarzy pan miał. A ja pana od razu poznałem, jak pan tylko wszedł. Bo ludzie na statek przychodzą i odchodzą, kapitan jest zawsze jeden.
- I daje pan sobie jakoś radę powiedział kapitan cicho.
- Jak pan widzi. Nie na statku, ale wciąż ze swoimi, kapitanie.
- Cieszę się.
- A pływam w niedzielę przed południem. Knajpę na klucz i na statek. Z Gdańska do Gdyni i z powrotem. Jak się oczy przymknie, można mieć chwilę złudzenia.
- Wziąłbym pana na stewarda - powiedział kapitan powoli. - Zakasowałby pan wszystkich.
- Dziękuję, kapitanie. Nie pozwoliliby panu. Ale pan to powiedział. To wystarczy.
Dywizjonem pod sufitem zatargał znowu sztorm.
- Zenona nie ma! - podniósł głos gospodarz nie odwracając się ku drzwiom.
- Nie będzie dzisiaj?
- Nie.
Drzwi zamknęły się cicho, mężczyźni przy bufecie parsknęli śmiechem.
- Co, u licha, z tym Zenonem? - zapytał ojciec.
- Sam nie wiem. Pyta tak o niego od roku.
- Od roku?
- Tak. Chodzi po wszystkich knajpach i pyta. Będzie się tak kręcić do rana.
- Nie można jej pomóc?
- Jak, kapitanie?
Posiedzieli jeszcze chwilę, ojciec zapłacił i kiedy lokal zaczął się zapełniać, wstali od stolika.
...
tomaso41