Milan Ryzl - Parapsychologia praktyczna.rtf

MILAN RYZL

PARAPSYCHOLOGIA PRAKTYCZNA CZYLI NATURALNE METODY POBUDZANIA SZÓSTEGO ZMYSLU

(ASW Training. Psi-Methoden zur Weckung und Aktivierung des Sechsten Sinnes / wyd. orygin.: 1975) Inne ksiazki Milana Ryzla wydane dotychczas w Polsce: TELEPATIA I JASNOWIDZENIE JASNOWIDZENIE W HIPNOZIE PARAPSYCHOLOGIA: FAKTY I OPINIE

Do Czytelnika

Drogi Czytelniku,  od wielu lat wykladam parapsychologie i próbuje ulepszyc metode rozwijania postrzegania pozazmyslowego za pomoca hipnozy. Moi studenci wielokrotnie prosili, bym napisal prace zawierajaca krótkie i zrozumiale wprowadzenie do tematu “Postrzeganie pozazmyslowe"; prace, stanowiaca praktyczny podrecznik oraz przystepny opis metody hipnozy wraz ze wskazówkami dotyczacymi najwazniejszych regul sugestii. Niektórzy wprawdzie uwazaja, ze hipnoza nie jest najlepszym rozwiazaniem przy rozwijaniu umiejetnosci percepcji pozazmyslowej ze wzgledu na ewentualne trudnosci przy wprowadzaniu w stan hipnozy oraz, niekiedy, brak zaufania do niej i hipnotyzera. Inni jeszcze twierdza, ze zdanie sie na osobe wprowadzajaca w stan hipnozy podczas dlugiego okresu treningów jest uciazliwe. Wielu ludziom metoda samoksztalcenia wydaje sie idealna, zwlaszcza dlatego ze kazdy moze ja stosowac chcac rozwijac swa pozazmyslowa percepcje. Ksiazka ta jest odpowiedzia na prosby i pytania moich studentów. Próbuje w niej udzielic praktycznych porad hipnotyzerom, którzy ze swoimi mediami cwicza percepcje pozazmyslowa; chcialbym takze przyblizyc proces szkolenia w tym zakresie wszystkim tym czytelnikom, którzy wola sami rozwijac zdolnosci postrzegania pozazmyslowego. Mam nadzieje, ze bez wiekszych trudnosci uda sie Panstwu wykorzystac zawarte tu wskazówki i ze niniejszy kurs okaze sie pozyteczny dla Panstwa, a takze dostarczy wielu przyjemnych przezyc. Zapewne opisane w mojej ksiazce metody moga byc, mimo starannego opracowania, udoskonalone - bardziej skuteczne czy mniej czasochlonne. Oczywiscie zawarte tu cwiczenia traktowac nalezy indywidualnie. Dlatego z wdziecznoscia przyjme wszelkie informacje o skutecznosci kursu oraz o poprawkach jakich - zdaniem Panstwa - nalezaloby dokonac. Bez skrepowania prosze o tym pisac do Wydawnictwa. Wszelkie sugestie zostana mi przekazane. Autor

ROZDZIAL 1 Nieograniczone mozliwosci czlowieka Nadciaga duchowa rewolucja 

W czasach wspólczesnych, w dobie dominacji techniki - niemal niedostrzegalnie nadchodzi cicha rewolucja. Coraz wiecej ludzi odwraca sie od swiata zewnetrznego, swiata materialnego sukcesu i udaje sie na poszukiwanie swiata wewnetrznego - wyzszych przezyc duchowych. Daje sie to zauwazyc we wzrastajacym zainteresowaniem okultyzmem i czarna magia, a przede wszystkim - róznymi formami medytacji i eksperymentowaniem na odmiennych stanach swiadomosci. Takze w dziedzinie religii odchodzi sie od skostnialych zasad, co znajduje swój wyraz w szybkim rozprzestrzenianiu sie nowych ruchów religijnych i filozofii. Takie okresy intensywnych rozwazan duchowych mialy miejsce równiez w dalekiej przeszlosci i oddzialywaly przez wieki na kolejne pokolenia. Obecna epoka daje sie porównac z czasem duchowego fermentu we wschodnim rejonie Morza Sródziemnego, kiedy to w zniszczonym cesarstwie Aleksandra Wielkiego powstaly warunki do narodzin i rozprzestrzenienia sie chrzescijanstwa; lub z doba renesansu, gdy przemiany swiatopogladowe doprowadzily do rozwoju nowoczesnej nauki, a dziedzictwo odrodzenia uformowalo nasza obecna cywilizacje. Powinnismy liczyc sie z tym, ze w najblizszych dziesiecioleciach bedzie miala miejsce duchowa rewolucja o podobnym znaczeniu. Rozwój drzemiacych w nas sil  Nasza epoke okresla sie mianem wieku techniki: atomu, komputerów i lotów kosmicznych. Jednak pod tymi zewnetrznymi formami kryje sie, jak sadze, wazniejsza charakterystyka wspólczesnosci, a mianowicie nowe podejscie do badania i rozwijania sil ukrytych w ludzkim umysle - przede wszystkim zas duzych mozliwosci tkwiacych w okreslonym stanie ducha, jakimi sa trans lub ekstaza. Od niepamietnych czasów oba te stany uwazano za nienaturalne, gdy w rzeczywistosci sa one tak naturalne, jak czuwanie i sen, a dokladnie mówiac - jest to stan graniczny miedzy czuwaniem a snem. Taki stan umyslu moze byc spowodowany przez hipnoze, medytacje lub inne cwiczenie duchowe. Czasami stan taki mozna osiagnac podczas spontanicznej percepcji pozazmyslowej (pp) lub mistycznych i religijnych przezyc. W tym duchowym stanie granicznym lezy rozwiazanie problemu, w jaki sposób nalezy kontrolowac pp (percepcje pozazmyslowa). Ludzie wspólczesni nie moga na zyczenie wprowadzac sie w stan pp, aczkolwiek kazdy z nas ma zdolnosc pp - nie posiadamy jednak wystarczajacej dyscypliny duchowej, aby kontrolowac swoje mysli i wprowadzac sie w stan umozliwiajacy pp. Umiejetnosc tak prosta, jak czytanie czy pisanie  Mozemy sadzic, ze jesli nauczymy sie kontrolowac wszystkie czynniki wplywajace na dzialanie pp, pewnego dnia metody tej bedzie sie nauczac w szkolach, tak jak dzis czytania i pisania. Szerokie stosowanie pp jako swiadomie chronionej, naturalnej umiejetnosci wplynie z pewnoscia gleboko na zycie wszystkich ludzi. W wielu dziedzinach zycia zaleznych dzis od techniki bedzie sie obserwowac dazenie do jej eliminacji i opieranie sie wylacznie na odpowiedniej koncentracji duchowej. Kontrolowana pp moze stanowic równiez zródlo glebokich przezyc religijnych. Droga do tych wszystkich dokonan jest odpowiednia dyscyplina umyslowa - czyli odpowiednio skuteczne myslenie. Dotad uczono nas myslenia zgodnego z kryteriami logiki i rozumu. Teraz musimy nauczyc sie myslec efektywnie równiez i w innych wymiarach. Jest to cel, do którego dazyli medrcy i ludzie swiatli wszystkich epok, jednak droga do niego byla trudna, czesto pokonywana po omacku. Dzisiaj mozna przyspieszyc ten proces dzieki postepowi nowoczesnej nauki, mozna takze uczynic go wydajniejszym i bardziej oplacalnym. Percepcja pozazmyslowa jest najcenniejszym darem stanu granicznego naszej swiadomosci. Stan ten otwiera równiez inne mozliwosci. Badania nad hipnoza wykazaly, ze sugestie podane ludziom w transie hipnotycznym gleboko oddzialuja na ich organizm. Moga one spowodowac zmiany psychologiczne motywacji lub nastroju. Moga równiez wplywac na charakter i sposób postepowania czlowieka. Co wiecej - hipnoza jest w stanie wywolac takze funkcjonalne zmiany w organizmie: wplywac na szybkosc tetna, sklad krwi, sekrecje plynów itd. Sugestie hipnotyczne moga oddzialywac na krwiobieg lub na funkcjonowanie organów wewnetrznych, takich jak: nerki, zoladek, jelita i gruczoly. Moga równiez powodowac trwale zmiany w zywej tkance - np. pobudzac i przyspieszac procesy zdrowienia. Odpowiednia dyscyplina duchowa to klucz do ujawnienia róznorakich uzdolnien, m.in. pp, a wiec telepatii i jasnowidztwa, uzdrawiania, intuicji, inspiracji artystycznej, uzdolnien twórczych oraz rozwiazywania problemów i umiejetnosci dzialania; to klucz do bardziej szczesliwego, pelnego sukcesów zycia. Niektóre z wymienionych aspektów zostana omówione w nastepnych rozdzialach niniejszej pracy.

ROZDZIAL 2 Szósty zmysl Pomylka przeszlosci 

Od wieków pp uznawano za nadnaturalna sile ludzi swiatlych lub niebezpieczne wyobrazenia niepoprawnych marzycieli. W swietle najnowszych wyników badan to osobliwe zjawisko jawi sie jako calkowicie naturalne i prawidlowe. Pragne zwrócic uwage Panstwa na to, iz o ile pp moze wydawac sie dzis czyms dziwnym, o tyle nie jest ona bardziej tajemniczym zjawiskiem natury niz magnetyzm, elektrycznosc, swiatlo lub swiadomosc. Przyznaje, iz nie wiemy jeszcze dokladnie, co to jest pp, ale w innych dziedzinach nauki bywa podobnie: fizycy nie znaja istoty sily ciazenia, istoty elektronów, biolodzy nie znaja istoty zycia, a psycholodzy istoty swiadomosci. Wiemy jednak, iz w kazdym z podanych wyzej przykladów chodzi o naturalne procesy, mieszczace "sie w schemacie wszechswiata. Czlowiek bedzie mógl je zrozumiec, gdy posiadzie o nich wystarczajaca wiedze. Dawniej ludzie wyjasniali zjawiska natury odwolujac sie do religii, traktujac je jako objawienia woli bogów lub innych niezwyklych istot. Wynikalo to z niewiedzy. Dzis postrzegamy piorun nie jako znak rozgniewanego Boga, lecz jako gwaltowne wyladowanie elektrycznosci, przed którym potrafimy juz chronic nasze domy i w pewnym sensie wykorzystujemy jego sile w zyciu codziennym - wytwarzamy w silowniach prad elektryczny. Gdy chcemy ustrzec sie epidemii - nie liczymy na opatrznosc boza, lecz zapobiegamy jej poprzez szczepienia ochronne (a jednak tam, gdzie brakuje wiedzy medycznej i lekarstw, ludzie modla sie, chcac oddalic epidemie, tak jak my uciekamy sie do modlitwy w przypadkach, gdy wspólczesna medycyna jest bezsilna). Postep nauki przyczynil sie niewatpliwie do demistyfikacji tzw. niezwyklosci oraz do odebrania tajemniczej otoczki okultyzmu zagadkowym do tej pory zjawiskom, kontrolowania i wykorzystywania ich dla dobra czlowieka. Naturalny dar nowego czasu odkrywców  Patrzac z perspektywy historii - to, co odnosilo sie do zjawisk natury, dotyczy równiez pp. Nie rozumiemy jeszcze do konca tego zjawiska, co wynika z naszej niewystarczajacej wiedzy. Przekonamy sie jednak, ze nasza - choc mozaikowa - wiedza na temat pp pozwala juz na wyciagniecie jednoznacznych wniosków, a wraz ze wzrostem jej poziomu zarysowuje sie coraz wyrazniej uchwytny schemat regularnosci, który pozwala zywic nadzieje, iz - wczesniej czy pózniej - bedziemy mogli kontrolowac to zjawisko (tak jak w przeszlosci nauczylismy sie panowac nad innymi zjawiskami natury). Percepcja pozazmyslowa nie jest sygnalem od kaprysnych, niezwyklych istot, bogów; nie jest wynaturzeniem lub choroba - jest naturalnym darem, który byc moze otrzymalismy wszyscy (aczkolwiek nie w jednakowym stopniu i czesto moze on byc nie zauwazony). Jedyny problem lezy w tym, aby te drzemiaca zdolnosc obudzic, wydobyc na swiatlo dzienne i umiec stosowac. Parapsychologia - dziedzina nauki zajmujaca sie pp - jest nauka nowa, dopiero rozwijajaca sie. Stawia ona pierwsze, niepewne kroki wkraczajac na teren nauki, jako calkowicie nie zbadana “ziemie niczyja". Gdy inne nauki przyrodnicze osiagnely juz poziom technicznej zastosowal-nosci i naukowcy moga juz bez ryzyka prowadzic dalsze rutynowe badania w dobrze wyposazonych laboratoriach, w parapsychologii, z koniecznosci, panuje wciaz jeszcze bohaterski duch pionierski. Jest to duch tych czasów, gdy zdobycie wiedzy bylo najwieksza motywacja naukowca, gdy uprawialo sie nauke dla siebie i dla wiedzy. Ta romantyczna atmosfera nadaje parapsychologii szczególny urok. Przywodzi na mysl czasy odkrywców; gdy Maria Sklodowska-Curie prowadzila badania nad pierwiastkami promieniotwórczymi, w starej szopie mieszczacej ubogie laboratorium próbowala wyizolowac rad; gdy pionier archeologii Heinrich Schliemann porzucil dobrze prosperujace przedsiebiorstwo, by podazyc za mlodzienczym marzeniem i znajac jedynie dokladnie dzielo Homera wyruszyl na poszukiwanie legendarnej Troi - i znalazl jej ruiny. Przypominaja sie czasy poczatków nowoczesnej medycyny, gdy “lowcy mikrobów" z bohaterskim poswieceniem poszukiwali naukowej prawdy. Joseph Goldberger, szukajac namacalnego dowodu na to, ze pellagra nie jest choroba zakazna, lecz wynika z niedoboru witamin, zmieszal z maka ekskrementy chorego na pellagre i zazyl powstale w ten sposób tabletki (udzial w tym eksperymencie brala równiez jego zona). Gdy stary prof. Pettenkofer chcial dowiesc, ze podobnie jest z cholera, polknal jej zarazki (odkryte przez Roberta Kocha) i przezyl tylko dlatego, ze byl - przypadkiem - na nia uodporniony. W polowie drogi  Podczas kazdego odkrycia, w kazdej dziedzinie nauki, mozemy wyróznic trzy charakterystyczne fazy: 1. odkrycie zjawiska; 2. osiagniecie wystarczajacej kontroli nad tym zjawiskiem, umozliwiajacej powtórzenie go w laboratorium; 3. praktyczne wykorzystanie zjawiska w warunkach oplacalnosci ekonomicznej. Oto kilka przykladów takich zjawisk: Dla ludzi zyjacych w jaskiniach pozar lasu byl inspiracja wynalezienia prymitywnego sposobu rozniecania ognia - a dalej - wynalezienia zapalek i skonstruowania pieca. Odkrycie wlasciwosci antybiotycznych plesniaków to w konsekwencji wyizolowanie penicyliny i ujawnienie jej leczniczego dzialania oraz wytwarzanie penicyliny i jej wszechstronne zastosowanie w medycynie. Odkrycie podstawowych zasad aerodynamiki umozliwilo skonstruowanie i lot pierwszego samolotu braci Wright oraz powstanie nowoczesnego lotnictwa. Odkrycie podstawowych wlasnosci pradu elektrycznego zainspirowalo Edisona do skonstruowania pierwszej zarówki, co wplynelo na powstanie nowoczesnego przemyslu oswietleniowego. Wynalezienie soczewki oraz okreslenie wlasnosci srebra umozliwilo odkrycie swiatloczulosci bromku srebra - stalo sie fundamentem nowoczesnego przemyslu fotograficznego. W badaniach nad pp minelismy pierwsze stadium - dostarczamy dowodów na istnienie zjawiska i zmierzamy do stadium drugiego. Postepu nie da sie powstrzymac. Nastepnym krokiem bedzie zastosowanie pp w zyciu codziennym. Czym jest, a czym nie jest pp Po tym wprowadzeniu musimy wyjasnic, czym jest, a czym nie jest pp. W tym celu przyjrzyjmy sie relacjom, jakie zachodza pomiedzy czlowiekiem i swiatem zewnetrznym. Ponizszy szkic pomoze nam to zobrazowac: Czlowiek swoim dzialaniem wplywa na srodowisko, jednoczesnie sam jest pod wplywem wydarzen dziejacych sie w jego otoczeniu. Zmysly ludzkie w tym wzajemnym oddzialywaniu odgrywaja decydujaca role. Czlowiek przyjmuje ze srodowiska sygnaly zawierajace informacje o róznych wydarzeniach poprzez zmysly wzroku, sluchu, wechu, dotyku, smaku i wiele innych, mniej znaczacych - np. zmysl równowagi. Przyzwyczailismy sie do twierdzenia, ze zmysly sa jedynym przekaznikiem informacji ze swiata zewnetrznego. Obraz ten jest w duzej mierze prawdziwy, gdy dotyczy naszego codziennego zycia - ale nie jest to obraz do konca prawdziwy. W ostatnich latach nauka dowiodla, ze posiadamy jeszcze jeden dobrze rozwiniety zmysl, ale moze go skutecznie uzywac niewielu ludzi, zreszta bardzo rzadko i tylko w odpowiednich warunkach. Ta szczatkowa, uspiona zdolnosc bywa czesto kaprysna. Nie znamy bowiem wszystkich uwarunkowan, niezbednych do jej dzialania (a jesli nawet niektóre znamy - czesto nie mozemy ich osiagnac). Mozna jej istnienie wszakze udowodnic; potencjalnie drzemie w kazdym z nas i objawia sie tylko wtedy, gdy spelnimy okreslone warunki. Zdolnosc postrzegania rzeczy ze swiata zewnetrznego za pomoca zmyslu, pracujacego poza normalnymi kanalami zmyslowymi zazwyczaj nazywa sie percepcja pozazmyslowa. Od czasów najdawniejszych do terazniejszosci, w ciagu calej pisanej historii ludzkosci obserwowano te zdolnosc. Forma jej wystepowania w poszczególnych okresach i u róznych ludów byla w zasadzie taka sama. Swiadkowie historii  Przykladem dzialania pp moze byc historia, jaka zdarzyla sie chlopcu imieniem Aristokritos. Chlopiec ten skoczyl (lub spadl) ze skaly do morza i nie wrócil na brzeg - zniknal. Jego ojciec spal w swiatyni w Epidauros (starogreckie swiete miejsce, slawne z uzdrowien i jasnowidzen, których doznawali pielgrzymi spiacy w swiatyni) i mial wizje senna, w której zobaczyl dobrze znane mu miejsce. Po powrocie ze swiatyni znalazl tam syna. Pewna kobieta szukala skarbu, który przed nia schowal jej zmarly maz. We snie Bóg powiedzial jej, ze skarb zostanie odnaleziony w okreslonym dniu, w poludnie we lwie. l rzeczywiscie: skarb byl zakopany w miejscu, na które w poludnie oznaczonego dnia padl cien kamiennego lwa. Na tej samej zasadzie, na której dzis wielu wrózbitow, jasnowidzów, chiromantów lub "duchowych doradgów" róznej masci zarabia na swe utrzymanie, demonstrujac (lub tylko udajac) umiejetnosc pp - w dawnych czasach dzialaly wyrocznie. Czesto byly to szacowne instytucje, z których rad korzystali nawet najpotezniejsi wladcy. O sztuce prorokowania napisano wtedy grube ksiegi (m.in. pisal o tym rzymski maz stanu i slynny mówca - Cycero). Jesli uznamy za prawdziwe przekazy Starego Testamentu, to najstarsza historyczna wiadomosc o parapsychologicznym zjawisku tlumaczenia snów proroczych przez Józefa (Genesis 37 i 41) nalezy datowac na ok. 1700 lat przed Chrystusem. Wiele “cudów" Mojzesza (ok. 1200 lat przed Chrystusem) przypomina zastosowanie sugestii i hipnozy, dzieki którym - jak wiemy - moga sie aktywizowac sily parapsychologiczne (i laska przemienia sie w weza lub woda w krew - Exodus 4). Papirus Ebersa z XVI w. p.n.e. potwierdza teze, ze juz w starozytnym Egipcie znano hipnoze. Sposób, w jaki Mojzesz wydobyl wode ze skaly (Exodus 17, 6; nr 20, 11), przypomina prace rózdzkarza; oczywiscie Mojzesz byl przede wszystkim przywódca politycznym i prawodawca - tak jak prorocy Starego Testamentu byli bardziej politykami i kaznodziejami niz rzeczywistymi prorokami czy wrózbitami. Pierwszy historyczny król Zydów - Saul (ok. 1000 lat przed Chrystusem) przed wojna z Filistynami radzil sie rzekomo jakiejs wieszczki (1 Samuel 28, 7 - 19). Z biblijnego tekstu wywnioskowac mozna, ze swego czasu wrózenie bylo dosc powszechne i tamte praktyki niewiele róznily sie od dzisiejszych. Ponizsze wersety (1 Samuel 10, 6 i 10) przypominaja nam cos, co dzisiaj mozna zaobserwowac podczas seansów spirytystycznych: “Zstapi na ciebie duch Jahwe; takze ty z nimi znajdziesz sie w proroczym natchnieniu i przemienisz sie w innego czlowieka [...]. Popatrz - spotkala go gromada proroków i duch Boga zstapil na niego, takze on w ich srodku wpadl w prorocze natchnienie". Wiele rozdzialów ze Starego i Nowego Testamentu stanie sie bardziej zrozumialymi, gdy rozpatrzymy je z punktu widzenia parapsychologii. W niektórych swiatyniach pradawnych ludów (Babilonczycy, Chaldejczycy, Hetyci, Etruskowie i inni) stosowano liczne sposoby prorokowania, z których nie wszystkie moga byc uznawane za skuteczne nosniki pp. Babilonczycy i Hetyci wrózyli glównie z wnetrznosci zwierzat ofiarnych, z lotu ptaków i na podstawie “wypowiedzi starej kobiety". Hetycki tekst opisuje, z jaka dokladnoscia, stosowano te metody, by dowiedziec sie, czy król Nering, który postanowil pojechac do miasta, za sprawa gniewnych bogów zachoruje na malarie, i jakie modly moglyby owych bogów przeblagac. W swietle nowoczesnej parapsychologii - proroctwa “starej kobiety" to najprawdopodobniej nosniki prawdziwych zdolnosci pp. Prorokujaca “stara kobieta" Babilonczyków i Hetytów byla najprawdopodobniej wzorcem dla wieszczów innych starych ludów. Slowo “sibylle" pochodzi od babilonsko-asyryjskiego sibu lub sibtu, oznaczajacego starego mezczyzne lub stara kobiete. Indoeuropejskie dolaczenie “i" wskazuje na zdrobnienie lub forme pieszczotliwa. Pierwotne znaczenie slowa “sibylle" to “mala stara dama". W dawnych czasach rozrózniano techniczne (wrózbiarskie) oraz naturalne (intuicyjne) odgadywanie przyszlosci. Pierwszy sposób obejmowal wrózenie z wnetrznosci zwierzat, z lotu ptaka, z gwiazd, przez ciagnienie losów itd. (podobne jest do wspólczesnych praktyk wrózbiarskich: numerologii, sztuki czytania z reki lub wrózenia z kart). Intuicyjne przepowiadanie przyszlych zdarzen odbywa sie w stanie ekstazy; zawiera równiez tlumaczenie snów (daje sie porównac z dzisiejszymi mediami, pracujacymi w transie). Zastanawia fakt, ze Arystoteles, którego filozofia i wiedza mialy gleboki wplyw na myslenie ludzi jeszcze tysiace lat po jego smierci, odrzucal calkowicie wrózbiarstwo techniczne, a sklanial sie ku temu, by intuicyjne przepowiednie przyszlych zdarzen tlumaczyc nie interwencja boska, lecz uznac za zdolnosc tkwiaca w umysle czlowieka. Jednak nie wszystko, co przedstawiane jest jako pp, jest ma w istocie. W zwiazku z tym nalezy wspomniec o prawdopodobnie najstarszym dokumencie pp. Ma on wiecej niz 3500 lat i wskazuje na to, iz problemy socjologiczne zwiazane z pp byly w dawnych czasach takie same jak dzis. Archeolodzy odkryli stare tabliczki gliniane zawierajace testament' dawno zapomnianego hetyckiego króla Hattuschiliego l (zyjacego ok. 1600 lat przed Chrystusem). W testamencie król przestrzega swoja krewna Hastajar i radzi jej nigdy nie wierzyc wrózbitom. Znamienny jest fakt, ze dokument ten wyraza krytyke dzialan wrózbitów. Niestety - równiez dzis, w erze lotów kosmicznych i energii atomowej - ludzie sa równie przesadni i latwowierni, jak ich przodkowie przed wiekami, l dzis zyja slawni jasnowidze, którzy ciesza sie równie duzym powazaniem, co wyrocznie w dawnych czasach. Pamietajmy jednak o tym, ze slawa - chocby najwieksza - nie daje gwarancji rzeczywistego daru pp jasnowidza (w latach 1971-1972 badalem slawnego amerykanskiego jasnowidza i nie znalazlem u niego zdolnosci pp). Byc moze rzeczywisty talent takich “jasnowidzów" polega jedynie na dobrych kontaktach z publicznoscia i zrecznej reklamie. Kryteria autentycznego zdarzenia pp  Zapewne w tym miejscu stawiacie Panstwo naturalne pytanie: jak rozpoznac prawdziwa zdolnosc pp? Latwiej byloby okreslic autentyczne zdarzenie pp. Oto dwa kryteria, które musza byc spelnione podczas prawdziwego zdarzenia pp: 1) W efekcie takiego zdarzenia musza byc uzyskane jakies istotne informacje (wiedza) o swiecie zewnetrznym. 2) Informacja musi przejsc kanalem nie majacym nic wspólnego ze zmyslami somatycznymi i racjonalnym wnioskowaniem. Spróbujmy pod tym katem zanalizowac kilka zdarzen. Przyklad 1. Pan i pani A. wydaja sie pozostawac w kontakcie telepatycznym. Czesto zdarza sie, ze jednoczesnie zaczynaja to samo zdanie, nuca te sama melodie lub jedno z nich porusza temat, o którym drugie wlasnie myslalo. W takich przypadkach widoczna jest wyrazna wymiana informacji. Warunek pierwszy jest wiec spelniony - nie musialo sie to jednak stac za sprawa pp. Mozna odgadnac mysli drugiego czlowieka “czytajac" z jego gestów lub wyrazu twarzy. Powyzszy przyklad mozna ponadto wytlumaczyc paralel-noscia myslenia Panstwa A. Zyja oni juz dlugo razem, maja wiele wspólnych przezyc i teraz wystarcza jakis impuls (który moze nawet nie jest swiadomie rozpoznawany), aby oboje mysleli o tym samym. Gdybyscie Panstwo wraz ze swym wspólmalzonkiem pojechali na urlop do San Francisco i przejezdzajac przez most Golden Gate sluchali nadawanej przez radio melodii, to moze sie zdarzyc, ze po powrocie, gdy uslyszycie te sama melodie, pomyslicie oboje o San Francisco. Przyklad 2. Iluzjonista prosi publicznosc o napisanie na karteczkach kilku zdan, które on - jasnowidz - odczyta. Kartki ze zdaniami po zlozeniu zostaja zebrane; artysta bierze je jedna po drugiej, przyklada do czola i w ten sposób autorzy zdan potwierdzaja, ze jasnowidz odczytal je prawidlowo. Zastosowano tu najprawdopodobniej nastepujacy trik: iluzjonista bierze pierwsza kartke i zgaduje. Moze miec nawet wspólnika wsród publicznosci, potwierdzajacego prawidlowosc odczytanego zdania; moze - ale nie musi, pierwsza bowiem pomylka daje sie latwo wytlumaczyc zlym “wczuciem sie" lub zla “wibracja". Te pierwsza kartke nastepnie otwiera i czyta - juz oczyma - zdanie, by rzekomo skontrolowac samemu prawidlowosc. Bierze druga, zlozona kartke, wykonuje teatralne gesty i “czyta jasnowidzaco". Wypowiada jednak zdanie, które zobaczyl na poprzedniej kartce. W ten sposób “czyta" tak dlugo, jak dlugo publicznosc wykazuje zainteresowanie i nie zauwaza, ze “jasnowidz" jest wciaz o jedna kartke “do przodu". Naturalnie nie jest tu spelniony warunek drugi. Jest wiele prostych trików, pozwalajacych imitowac na scenie jasnowidztwo lub telepatie. W takim przedstawieniu oczywiscie nie zachodzi zjawisko pp; najprawdopodobniej kazde takie przedstawienie jest zwyklym oszustwem. Rzeczywista pp rzadko “pracuje" tak pewnie, by mozna bylo demonstrowac ja na scenie. Przyklad 3. Pani B. opowiada o dziwnym zdarzeniu: “Gdy ogladalam wschód slonca, ogarnelo mnie nagle uczucie najwyzszego szczescia. Czulam, ze posiadam nadludzkie sily, ze kontaktuje sie z calym wszechswiatem. Czulam moja bliska lacznosc z Bogiem i nagle zaczelam rozumiec gleboki sens ludzkiego istnienia". Takie zdarzenie, o mocnym ladunku emocjonalnym, moze miec duzy wplyw na cale przyszle zycie danego czlowieka. Jednak wedlug powyzszych kryteriów nalezy wnioskowac, ze nie miala miejsca pp, nie zostal bowiem spelniony warunek pierwszy - w przyplywie emocji nie uwidocznila sie zadna obiektywnie sprawdzalna informacja. Przyklad 4. Pan C. odwiedzil jasnowidza, który prorokowal mu tak: “W panskim zyciu zajdzie niebawem zmiana. Bedzie pan musial dalej sie uczyc, ciezko pracowac, ale widze, ze po kilku latach odniesie pan sukces i awansuje na wysokie stanowisko". Po dwóch miesiacach pan C. otrzymal oferte pracy w innej firmie i zmienil prace, sadzac, ze nowa firma bedzie sie szybko rozwijac. Ukonczyl kurs, by przygotowac sie do nowych zadan. Firma preznie sie rozwijala i po pieciu latach ciezkiej, pelnej sukcesów pracy pana C. mianowano kierownikiem dzialu. Przepowiednia sprawdzila sie calkowicie, jednak nie uznamy jej za zjawisko pp; nalezy ona do kategorii tzw. przepowiedni samospelniajacych sie. Pierwsza czesc przepowiedni (zmiana w najblizszej przyszlosci) mozemy sobie darowac. Przepowiednia nie jest jasna, a jej spelnienie moze byc czystym przypadkiem. W zyciu kazdego czlowieka - wczesniej czy pózniej - nastapi jakas zmiana i pasuje do tego okreslenia wiele wydarzen (nie tylko zmiana pracy): przeprowadzka, slub, urodziny, wypadek smiertelny w rodzinie, ciezkie zranienie itp. Twierdzenie, ze pan C. bedzie musial sie dalej uczyc, moze byc po prostu madra ocena jego przyszlych mozliwosci, czyli “porada znanych rzeczy" (jesli jasnowidz uznal, ze pan C. to inteligentny, ambitny mlody czlowiek - wskazówka dalszej nauki byla wnioskiem naturalnym). Reszta przepowiedni jest z gatunku “samospelniajacych": jesli pan C. w nia uwierzyl, to i uwierzyl w sukces. Mial wiec motywacje do pilnej nauki, ciezkiej pracy; polubil ja, wykazywal wiekszy zapal niz inni, byl w pracy bardziej doswiadczony i mial wiecej sukcesów, których naturalna konsekwencja byl awans. Jesli przepowiednia bylaby pesymistyczna - najpewniej stracilby szanse, nie mialby bowiem odwagi, by zmienic prace; w ogóle pracowalby z mniejszym zapalem, bez wiary w siebie. Jego wizja sukcesu bylaby mniejsza. Inny obrazek wydawalby sie bardziej naturalny w przepowiedni z wieksza iloscia szczególów, przykladowo: “Za dwa miesiace otrzyma pan zaskakujaca propozycje zmiany stanowiska od firmy, która dostarczy na rynek nowe towary. Poczatkowo panskie uposazenie bedzie bardzo niskie, ale prosze sie tego nie obawiac i przyjac to stanowisko. Firma szybko sie rozwinie i panskie wynagrodzenie znacznie wzrosnie. Zostanie panu zaproponowany dwuletni kurs menedzerski i jesli nauczy sie pan hiszpanskiego, otrzyma pan stanowisko kierownika nowego dzialu zagranicznego, który za piec lat zostanie utworzony w Mexico City". Taka przepowiednia - o ile sie spelni - moze byc uznana za przypadek pp. Przyklad 5. Pan D. twierdzi, ze widzial latajacy spodek. Wierzy takze, iz ma telepatyczny kontakt z istotami, które przybyly tym statkiem kosmicznym. Podyktowaly mu one dlugie poslanie, w którym opisaly zycie na swojej planecie, oglosily nowe zasady moralne dla ludzkosci i nakazaly panu D. dzialac na ziemi jako ich przedstawiciel i krzewic nowo objawiona nauke. Takie zdarzenie nie dowodzi percepcji pozazmyslowej. Nie zostala tu przekazana sprawdzalna informacja (warunek pierwszy). W tym zdarzeniu moze chodzic o halucynacje lub wymysl pana D. i nie ma zadnej mozliwosci potwierdzenia jego prawdziwosci. Sytuacja wygladalaby inaczej, jesli tekst zawieralby sprawdzalne fakty, których pan D. nie znal lub nie mógl znac. O ile wiem, cos takiego sie nie zdarzylo. Ale mozemy sobie wyobrazic, ze w poslaniu, które pan D. otrzymal od zalogi UFO, zostal ostrzezony: “Niech pan bedzie ostrozny - w panskim miescie nastapi trzesienie ziemi. Jutro okolo 13.00 panski dom zostanie calkowicie zniszczony. Prosze wyniesc wartosciowe przedmioty z domu i zatroszczyc sie o to, aby w tym czasie nikt z panskich krewnych nie byl w domu". Pan D. posluchal rady, uratowal swoich bliskich i duza czesc dobytku. Dom - zgodnie z przepowiednia - zostal zniszczony. W tym przypadku spelniono warunek pierwszy. Pan D. zostal ostrzezony przed czyms, co rzeczywiscie nastapilo, takze warunek drugi jest spelniony: nie mial mozliwosci przewidzenia trzesienia ziemi za pomoca normalnych zmyslów. Przypadek ten móglby byc uznany jako przyklad prawdziwej pp. Ten ostatni, czysto hipotetyczny przyklad pomaga nam zobrazowac cos bardzo waznego: prosze pamietac, ze tylko wnioskowalismy, iz byla to percepcja pozazmyslowa. Niczego innego nie twierdzilismy. W zaden sposób nie mozna bylo z tego opisu wywnioskowac istnienia latajacych spodków, poniewaz zdarzenie to nie moze potwierdzic istnienia UFO. Miarodajna jest tresc, a nie forma informacji  Musimy wyraznie rozróznic dwa aspekty wyzej przedstawionego zdarzenia: 1. Przyjecie nieznanych informacji, które wytworzyly dzialanie percepcji pozazmyslowej. 2. Sposób, w jaki doszlo do przekazania informacji - co w zwiazku z tym jest calkowicie bez znaczenia. Prosze pamietac, ze przy normalnym, zmyslowym postrzeganiu informacja moze dotrzec do Panstwa w róznej formie. Zalózmy, ze dowiedza sie Panstwo o korzystnej ofercie kupna. Mozna uslyszec o tym w radiu, zobaczyc to w telewizji, przeczytac w gazecie lub dowiedziec sie od znajomego. W jaki sposób Panstwo sie o tym dowiedzieliscie - nie ma znaczenia. Najwazniejsze, ze sie Panstwo dowiedzieliscie. W naszym przykladzie zdarzenie komunikacji z istotami pozaziemskimi moze byc tylko tworem wyobrazni lub halucynacja. Takie fantastyczne zdarzenie moze byc dziwna zaslona, za która kryje sie prawdziwa informacja percepcji pozazmyslowej. (Podswiadomosc poprzez prawdziwa pp dowiaduje sie o niebezpieczenstwie, plata pózniej figle postrzegajacemu i kaze mu przezyc dramatyczna sytuacje). Podobnie mogloby sie zdarzyc (a zanotowano takie przypadki), ze pan D. otrzymal ostrzezenie we snie. Móglby snic, ze jego dom trzesie sie i rozpada; móglby miec fantastyczny sen, w którym np. jego ulubiony pies wyciaga go z domu; móglby snic, ze przychodzi jego ojciec i go ostrzega. Móglby snic o przybyciu latajacego spodka. Jednak wszystkie te sny nie znacza tego, ze duch psa lub duch ojca, lub aniol przybyli, aby go ostrzec. Bylyby to tylko sny i my wiemy, ze one - nawet najbardziej fantastyczne - powstaja jedynie w naszym umysle. Powyzsze przyklady powinny wyjasnic, ze forma zdarzenia nie jest istotna. Natomiast wazna i cenna bylaby dla pana D. tresc informacji. Pan D. móglby eksperymentowac takze z deseczka ouija [Ouija (z franc oui i z niem ja) jest to deseczka najczesciej w formie plaskiego krzyza, w którego srodku tkwi cwiek Drewniany krzyz umieszczony jest na plaskim podlozu, na którym sa równiez zaznaczone litery alfabetu, czesto takze liczby od zera do dziewieciu oraz slowa “tak" i “nie" Trzymany w reku “porusza sie", tzn. pokazuje litery, z których mozna odczytac slowa i cale zdania]lub z wahadelkiem. Móglby zrobic deseczke z alfabetem i trzymac nad nia przedmiot zawieszony na nitce. Móglby siedziec ze swoja zona przy tabliczce z alfabetem i oboje trzymaliby rece na malym trójnogu ze wskazówka. Poczulby wkrótce, ze wahadelko (lub trójnóg) zaczyna sie poruszac (jakby poruszane wewnetrzna sila) i wskazywac poszczególne litery, przekazujac w ten sposób jakas wiadomosc. Prosze sobie wyobrazic, ze wiadomosc brzmi: “Jestem Abraham Lincoln, grozi trzesienie ziemi, opuscic jutro dom, ratowac rodzine". Taka wiadomosc przedstawialaby przypadek pp (warunek pierwszy i drugi bylyby spelnione), która po prostu wyraza sie w innej, dramatycznej formie. Absurdem byloby jednak wierzyc, ze oto ukazal sie duch Abrahama Lincolna, aby ostrzec pana D. Dlaczego mialby on informowac wlasnie pana D.? W przykladzie z tabliczka z alfabetem lub z wahadelkiem musimy znowu odróznic dwa aspekty: pierwszy dotyczy pytania: co porusza przedmiotem lub wskazówka; drugi dotyczy tresci wiadomosci. Ruch zostal wyzwolony bezsprzecznie przez mimowolne, podswiadome kontrakcje miesni, a uczucie, ze przedmiot lub wskazówka porusza reka, jest czystym zludzeniem. Tresc wiadomosci moze (ale nie musi) zawierac percepcje pozazmyslowa. Prosze przeprowadzic prosty eksperyment, który udowodni, ze to Panstwa miesnie poruszaja wahadelkiem lub wskazówka. Prosze wziac nitke i powiesic na niej obraczke lub jakis inny, bardziej ciezki przedmiot. Prosze trzymac ja w wyprostowanej rece i zyczyc sobie, aby reka pozostala bez ruchu! Prosze nastepnie popatrzec na obraczke i wyobrazic sobie, ze zaczyna sie ona kolysac w jakims kierunku; pózniej mozecie sobie Panstwo wyobrazic, ze obraczka zmienia kierunek kolysania lub zakresla krag, elipse itp. Obraczka bedzie sie poruszac zgodnie z Panstwa wyobrazeniami. Prosze nastepnie zamknac oczy lub poszukac mocnej podpory dla reki - wtedy ruchy stana sie slabsze lub calkiem ustana. Eksperyment ten dowodzi, ze ruchy zaleza do tego, co Panstwo robia; ze to Panstwa miesnie i wyobrazenia wprawiaja w ruch wahadelko. Prosze sobie wyobrazic, ze pan D. poszedl do wrózki, która spojrzala w krysztalowa kule i wytlumaczyla wizje jako znak grozacego trzesienia ziemi. Poniewaz zostala podana jedna prawdziwa informacja (warunek 1) i wrózka nie mogla wiedziec poprzez swe zmysly o trzesieniu ziemi (warunek 2), przyznajemy, ze nastapila percepcja pozazmyslowa - obojetnie, w jakiej formie wrózka otrzymala te informacje. Prosze sobie wyobrazic, ze pan D. poszedl do medium spirytystycznego, które w stanie transu uosabialo zmarlego ojca pana D. Prosze sobie wyobrazic, ze “duch" ojca (który mówil ustami medium) ostrzega uporczywie pana D. przed trzesieniem ziemi. W tym miejscu musimy, tak jak we wczesniejszym przykladzie, rozróznic jasno dwa aspekty: 1. tresc wiadomosci, która pokazuje istnienie percepcji po-zazmyslowej, 2. rytual, poprzez który wiadomosc nadeszla (jest on bez znaczenia). Rozwazalismy wczesniej sytuacje (str. 31), gdy pan D. sni o swoim zmarlym ojcu, który przekazal mu te wiadomosc. Spirytystyczne medium mialo ni mniej, ni wiecej, tylko sen (w swoim transie) o zmarlym ojcu. Personifikacja “ducha" byla niczym innym, jak tym, co kazdy aktor robi na scenie, gdy wciela sie w swoja role. Seanse z medium - jakkolwiek wywierajace glebokie wrazenie - nie moga potwierdzic istnienia ducha ojca pana D. (Oczywiscie, nie mozemy na tej podstawie zaprzeczyc istnieniu “duchów". Seans z medium nie odpowie na pytanie: czy istnieje dalsze zycie po smierci? Potrzebujemy innych namacalnych dowodów, zanim przyjmiemy istnienie duchów za pewnik; dopóki nie mamy takich dowodów, dopóty spirytystyczna hipoteza jest niepotrzebna, zbedna spekulacja, która prawdziwe wyjasnienie percepcji pozazmyslowej - ze ona jest zdolnoscia zyjacych ludzi - niestety, oslabia). Rozwazanie powyzszych przykladów pomoze nam realnie ocenic wiele wydarzen z zycia codziennego, które - slusznie lub nie - sa przedstawiane jako przypadki pp. Jedno jest pewne: percepcja pozazmyslowa moze wystepowac w calkowicie róznych formach. Musimy jednak przy ocenie kazdego pojedynczego zdarzenia postepowac bardzo ostroznie, aby stwierdzic, ze nie wyciagnelismy pochopnych wniosków, które nie zostaly podbudowane zaobserwowanymi faktami. Pomoca przy ocenie beda nam sluzyly wymienione na stronie 25 dwa kryteria. Sygnaly, które przezwyciezaja ograniczenia przestrzenno - czasowe  Percepcja pozazmyslowa - w przeciwienstwie do normalnego postrzegania zmyslowego - wykazuje dziwne cechy. Przypadki, w których zaobserwowano jej wystepowanie, wskazuja na to, ze jest ona niezalezna od fizycznej zmiennosci sytuacji. Moze oddzialywac na bardzo dalekie odleglosci, przenikac przeszkody i - co jest najbardziej zdumiewajace - siegac daleko poza czas. Sygnaly pp moga rzeczywiscie pokonac ograniczenia czasowe i siegac w przeszlosc i w przyszlosc. (Dlatego percepcja pozazmyslowa umozliwia poznanie wydarzen z przeszlosci i przyszlosci). Zadne znane nam sygnaly energetyczne nie moga tego dokonac. Takie niezwykle zjawisko wymaga nowych teorii poznania. Obecna teoria percepcji pozazmyslowej przyjmuje za pewnik, ze informacje niesione sa przez sygnaly, które bazuja na dotychczas nie znanej energii - energii psi. Zaleznosc miedzy ta energia a innymi formami energii (kinetyczna, termiczna, elektryczna itp.) nie jest znana. Zakladamy jej istnienie, poniewaz wiemy z doswiadczenia, ze kazdy sygnal niosacy informacje jest natury energetycznej. Energia swietlna przenosi informacje wizualne, energia fal dzwiekowych przenosi glos itd. Jednak energia psi przypuszczalnie nie da sie latwo przemienic w inne formy energii. Musi istniec fizyczna róznica miedzy nia a innymi znanymi energiami, poniewaz energia psi -jak wiemy - moze byc przenoszona w przestrzeni i w czasie, przeciwnie niz inne energie. Telepatia i jasnowidztwo  Zwyklo sie rozrózniac dwie podstawowe formy percepcji pozazmyslowej: telepatie i jasnowidztwo. Telepatie definiuje sie jako pp, która ma w swej tresci-subiektywne przezycia innych ludzi (mysli, uczucia itp.). Natomiast definicja jasnowidztwa okresla przypadki, w których pp dostarcza informacji o obiektywnych rzeczach lub procesach (np. o przedmiotach w nieprzezroczystych opakowaniach, zdarzeniach dziejacych sie gdzies daleko itd.) [w starszej literaturze, zajmujacej sie pp, slowo “jasnowidzenie' odnosilo do sytuacji, w których percepcja pozazmyslowa zdarzala sie w sposób wizualny (jako wizja) A jako “przeczucie" okreslano pp, która wystepowala v formie glosu. Oba wyrazenia odnosily sie do formy zdarzen, a nie do samego przebiegu percepcji i pozazmyslowej. Znaczenie slowa “jasnowidztwo" odnosi sie dzisiaj tylko do przebiegu zjawisk - niezaleznie od formy zdarzenia]. Nalezy zauwazyc, ze róznica miedzy telepatia a jasnowidztwem wystepuje w tresci tego, co sie postrzega, a nie w istotnych punktach przebiegu percepcji pozazmyslowej jako takiej. Telepatia i jasnowidztwo sa dwiema formami tej samej funkcji, a nie dwiema róznymi funkcjami. Obie te formy nie daja sie latwo od siebie odróznic. Czesto wykorzystywane sa oba kanaly. Prosze sobie wyobrazic nastepujacy eksperyment: trzymacie Panstwo w reku rysunek i koncentrujecie sie na nim. Wasz przyjaciel usiluje w innym pokoju narysowac obraz, który Panstwo ogladacie. Tego rodzaju eksperymenty byly czesto przeprowadzane z zaskakujacym wynikiem. Uwazano je za eksperymenty telepatyczne. Nadawca ogladal rysunek i sadzono, ze odbiorca czyta jego mysli. Z powodu podobienstwa do transmisji radiowej uwazano, ze “transmisja mysli" jest o wiele latwiejsza niz jasnowidztwo. Dzis wiemy, ze ten poglad jest falszywy i ze tak samo latwo (lub trudno) uprawia sie telepatie, jak i jasnowidztwo. Jesli ogladacie Panstwo rysunek, który trzeba przekazac odbiorcy - ma on do wyboru dwie mozliwosci: albo odczytac informacje z Panstwa mysli, nie zwracajac uwagi na sam rysunek (jest to telepatia), lub zwrócic percepcje pozazmyslowa na rysunek, nie uwzgledniajac Panstwa mysli (jest to jasnowidztwo). Odbiorca w jednakowym stopniu moze dysponowac tymi dwoma kanalami - tylko od niego zalezy, który zastosowac. Nie znamy sposobu, by stwierdzic, który kanal zastosuje odbiorca i przypuszczalnie on sam równiez tego nie wie. Byc moze zostana wykorzystane oba. Wyrazenia “telepatia" i “jasnowidztwo" zazwyczaj okreslaja percepcje pozazmyslowa, która nastepuje w tym samym czasie i pokonuje tylko odleglosc w przestrzeni. Natomiast wyrazen “poznanie" i “retrospekcja" uzywa sie do pp, która dziala w czasie i dostarcza informacji o przyszlych oraz przeszlych wydarzeniach. Zarówno poznanie, jak i retrospekcja moga dzialac w formie telepatii i jasnowidztwa. W zwiazku z tym rozrózniamy jasnowidztwo rzeczy przyszlych, telepatie rzeczy przyszlych, jasnowidztwo retrospektywne i telepatie retrospektywna. Czym jest psychokineza i z czym jest spokrewniona  Jesli jeszcze raz wrócimy do rysunku (str. 19), zobaczymy, ze do tej pory rozpatrzylismy tylko jeden aspekt sprzezenia zwrotnego miedzy czlowiekiem a otoczeniem: sytuacje, w których swiat zewnetrzny oddzialywa na czlowieka. Równiez czlowiek wplywa na swe srodowisko. Zazwyczaj czyni to w normalnym zyciu codziennym, uzywajac sily swoich miesni. Kreci kierownica samochodu, odsuwa na bok kamien, podnosi monete, uruchamia przycisk maszyny itp. Dodatkowo (oprócz tych normalnych akcji) czlowiek moze, jak wielokrotnie zaobserwowano, przypadkowo wplywac na srodowisko poprzez duchowa koncentracje - sila swojej woli. Te rzadka zdolnosc nazywa sie psychokineza. Do psychokinezy zaliczamy wywierany na odleglosc wplyw za pomoca nie znanych sil fizycznych. Mozemy tutaj przedstawic kilka przykladów (nie zwracajac uwagi na ich prawdopodobienstwo): lewitacja swietych, przejscie Jezusa po wodzie lub - w nowszych czasach - spirytystyczne wydarzenia, takie jak lewitacja stolów, nowoczesne eksperymenty laboratoryjne, w których przez duchowa koncentracje oddzialywano na spadanie przedmiotów (np. rzuconych kosci do gry). Twierdzono, ze psychokineza moze nie tylko powodowac ruch przedmiotów, ale równiez miec wplyw na (lub rozpoczac) kazdy proces chemiczny lub fizyczny: efekty magnetyczne lub elektryczne - wytwarzanie (fizycznie nie do wyjasnienia) swiatel lub dzwieków itp., chemiczne reakcje, które rzekomo nastapily przez psychokineze w przedmiotach martwych (np. pojawienie sie obrazów “jakiejs pozazmyslowej fotografii" na papierze fotograficznym wylacznie za pomoca duchowej koncentracji lub podczas biochemicznych reakcji w zywych organizmach - niezwykle uzdrowienie). Opowiesci o pojawieniu sie duchów i zjaw naleza do tej kategorii. Psychokineza moze dzialac w sposób przypominajacy telepatie. Do tej pory rozwazalismy telepatie jako forme percepcji pozazmyslowej, jako proces postrzegania, w którym aktywny odbiorca “czyta" poslanie pojawiajace sie w umysle nadawcy. Czesto jednak obserwowano odwrotny proces, w którym charakterystyczna jest aktywnosc nadawcy: nadawca koncentruje sie i utrwala wiadomosc w pasywnym umysle odbiorcy. Ten ostatni proces nalezy do kategorii psychokinezy. Taka forma kontaktu umyslu z umyslem (lub psychiki z psychika) badana jest w eksperymentach, w których nadawca próbuje z dalekiej odleglosci wplynac na odbiorce telepatycznie (przykladowo kaze mu wykonywac okreslone ruchy); zjawisko nazywano niekiedy “sugestia na odleglosc" lub “sugestia telepatyczna". W zwyklych telepatycznych eksperymentach lub w przypadkach nadzwyczajnych (wypadek, smierc) spontanicznie przekazywanych telepatycznych wiadomosciach nie mozna najczesciej zorientowac sie, który z dwóch mechanizmów zadzialal: czy chodzi o proces percepcji pozazmyslowej, proces psychokinezy, czy tez, prawdopodobnie, kombinacje obu. Kryteria prawdziwych zjawisk psychokinetycznych  Nalezy w tym miejscu nadmienic, ze prawdziwosc wiekszosci starszych doniesien o zjawiskach psychokinezy wydaje sie bardzo watpliwa. Takie zjawiska byly czesto pozorowane przez wszelkiego rodzaju oszustów (od iluzjonistów, magików do falszywych mediów), najczesciej uzywajacych róznych oszukanczych metod. Duza czesc tych wiadomosci byla prawdopodobnie mocno przesadzona. Dlatego gdy jakies zjawisko bedzie nam przedstawiane jako psychokineza, musimy zastosowac dwa kryteria (jak w przypadku percepcji pozazmyslowej) i zaakceptujemy to zjawisko jako psychokineze, jesli beda one jednoczesnie spelnione: 1. Musimy miec namacalny dowód, ze uzyskano jakis efekt. 2. Musi sie to dokonac w warunkach, które wykluczaja kazda znana fizyczna sile jako przyczyne owego efektu. Badanie psychokinezy pozostaje daleko w tyle za - o wiele bardziej zbadana - percepcja pozazmyslowa. Prawa wystepowania psychokinezy sa znane i wydaja sie odpowiadac tym, którym podlega percepcja pozazmyslowa. Wynika stad, ze obie przeciwstawne sobie funkcje sa w swej istocie pokrewne. Zakladamy takze, ze psychokineza wystepuje jako funkcja energii psi - chociaz nie wiemy, czym one sa lub jak one dzialaja. Mozliwe sa dwa rodzaje dzialania. Byc moze efekt psychokinezy powstaje przez przemiane energii psi w inna znana fizycznie energie (kinetyczna, chemiczna itp.); a energia psi moglaby dzialac jako katalizator, który zgodnie z drugim prawem termodynamiki powoduje przemiany energii (zgodnie z zaobserwowanymi zdarzeniami podczas seansów spirytystycznych powstawal zimny przeciag, z czego wynika, ze energia kinetyczna przedmiotów pobrana zostala z termicznej energii powietrza. Nasza wiedza na temat psychokinezy jest jeszcze zbyt mala - nie pozwala nawet na bezsprzeczne stwierdzenie jej istnienia). Nawet jesli nie bedziemy zwracac uwagi na produkujacych sie oszustów, nie wykluczy sie pozorów. Czesto sie zdarza, ze niedoswiadczeni widzowie przeocza nieznaczne zmiany temperatury i wilgotnosci powietrza, strumienie powietrza, lekkie trzesienia ziemi, napiecia materialowe lub inne fizyczne przyczyny ogladanego zjawiska. Analiza niezwyklego uzdrowienia jest najlepszym przykladem obrazujacym trudnosci stojace przed badaczem domniemanego zjawiska. Twierdzi s...