ANTEK
Podstawowe informacje o bohaterze
Antek jest bohaterem powieści Reymonta Chłopi. Mężczyzna pracował na ziemi swego ojca, wielkiego gospodarza, Macieja Boryny. W wyniku konfliktu i bójki z ojcem zostaje wraz z rodziną wyrzucony z gospodarstwa Macieja. Mężczyzna jest bratem Grzeli, Magdy i Józki, mężem Hanki. Bohater utrzymuje zażyłą znajomość ze swoją macochą, w wyniku której zostaje wyizolowany z gromady. Przez pewien czas pracuje w tartaku. Bierze udział w walce o las, w trakcie której zabija borowego (który wcześniej zadał Maciejowi śmiertelną ranę).
Charakterystyka zewnętrzna
Mężczyzna był postawny i bardzo silny. Czytamy, że był
Wysoki, prosty, śmigły, w pasie cienki, w barach rozrosły, gibki; a twarz miał długawą, suchą, nos kiej ten dziób jastrzębi, jeno nie taki garbaty, oczy wielkie, sinozielone, a te brwie, to jakby kto węglem krychę pociągnął przez całe czoło, od skroni prawie szły do skroni […], a czoło miał wyniosłe, ino na pół przysłonięte równo obciętymi, ciemnymi prawie czarnymi włosami i wąsy golił do cna jak wszyscy, że mu ino te białe zęby grały w czerwonych wargach.
Bohater był niewątpliwie bardzo silny i mocny, skoro powalił Mateusza (por. również ocenę Jagny – Antek jak smok, który łapie mocno w pas i niewoli).
Charakterystyka wewnętrzna
Gdy poznajemy Antka, bohater jawi się nam jako uparty i ambitny mężczyzna, który chce przejąć gospodarstwo ojca. Dumny Antek (ojciec i mąż) źle się czuje w domu Macieja, bowiem mężczyzna bardzo ciężko pracował, a mimo to wciąż musiał się prosić o pieniądze (por. scenę na jarmarku). Bohater zatem chce samodzielności i niezależności. Jest bardzo przywiązany do ziemi i okazuje się rozważnym gospodarzem. Zanim jednak to nastąpi, Antek ujawni najgorsze cechy swego charakteru. Mężczyzna, mimo że miał świadomość praw, jakimi rządzi się społeczność, poddaje się gwałtownemu uczuciu namiętności. Upokarza tym samym ojca i żonę, która okazuje się bardzo lojalna i silna. Wypędzony z domu Macieja, zazdrosny o Jagnę pogrąża się w alkoholizmie. W tej trudnej sytuacji finansowej nie pomaga Hance. Staje się samotnikiem, który podąża własnymi ścieżkami. Mężczyzną targają sprzeczne emocje, np.: rozmyślania Hanki, która stwierdza, że Antek jest
czasem taki, że i do rany przyłóż, to znów całe tygodnie ledwie bąknie jakie słowo i ani spojrzy.
Bohater ma bowiem świadomość, że podtrzymując zażyłą znajomość z Jagną źle robi i żal mu żony, co nie zmienia jednak faktu, że rośnie w nim pretensja do ślubnej, że wniosła za mało ziemi w posagu. Mimo że wzbiera w nim nienawiść do ojca, to nie mamy wątpliwości, że bardzo kocha Macieja (por. scena w lesie – podjęty zamiar morderstwa, opamiętanie się, szał gniewu i zemsta na borowym). Odrzucony przez gromadę (por. scenę potępienia z ambony) z czasem ponownie zyskuje akceptację społeczności. Posiada bowiem cechy przywódcze, a ponadto ostatecznie opowiada się po stronie ogółu, uznając tym samym siłę społeczności, por. scenę wygnania Jagny ze wsi i słowa Antka:
W gromadzie żyję, to i z gromadą trzymam!
Wybuchowy, porywczy i zamknięty w sobie ostatecznie opanowuje namiętności. Zapamiętały zarówno w miłości, jak i nienawiści (ma tzw. ognisty temperament) zmienia się po pobycie w więzieniu. Jego przemiana widoczna jest w stosunku do żony, która zaimponowała mu swoją zaradnością i pracowitością. Bohater je postacią dynamiczną, bowiem dostrzegamy zmianę jego stosunku do rzeczywistości oraz najbliższych
BORYNA
Maciej jest bohaterem powieści Reymonta Chłopi. Dojrzały mężczyzna (ma skończone 58 lat) jest bogatym gospodarzem. Dwukrotny wdowiec, ojciec Antka, Józki, Grzeli i Magdy, postanawia ponownie się ożenić. Jego wybranką jest znacznie od niego młodsza miejscowa piękność. Bohater jest skłócony ze swoim synem. W efekcie konfliktu Maciej wyrzuca Antka wraz z jego rodziną ze swojego gospodarstwa. Maciej z czasem przekonuje się o wiarołomności żony, która spotyka się z Antkiem. Boryna przewodniczy gromadzie w walce przeciwko dziedzicowi (nieprawny wyrąb lasu). Zostaje ranny. Odzyskawszy przytomność, udaje się na pole, gdzie umiera. W przeszłości mężczyzna sprawował urząd sołtysa.
Boryna w dniu swego ślubu
tak młodo wyglądał; (…) urodny był, jak mało który (…) posturę już miał z dala widną, i powagę w twarzy niemałą.
Zapewne to uczucia radości i dumy dodawały postaci Macieja monumentalności i urody. Mężczyzna był silny (por. bójkę z synem), krzepki i postawny. W wyniku zmartwień Boryna
chudł, że pas do pół bieder opadał, poczerniał, przygarbił się, nogami za sobą ciągnął i na wiór się zesychał z tych utajonych myślunków.
Widzimy zatem, że wygląd zewnętrzny Macieja niejako odzwierciedlał jego stan wewnętrzny.
Mimo wielu zmartwień osobistych, bohater nigdy nie zapominał o swojej powinności względem ziemi. Nawet podczas ostatnich chwil życia myślał o obowiązkach, wynikających z pracy na roli. Boryna był bardzo przywiązany do gruntów, które posiadał. Nie chciał ich oddać Antkowi, ponieważ miał świadomość, że może wówczas stracić swoje stanowisko w społeczności. Ponadto znał bezwzględność praw, jakimi się rządzi społeczność wiejska (człowiek stary postrzegany jest jako, używając kolokwialnego słownictwa, kolejna gęba do michy). Był zatem zapobiegawczy i przewidujący. Nie możemy zapominać, że Boryna nie chciał oddać dzieciom ziemi, bo był także chciwy. Wszak gdy rozmyśla o możliwości poślubienia Jagny, nie bez znaczenia okazuje się fakt, że pole należące do jej rodziny graniczy z ziemią Macieja. Warto jednak pamiętać, że stosunek Boryny do gruntów nie wykracza poza powszechnie panującą we wsi rządzę posiadania ziemi. Należy również dodać, że Maciej decyduje się na zapis, zgodnie z którym Jagna otrzyma część jego ziemi. Na tej podstawie możemy wysnuć wniosek, że mężczyzna potrafił być hojny. Bohater był zauroczony swoją ślubną, jednak gdy zorientował się, że go zdradza, zmienił stosunek do żony. Urażona ambicja, niepohamowany gniew i upokorzenie omal nie czynią z niego mordercę. Mężczyzna, mimo że cechowała go gościnność, był nieufny, z wielu swoich zgryzot nie miał się komu zwierzyć. Bezwzględny dla parobków, wymagający posłuszeństwa i zaangażowania w ciężką pracę bohater budził powszechny szacunek. Charakteryzowała go bowiem pracowitość i gospodarność. Wymagający wobec innych oraz wobec siebie, nie lubił kobiecych lamentów i narzekań. Dlatego też jego synowa Hanka budzi w nim sympatię i podziw dopiero wtedy, gdy nie poddaje się ciężkiemu losowi i ciężko pracuje. Był niesankcjonowanym przywódcą gromady chłopskiej, chociaż na pierwszym miejscu stawiał osobiste sprawy. Bardzo kochał swoje dzieci i wymagał od nich posłuszeństwa. W obliczu swojej śmierci martwił się o losy swego syna. Powiedział Hance, gdzie schowane są pieniądze i nakazał wykorzystanie ich, by tylko pomóc więźniowi. Na podstawie tej sceny możemy wysnuć wniosek, że dla Macieja najważniejsi byli bliscy.
HANKA
Hanka jest bohaterką powieści ReymontaChłopi. Córka Bylicy („dziadówka”) wyszła za mąż za syna wielkiego gospodarza – Antka. Kobieta mieszkała w domu swojego teścia. Po kłótni starego Boryny z synem Hanka wraz z rodziną wyprowadziła się do chałupy, w której mieszkali jej krewni (siostra z rodziną oraz ojciec). Dzięki swojej pracowitości, kobieta awansowała w hierarchii społecznej i gospodarzyła w domu Macieja.
Przeznaczając na pracę wiele czasu, kobieta niezbyt dbała o swoją urodę i zdrowie, co bezpośrednio przekładało się na wygląd zewnętrzny bohaterki. Gdy wracającą z lasu Hankę spotyka Boryna, mężczyzna zwraca uwagę na posturę bohaterki, która
Zmizerniała była, że aż litość brała patrzeć na jej twarz wychudzoną, siną, poodmrażaną, oczy miała zapuchłe od płaczów, a usta zacięte boleśnie.
Bohaterka miała świadomość, że jej uroda nie budzi podobnych zachwytów jak wdzięki Jagny („Juści, że mi się z nią nie równać w urodzie”).Warto jednak pamiętać, że to nie dzięki zewnętrznym walorom, a przymiotom charakteru Hanka odzyskała podziw męża.
Hankę poznajemy, gdy gospodarzy w domu swego teścia. Kobieta postrzegana jest przez starego Borynę negatywnie. Chłop zwraca uwagę na jej tendencje do narzekania i częstego płaczu. Bohaterka jest oddana swojemu mężowi. Dąży do bliskości z nim, pragnie jego aprobaty i podziwu. Przekonując się o zdradzie męża, dokonuje się w niej przemiana. Upokorzona, nie znajdująca oparcia w Antku, pozostawiona bez pomocy staje się odpowiedzialną za losy swej rodziny,
widziała tylko siebie i dzieci, sama się czuła gotową do stanowienia za wszystkich.
Nie skarży się na swój los, czym intryguje swego teścia, który ostatecznie zmienia zdanie na temat synowej. Hanka wydaje mu się wówczas bardzo zaradną i samodzielną kobietą. Bohaterka potrafi przeciwstawić się woli swojego męża (por. korzystanie z pomocy zaoferowanej przez starego Borynę, mimo zakazu Antka). Z godnością pokonuje przeciwności losu i przyjmuje informacje o zdradzie męża. Dzięki swojemu stosunkowi do pracy Hanka odzyskuje również szacunek mieszkańców wsi. Niegdyś stłamszona przez męża, okazuje się zaradną gospodynią, która
ni dojadła, ni dospała, ni wypoczęła harując nikiej ten wół w jarzmie od świtania do nocy późnej,
dzięki czemu zyskała
we wszystkich oczach […] niemały podziw i uważanie.
Kobieta opiekuje się starym Boryną, odsuwa od gospodarki Jagnę. Na tej podstawie możemy stwierdzić, że jest sprytna, przewidująca i zaradna. Mimo zdrady i upokorzeń nie przestaje kochać męża, o czym świadczy jej tęsknota za ślubnym, który został osadzony w areszcie. Kobieta pragnie powrotu Antka do domu. Zdobywa swoją zaradnością i zaangażowaniem w pracę jego szacunek i podziw. Hanka zapewnia Antka, że nawet gdyby mężczyzna został uwięziony na wiele lat, ona pozostanie mu wierną i zaopiekuje się gospodarką. Deklaracja ta świadczy o ogromnej miłości, jaką darzyła bohaterka swego ślubnego oraz o jej gotowości do poświęcenia się w imię dobra rodziny. Warto również pamiętać, że Hanka potrafiła się zdobyć na gest dobrej woli, bowiem przed wyruszeniem na pielgrzymkę poprosiła Jagnę (kochankę swojego męża!) i jej matkę o zgodę i pojednanie. Jest więc zatem szlachetna. Bohaterka żyła zgodnie z panującą powszechnie na wsi hierarchią wartości – ważne były dla niej rodzina oraz ziemia. Hanka jest przykładem bohatera, w którym, pod wpływem nieszczęść, dokonuje się znacząca przemiana.
JAGNA
Jagna jest bohaterką powieści Reymonta Chłopi. Dziewczyna ma 19 lat. Jest córką Dominikowej, siostrą Szymka i Jędrzycha. Matka bohaterki obciążała niektórymi obowiązkami domowymi synów, oszczędzając tym samym Jagusię. Dziewczyna została żoną pierwszego gospodarza we wsi, znacznie starszego od siebie Macieja Boryny. Kobieta nawet po ślubie utrzymywała ze swym pasierbem Antkiem grzeszny związek. Kochankowie zostali przyłapani na schadzce, co przyczyniło się do zmiany stosunku Macieja do żony. Jagna straciła w domu pozycję gospodyni. Bohaterkę łączy także zażyła znajomość z wójtem. Młódka zakochuje się w Jasiu, który kształcił się w seminarium. Wdowa po Borynie zostaje wyrzucona ze wsi.
Jagusia zachwycała wszystkich swoją urodą. Budziła zazdrość innych kobiet, bowiem przewyższała
wszystkie urodą, strojem, postawą.
Bohaterka lubiła stroić się w piękne i kolorowe zapaski, chusty, korale, a wówczas
ludzie poglądali na nią, taka była urodna i taka młodość i zdrowie biło od niej.
Kobieta miała białe zęby. Zdrowie, witalność, krzepkość i siła dodawały Jagusi urody, która budziła zainteresowanie mężczyzn.
Tragiczne koleje losu bohaterki wynikają ze stosunku Jagny do własnych emocji i pragnień. Kobieta wyszła za mąż za starszego mężczyznę wbrew swoim uczuciom, ponieważ tak zadecydowała jej matka. Na podstawie tej sytuacji możemy wskazać na bierność Jagny oraz jej posłuszeństwo. Wiemy również, że Jagusi nie zależało na ziemi (por. rzucenie Hance pod nogi zapisu), o co tak bardzo zabiegała jej matka i … czego wszyscy mieszkańcy wsi tak bardzo pożądali. Zatem Jagna była nietypowa na tle społeczności, w której żyła. Trudno jednoznacznie ocenić zachowanie bohaterki. Z jednej bowiem strony jawi się nam jako wrażliwa na piękno i nieszczęście innych chrześcijanka i artystka (por. zachowanie w kościele; reakcje na opowieści Rocha; wycinanki), z drugiej jako bezwzględna i cyniczna kobieta (por. romanse; stosunek do męża, którego zdradziła; niechęć do chorego). Warto jednak pamiętać, że skrajne, zmienne zachowania i reakcje Jagny są konsekwencją jej tendencji do ulegania emocjom, nad którymi bohaterka nie potrafi zapanować. Narrator często podkreśla tę nieumiejętność panowania nad pragnieniami, uleganie innym i bierność (a więc nie perfidia!), które przyczyniają się do unieszczęśliwienia tylu osób. Czytamy, że
jako ta ziemia święta była Jagusina dusza.
Pobłażliwa ocena zachowania bohaterki możliwa jest, gdy zdamy sobie sprawę, że Jagna pragnęła przede wszystkim miłości. Poddawała się instynktowi, nie zważając zupełnie na inne, oprócz biologicznych, prawa (społeczne, chrześcijańskie). Warto zwrócić również uwagę, że bohaterka nie miała pełnej świadomości, że robi źle (nie przeprasza). Nie zachowywała się więc niemoralnie (świadome przekraczanie norm moralnych), lecz amoralnie (brak świadomości istnienia tych norm). Za swoją krzywdę obwiniała innych (por. późniejszy stosunek do Antka, wójta). Jest więc niezdolna do analizy swojego zachowania, krytycznej samooceny i refleksji, to oznacza, że nie będzie mogła wyciągnąć wniosków, a w konsekwencji nie zmieni swojego zachowania. Jagusia była zatem istotą biologiczną, pragnącą swojego szczęścia, poddaną instynktom, a w konsekwencji skazaną na klęskę.
marcin7914