1.POJĘCIE EMOCJI - PRZYKŁADOWE SPOSOBY POJMOWANIA EMOCJI CZYM SĄ EMOCJE ?
Psychologia emocji jest specyficzną teorią zachowania. Obejmuje stany emocjonalne, motywacyjne, zachowania. Emocja pochodzi od łacińskich dwóch słów :
E- oznacza na zewnątrz mover - poruszać się ( ruszać się z wewnątrz)
Ruch pochodzący z wewnątrz. Emocje to ruszanie się poza stan dotychczasowy - zakłócenie pewnego stanu rzeczy. Definicje emocji są bardzo kłopotliwe:
Paul Young mówił że tak naprawdę 8 rodzajów zjawisk można by nazwać emocjami :
1) proste uczucia przyjemności i nieprzyjemności związane z zapachami, smakami, kolorami, bodźcami
2) negatywne odczucia głodu, chłodu, pragnienia, zmęczenia i pozytywne odczucia : jedzenia, wypróżnienia. itp
3) uczucia związane z podejmowanymi czynnościami ( pragnienie zaspokojeniem popędu, uczucia związane z oburzeniem, zadowoleniem itp.)
4) uczucia moralne, estetyczne, społeczne, religijne, intelektualne, np. sentymenty, te które bazują na wcześniejszym zachowaniu, doświadczeniu.
5) Nastroje - radości, smutku, uniesienia
6) Patologiczne afekty - głęboka depresja, strach, mania
7) Śmiech, płacz, zakłopotanie, wstyd, cierpienie, poniżenie ( czyste stany emocjonalne)
8) Typu temperamentalne - procesy emocjonalne - melancholijny, depresyjny, flegmatyczny, nastrojowy itp.
Emocje mogą być definiowane z różnych opcji :
Z poziomu psychologii psychoanalitycznej, behawioralnej, itp. Współczesne źródła różnic interpretacji emocji tak naprawdę wynikają z pewnych orientacji na fizjologiczną psychologię i wtedy podkreśla że wszelkie emocje są interpretowane w kategoriach fizjologicznych. Emocji jako takich nie ma tylko, są to pobudzenia fizjologiczne. Druga ścieżka akcentuje charakter, aspekt podmiotowy - wskazuje na fakt doświadczenia pewnych stanów świadomości. Emocje to szereg wewnętrznych procesów , które dalej uaktywniają ciąg reakcji fizjologicznych.
Definicja autorska emocji naszego profesora:
Emocje to są te stany, procesy, które dają szansę wyrażania jednostkowego, jedynego. Bezpośredni, czuły sygnał który pokazuje co się dzieje w osobowości. Stany emocjonalne są formą interakcji. Emocja jest sposobem odpowiadania na jakość i rodzaj danej interakcji. Może być interakcja we mnie, z moimi wartościami z moim ciałem.
EMOCJA to sposób odpowiadania na rodzaj interakcji lub jeszcze inaczej sposób doświadczania jakości interakcji. Emocja jest formą odpowiedzi organizmicznej - emocja tworzy jedną zespoloną całość - reaguje emocjonalnie jako całość ( ciało + odczucia + stany ducha ) Rodzaj interakcji świadczy o tym z jakim aspektem rzeczywistości mamy do czynienia ( ja - dźwięk, ja - osoba ß rodzaje interakcji)
Odpowiadanie na rodzaj interakcji oznacza, że człowiek jest kimś aktywnym w tworzeniu emocji. Mogę wzbudzać w sobie emocje pozytywne, negatywne. Czyli ja nie tylko reaguję, ale również tworzę emocje. Zwracając uwagę na fakt, że emocja jest sposobem odpowiadania na rodzaj i jakość interakcji podkreśla się tym samym jaką naturę ma człowiek. Jeśli emocja nie byłaby również formą odpowiadania to oznaczałoby to, że strony emocjonalne mogą kierować człowiekiem, sterować nim. Nie chodzi o to, że człowiek nie podlega emocjom, ale że ma szansę na ich kontrolowanie. Czasami w emocje wchodzimy siłą woli, ale uczymy się stawania podmiotem. Ta interakcja zakłada również pewną synchroniczność dyspozycji podmiotu i obiektu, który wchodzi w interakcje z tym podmiotem. Wg Gasiula wszystkie zjawiska emocjonalne można sprowadzić do 4 kategorii, poziomów:
1.poz. predyspozycji emocjonalnej ( najniższy poziom) Predyspozycja oznacza możność danego sposobu odpowiadania na rodzaj interakcji i jej jakość. O predyspozycji stanowią właściwości natury ludzkiej. Mogą o nim decydować elementy neurofizjologiczne - natura tworzy układ. Np. taka predyspozycja - przewaga pobudzenia nad hamowaniem - skutek, kora jest nadmiernie stymulowana - dalej: powoduje to pewne skłonności do pewnych zachowań. Ale organizm jest podporządkowany zasadzie homeostazy to nadmierne pobudzenie powoduje to, że ja jestem prowokowany przez biologię do przywrócenia homeostazy
2.poz. dyspozycji emocjonalnej - skłonność do łatwiejszego wzbudzania emocji. Bo poziom predyspozycji oznacza jaki mechanizm może leżeć u podłoża tego, żeby kształtować dyspozycję. Jeśli u podłoża mamy mechanizm przewagi pobudzenia nad hamowaniem to w tej predyspozycji on wyznacza dyspozycję do zachowania introwertycznego, ponieważ jest potrzeba równowagi, jak jest za duże pobudzenie to człowiek ucieka od stymulacji, zamyka się. Przy powtarzalności tego układu to się zamienia w stałą dyspozycję a więc dyspozycja jest wynikiem pewnych doświadczeń. W efekcie ta dyspozycja powoduje, że mogą powstać we mnie różne stany emocjonalne.
3. stany emocjonalne mogą one mieć charakter utrzymujących się skłonności - wskazują na pewne układy nastrojów, skłonność do nich.
4. Proces - to jak w tej chwili odpowiadam, reaguję , co się w tej chwili dzieje.
Emocja jako pojęcie budzi wiele kontrowersji. Określenie czym jest emocja, co to jest emocja wymaga przyjęcia pierwotnych założeń potrzebnych do uchwycenia pewnego kontekstu w jakim te emocje się rozważa. Prof. proponuje pojmowanie emocji jako pewnych jakości doświadczeń interakcyjnych. Emocja ma charakter pewnej interakcji. Jakość tej interakcji, doświadczenie jakości tej interakcji jest właściwie stanem emocjonalnym. Emocja sama w sobie może być również ujęta jako pewna forma odpowiedzi na interakcję i jako pewna forma jakości odpowiedzi na interakcję, ponieważ słowo odpowiedź oznacza, że w tworzeniu emocji (powstawaniu emocji) człowiek jest istotą aktywną, nie jest tylko reaktywny. Człowiek może wzbudzać pewnego rodzaju stany w sobie, może pewnymi stanami również sterować.
2. EMOCJE JAKO JAKOŚĆ DOŚWIADCZANEJ INTERAKCJI - ZŁOŻONOŚĆ ZJAWISKA EMOCJONALNEGO (JAK MOŻNA TĘ ZŁOŻONOŚĆ PRZEDSTAWIĆ)
Emocje trzeba ustawić w kategoriach interakcji, podobnie jak osobowość. Stany emocjonalne nie powstaną jeśli nie ma pewnej interakcji, są pewną formą interakcji.
Emocja ma swoją specyfikę: jest reakcją ale poniekąd jest również sposobem odpowiadania na rodzaj i jakość danej interakcji. Spotykamy się z różnymi rodzajami interakcji np. interakcja wewnątrz mnie, interakcja moja z moimi wartościami, jako stanami wyobrażeniowymi, interakcja z własnym ciałem tzw. odczuciami ( coś strzyka mi w żołądku, coś gładkiego wewnątrz pływa ) jakość interakcji pokazuje klimat tej interakcji - to jest sposób odpowiadania na jakość i rodzaj interakcji, sposób doświadczania jakości interakcji. Stan emocjonalny jest odpowiadaniem na jakość interakcji zachodzącej pomiędzy podmiotem doświadczającym a oddziaływującym nań obiektem (różnym obiektem). Emocje są formą odpowiedzi organizmu.
EMOCJA jest sposobem odpowiadania na rodzaj i jakość danej interakcji, patrząc od strony wewnętrznej podmiotu można powiedzieć sposobem doświadczania jakości tej interakcji. Emocje są formą odpowiedzi organistycznej tzn. że emocja tworzy jedną zespoloną całość. Emocja jest stanem całościowym, nie tylko stanem poznawczym bądź tylko stanem fizjologicznym, (człowiek jest złożony z ciała, psyche, ducha - tworzy jedną złożoną całość, tak samo emocje). Jak człowiek reaguje emocjonalnie to reaguje jako całość organistyczna, organistyczna oznacza, że na dany rodzaj i jakość interakcji następuje odpowiedź w postaci reakcji ciała, odczuć wewnętrznych, jakiegoś stanu natury organistycznej.
Rodzaj interakcji wskazuje na to z jakim aspektem rzeczywistości mamy do czynienia (np. może to być interakcja między dopływającymi do mnie dźwiękami a mną jako podmiotem, inny rodzaj interakcji interakcja między osobą, która się do mnie uśmiecha a mną. Emocja jest rozumiana jako forma odpowiedzi ( nie jest to reakcja, ale forma odpowiedzi, nie jest to reagowanie ale odpowiedź). Używanie pojęcia reakcji wskazuje na to, że człowiek jest istotą reaktywną, a używanie określenia „odpowiedź, odpowiadanie" na rodzaj interakcji oznacza, że człowiek jest kimś aktywnym w tworzeniu emocji, człowiek odpowiada tzn. że jest też sprawcą. Emocje nie mogą być traktowane tylko jako forma reaktywności na interakcję pomiędzy daną osobą a danym aspektem rzeczywistości - to byłoby lekceważeniem osobowej natury człowieka. Człowiek jest sprawcą - np. ja wcale nie zareaguję, bo mogę w sobie wzbudzać uczucia szlachetne, wyzwalać za pomocą instrumentów, ale de facto ja odpowiadam (a nie tylko reaguję) jestem sprawcą, biorę udział w tworzeniu emocji i w tym sensie należałoby to uchwycić. Podkreślając fakt, że emocja jest pewną interakcją, pewnym sposobem odpowiadania na jakość i rodzaj interakcji. Tym samym podkreśla się to jaką naturę ma człowiek. Nie mogę tego zrozumieć jeśli założę, że jestem tylko istotą, która reaguje - takie założenia ma swoje następstwa „np. stany emocjonalne mogą mną sterować. A nie chodzi o to, że człowiek nie podlega emocjom, ale o to, że ma szansę na kontrolę. Bo nie byłoby potrzeby terapii, kontroli emocji u człowieka. Interakcja musi założyć pewną synchroniczność ( kompatybilność ) dyspozycji podmiotu (człowieka) i obiektu wchodzącego w akt interakcji z podmiotem. Dyspozycja musi być kompatybilna (synchroniczna) np. ja wcale nie zareaguję emocjonalnie na muzykę derwiszów, patrzę na to zaciekawiony, lekko zdziwiony, bo we mnie (jako podmiocie) nie ma dyspozycji (w innej kulturze wyrosłem). Można powiedzieć, że to jest jakaś harmonia między napięciem wypływającym z podmiotu a obiektem zsynchronizowanym z danym podmiotem. Do tej harmonii też się dorasta, dyspozycja moja dorasta, człowiek czasem nie rozumie pewnych znaczeń. Zatem zjawiska emocjonalne traktowane jako forma interakcji, zjawiska emocjonalne i emocje obejmują b. wiele zakresów (przykład Paula Yanga, który pokazuje, że zjawiska emocjonalne afektywne mogą tak wiele rzeczy obejmować).
3. PROBLEM „KATEGORIE CZY WYMIARY EMOCJI". ZASADNOŚĆ ANALIZY EMOCJI JAKO ODDZIELNYCH KATEGORII
R. PLUTCHIK opracował tzw. BRYŁĘ EMOCJI w górę idąc oznaczył intensywność emocji wymiar intensywności emocji polega na tym, że im wyżej położona emocja tym bardziej intensywna np. zachwyt jest bardziej intensywny niż zaduma im emocje są położone dalej od siebie tym bardziej są różne np. żal i zachwyt dalej od siebie niż żal i obrzydzenie. On uważał, że to kategorie dla emocji są ważne bo kategoria da się opisać zachowaniem. Kluczem do zrozumienia tego jest motyw nazwa „prototypowy wzorzec zachowania" czyli inkorporacja dla zachowania, związanego z pożywieniem, które prowadzi do odrzucenia czegoś np. wymioty - emocją jest wstręt. Każde zachowanie jest związane z właściwą sobie emocją. Dzięki związkowi motywacji z emocjami tworzą się pewne instytucje społeczne, instytucje społeczne powstały w wyniku tego, że człowiek doświadczał pewnych emocji a człowiek doświadczał emocji bo musiał się przystosować. Bardzo wielu autorów uważa, że kategoria jest emocją. Inne sposoby myślenia gdy uważa się, że kategorie nie są dobre a przy charakteryzacji zjawisk emocjonalnych ważniejsze są wymiary emocji, bo lepiej jest opisywać zjawiska emocjonalne. Emocje trzeba opisać przy pomocy wymiarów: przyjemność - nieprzyjemność, odprężenie - napięcie, spokój - podniecenie. Wymiary emocji, bo emocji jest więcej niż wrażeń, których da się wyróżnić ok. 50 tyś. Dlatego, że emocji jest więcej, by je nazwać lepiej użyć dymensji. Są autorzy, którzy opisują emocje za pomocą kategorii i dymensji - łączą je ze sobą np. R. PLUTCHIK uważa, że są kategorie emocji ale każda emocja może być może być bardziej lub mniej przyjemna, bardziej intensywna mniej intensywna jest to też wymiarowość. Obecnie uważa się, że lepsza jest wymiarowość. Plutchik uważał, że można wyróżnić podstawowe kategorie emocji. O kategorii emocji świadczy z jednej strony - gdybyśmy patrzyli z poziomów interakcji - jakość interakcji. Różne są rodzaje interakcji, różne są kategorie interakcji np. interakcja z drugim człowiekiem i wtedy może to być inna jakość niż interakcja z jakimś źródłem dźwięków. Inny rodzaj interakcji i wyzwala inną jakość. Ta inna jakość jest często kategoryzowana i da się uchwycić (ująć) w pewne ramy. O jakości emocji czy o kategorii emocji świadczy inność odczuć, które człowiek przeżywa, ale poza tym również inność mechanizmów neurofizjologicznych tkwiących u podłoża emocji. Kwestia b. dyskusyjna wymiary czy kategorie. Można by to pogodzić. Argumentem na rzecz istnienia kategorii emocji jest fakt z jednej strony rodzaju interakcji i jakości interakcji. Jakość interakcji oznacza, że człowiek ma inne odczucia wewnętrzne, a jak ma inne odczucia wewnętrzne znaczy, że może inną emocję przeżywać. O jakości interakcji i jakości emocji może świadczyć też mechanizm neurofizjologiczny. (obecnie w psychologii emocji b. szeroko rozbudowany jest dział, który poszukuje neurofizjologicznych mechanizmów, komponentów, które tkwiłyby u podłoża różnych kategorii emocji i rzeczywiście znajduje się takie mechanizmy, komponenty czy struktury). Czy to jest takie pewne - do tej pory jeszcze nie bardzo wiadomo, w każdym razie są prowadzone jakieś obiecujące badania w tym względzie. To jest argumentem na rzecz, odmiennych kategorii emocji, na rzecz możliwości istnienia kategorii emocji a nie tylko istnienia wymiarów emocji. Plutchik wyróżnia pewne kategorie emocji a oprócz tego każda kategoria emocji może mieć różną intensywność i ona w różnym wymiarze w przestrzeni wielowymiarowej może być opisana. Mogą być emocje o pewnej kategorii, które mają charakter bardziej pociągający-bardziej odpychający; bardziej przyjemny-bardziej nieprzyjemny, emocje silniejsze (intensywniejsze)-słabsze. Wymiary są wpisane w kategorie emocji i jednocześnie z kategorią emocji wyraźnie związane.
Podział na emocje pierwotne i wtórne
W psychologii emocji, poza problemem kategoria czy wymiar emocji, pojawia się problem podziału na emocje pierwotne i emocje wtórne a z tego bezpośrednio wynika problem czy są uczucia i emocje i czy są to dwie różne rzeczy.
4. PRZYKŁAD PODZIAŁU NA KATEGORIE - R.PLUTCHIK
Plutchik uważał, że można wyróżnić podstawowe kategorie emocji. O kategorii emocji świadczy z jednej strony - gdybyśmy patrzyli z poziomów interakcji - jakość interakcji. Różne są rodzaje interakcji, różne są kategorie interakcji np. interakcja z drugim człowiekiem i wtedy może to być inna jakość niż interakcja z jakimś źródłem dźwięków. Inny rodzaj interakcji - wyzwala inną jakość. Ta inna jakość jest często kategoryzowana i da się uchwycić (ująć) w pewne ramy. O jakości emocji czy o kategorii emocji świadczy inność odczuć, które człowiek przeżywa, ale poza tym również inność mechanizmów neurofizjologicznych tkwiących u podłoża emocji. Plutchik wyróżnia pewne kategorie emocji a oprócz tego każda kategoria emocji może mieć różną intensywność i ona w różnym wymiarze w przestrzeni wielowymiarowej może być opisana. Mogą być emocje o pewnej kategorii, które mają charakter bardziej pociągający-bardziej odpychający; bardziej przyjemny-bardziej nieprzyjemny, emocje silniejsze (intensywniejsze)-słabsze. PLUTCHIK uważa że istnieją pewne podstawowe, pierwotne kategorie emocji. W układzie centrycznym: radość, akceptacja, lęk, zdziwienie. Wg R. PLUTCHIKA (Placzika) kryterium bycia kategorią podstawową jest po prostu zachowanie i uczy pewnego zachowania. powiązanie wstrętu i gniewu daje pogardę . R. PLUTCHIK opracował tzw. BRYŁĘ EMOCJI ( zachwyt, podziw, strach, zdumienie, żal, obrzydzenie, wściekłość, czujność) w górę idąc oznaczył intensywność emocji wymiar intensywności emocji polega na tym, że im wyżej położona emocja tym bardziej intensywna np. zachwyt jest bardziej intensywny niż zaduma im emocje są położone dalej od siebie tym bardziej są różne np. żal i zachwyt dalej od siebie niż żal i obrzydzenie On uważał, że to kategorie dla emocji są ważne bo kategoria da się opisać zachowaniem. Kluczem do zrozumienia tego jest motyw nazwa „prototypowy wzorzec zachowania" czyli inkorporacja dla zachowania, związanego z pożywieniem, które prowadzi do odrzucenia czegoś np. wymioty - emocją jest wstręt. Każde zachowanie jest związane z właściwą sobie emocją. Emocje trzeba opisać przy pomocy wymiarów przyjemność - nieprzyjemność, odprężenie - napięcie, spokój - podniecenie. Wymiary emocji, bo emocji jest więcej niż wrażeń, których da się wyróżnić ok. 50 tyś. Dlatego, że emocji jest więcej, by je nazwać lepiej użyć dymensji. Są autorzy, którzy opisują emocje za pomocą kategorii i dymensji - łączą je ze sobą np. R. PLUTCHIK uważa, że są kategorie emocji (Radość, akceptacja, lęk, zdziwienie, smutek, wstręt, gniew, antycypacja, radość) ale każda emocja może być może być bardziej lub mniej przyjemna, bardziej intensywna mniej intensywna jest to też wymiarowość. Obecnie uważa się, że lepsza jest wymiarowość.
5. EMOCJE PIERWOTNE I WTÓRNE - KRYTERIA KLASYFIKACJI DO GRUPY EMOCJI PIERWOTNYCH .
Podział na emocje pierwotne i wtórne W psychologii emocji, poza problemem kategoria czy wymiar emocji, pojawia się problem podziału na emocje pierwotne i emocje wtórne a z tego bezpośrednio wynika problem czy są uczucia i emocje i czy są to dwie różne rzeczy.
EMOCJE PIERWOTNE :
Pomijając wszelkie b. wyraźne różnice teoretyczne wydaje się, że większość autorów zgadza się z tym, że kryterium przynależności do emocji podstawowej jest przede wszystkim mechanizm biologiczny (kryterium biologiczne), który leży u podłoża emocji. Pierwotne emocje to te, w których wyraźnie istnieje mechanizm biologiczny, podłoże biologiczne (zawsze istnieje podłoże biologiczne, ale tu wyraźnie jest mechanizm neurofizjologiczny), wyraźne struktury biologiczne, które wyznaczają dany sposób przeżywania, pewien sposób jakości interakcji. Poza tym emocje pierwotne to te, które dzięki wyraźnemu mechanizmowi biologicznemu (podkładowi neurofizjologicznemu) występują u wielu gatunków, nie przynależą tylko człowiekowi. Jest pewna ciągłość ewolucyjna z gatunkami niższymi bo te same struktury biologiczne występują w gatunkach niższych niż człowiek i u człowieka.
Kryterium biologiczne wskazuje na to, że
l) jest konkretny mechanizm biologiczny (emocje pierwotne związane są z konkretnymi strukturami biologicznymi (z konkretnymi mechanizmami neurofizjologicznymi precyzyjnie rzecz biorąc
2) emocje pierwotne występują u wielu gatunków, nie tylko u człowieka także u gatunków niższych (u zwierząt niższych - nie u robaka, ale u szympansa => u ssaków przede wszystkim).
Kryterium powszechności występowania emocji u wszystkich ludzi. Emocje pierwotne inaczej podstawowe (różnie można mówić, tutaj o emocjach pierwotnych w znaczeniu tych fundamentalnych, podstawowych) one towarzyszą człowiekowi od samego początku, człowiek nie musi się ich uczyć. Te emocje (stany emocjonalne) występują u wszystkich ludzi bez względu na rasę, narodowość np : emocją pierwotną (podstawową), występującą w każdej kulturze jest emocja gniewu, emocja wstrętu, emocja zdziwienia, emocja smutku, emocja radości. Niektórzy żeby być bardziej precyzyjnymi mówią, że do emocji pierwotnych należą te, które ujawniają się zaraz po urodzeniu w l roku życia. Oczywiście jest to wzmocnienie tego argumentu biologicznego.
Kryterium pierwotności (podstawowości) do emocji pierwotnych należą emocje, które związane są z najbardziej istotnymi zadaniami adaptacyjnymi u zwierząt i u ludzi. Jest możliwość spełniania najbardziej podstawowych zadań adaptacyjnych przez człowieka i przez zwierzę wyższe. Zadanie adaptacyjne to np. obrona przed niebezpieczeństwem, reprodukcja, eksploracja, orientacja na rzeczywistość. Zadania adaptacyjne wiążą się bezpośrednio z pewnymi reakcjami, odpowiedziami i to, że te odpowiedzi zawsze występują ilekroć występuje uruchomienie danego motywu, zadania adaptacyjnego potwierdza fakt pierwotności emocji.
Kryterium uniwersalności biologicznej oraz uniwersalności kulturowej, czyli bez względu na kulturę pojawiają się te same stany emocjonalne. Jest to niekwestionowane kryterium. Żeby odpowiedzieć na pytanie, co jest podstawową emocją a co jest wtórną emocją trzeba odpowiedzieć na pytanie jaka jest natura zwierząt czy wystarczy uniwersalność biologiczna do tego żeby zakwalifikować daną emocję do emocji pierwotnych, podstawowych. Czy zwierzę przeżywa poczucie winy, wstyd, uczucia moralne, religijne, uczucia praksyczne - związane z wykonywaną pracą, działalnością (czy w ogóle może wykonywać pracę) ? Jeśli założymy, że zwierzę nie przeżywa takich uczuć jak wstyd, wina, lęk egzystencjalny to wskazuje bezpośrednio na to, że człowiek ma inną naturę. Jeśli szukamy w naturze przyczyn pierwotności musimy powiedzieć jaka jest natura człowieka, czyli co jest pierwotne u człowieka. Zakładamy, że natura człowieka jest osobowa. W naturze osobowej jest coś co nazywa się emotywnością. Emotywność to dyspozycja w ogóle do przeżywania emocjonalnego pewnych jakości emocjonalnych. Ta emotywność, jest atrybutem osobowym, jest to pojęcie bardziej filozoficzne (tak jak racjonalność jest wpisana w naturę osobową, tak samo emotywność). Ta emotywność ma inny charakter niż emotywność zwierzęcia. Człowiek ma naturę osobową związaną z racjonalnością, rozumnością w efekcie inny będzie układ elementów podstawowych, które odpowiadają za sposób odpowiadania (jakość reakcji) za odpowiedź na pewne formy interakcji. Pierwotność emocji byłaby związana i musiałaby uwzględnić poza uniwersalnością biologiczną, kulturową również naturą osobową człowieka => te emocje są pierwotne u człowieka, które wypływają z jego natury osobowej. W efekcie do emocji pierwotnych (podstawowych) u człowieka będzie należał także lęk egzystencjalny, wstyd, wina w tym układzie te emocje nie występują u zwierząt, występują tylko u ludzi. Te stany emocjonalne można kształtować, wzmacniać lub osłabiać to jest kwestia psychologii wychowawczej, klinicznej i psychologii szeroko pojętych oddziaływań na człowieka, rozwoju człowieka. Człowiek bardzo daleko odszedł od natury zwierzęcej dzięki kulturze jaką wytwarza. Dzięki naturze osobowej bardzo daleko odeszliśmy od zaplecza biologicznego. Człowiek w tym momencie można powiedzieć dysponuje naturą biologiczną, może ją wykorzystywać na różne sposoby dzięki posiadaniu pewnych atrybutów, które są atrybutami osoby. Lęk człowieka mimo porównywalności uczestniczących w nim mechanizmów biologicznych nie jest takim samym lękiem, jak lęk zwierzęcia z uwagi, że inna jest natura. Natura osobowa nasyca sobą i powoduje, że ten lęk jest wręcz inaczej przeżywany. W przeżycia te włączają się systemy pewnych ocen, wartościowania, doświadczeń kulturowych, nacisków itd. Natura osobowa powoduje inne spełnianie się mechanizmów biologicznych. Biologia jest niejako przesycona tą innością natury i nią zdominowana, bo ta natura jest jakościowo wyższa i będzie zawsze dominować. Człowiek biologicznie podlega wpływom natury , ale dzięki temu, że ma naturę osobową może to zaplecze wykorzystywać w różny sposób, może im b. silnie ulegać lub nie. „Stan depresji ducha" powoduje zanik, obniżenie sprawności biologicznej, dlatego człowiek ma świadomość mniejszych szans. Jeżeli człowiek zostanie zniewolony przez własny stan chorobowy, obniża się stan ducha ale na tyle on się obniży, na ile biologia go ogarnie, na ile człowiek da się biologii. Heroizm ludzki polega na tym, że walczy on jak gdyby ze swoją biologią, z własnym stanem chorobowym i często go przezwycięża. To jest dziwny mechanizm. Natomiast jeśli człowiek ma świadomość mniejszych szans i podda się biologii bo np. wie, że ma nowotwór i dopuści do świadomości to, że ma mniejsze szansę na dysponowanie biologią, jak dopuści to do świadomości może nastąpić upadek ducha stan depresji i w efekcie może nastąpić szybkie zejście tego człowieka. Kluczem jest to co dyktuje stan natury osobowej, często jest to kluczem do zrozumienia emocji u człowieka.
Reasumując: argumenty na rzecz emocji pierwotnych to uniwersalno...
lch8