koza;-).pdf

(29391 KB) Pobierz

Anna Paluch

Elżbieta Drewniak-Wołosz

Lucyna Mikosza

AFA-SKALA

(~~~

Jak badać mowę

dziecka afatycznego?

1111I

IMPULS

Wstęp

Bodźcem

opracowania

AFA-Ska/i

była

materiał

werbalny

graficzny,

którego przydat-

ność

została

potwierdzona

nej praktyce.

Jakie

są konkretne

cele leżące u podstaw

badania mowy dziecka

afatycznego?

Pyranie

wydaje się

banalne, jednak warto na

nie

odpowiedzieć,

być

konstruowane

by mieć jasno' ć, jak powinno

badanie. Mu

imy

pamiętać

w naszej codzien-

potrzeba posiadania narzędzia do badania mowy

dziecka afatycznego,

le lat

w Zakładzie

kołajskiej

(obecnie

użytecznego

codzien-

nej praktyce logopedyczn

Pracując przez

wie-

Leczniczo-Wychowawczym

pecjalny

Ośrodek

zkol-

się

dla Dzieci

Afatycznych w

Krakowie przy ul. Mi-

no-

Wychowawczy Zgromadzenia

roboczą

wersją

chematu

ióstr

Felicja-

mowy

nek przy ul. Millana 15), posługiwałyśmy

do badania

dzieci. Byłyśmy

jednak świadome,

Zestaw

prób, przedstawiony

opracowaniu,

powstał

serwacji i

poszukiwań

o tym, że stopień i

rozległość

zaburzeń w

nada-

waniu

i rozumieniu mowy może być

zróżnicowa-

- od

bardzo

nasilonych

do lżej

zych

postaci.

Opracowany zestaw

prób powinien nadawać

się

zastosowania w

tak różnych

sytuacjach.

Musi

on służyć

dokumentowaniu

stanu

mowy dziec-

ka:

na początku,

w trakcie i

na końcu prowadzo-

nej

terapii.

Powinien też umożliwiać

zgromadze-

nie materiału,

który da podstawy do

wstępnej,

a w

dalszym

etapie

do coraz pełniejszej

diagno-

iż

robocza

wersja,

nie

spełnia

zych oczekiwań.

niniejszym

wyniku licznych

ob-

nawiązuje

on do na-

szych

świadczeń

wyniesionych z

pracy

z dzieć-

mi afatycznymi. Korzy tałyśmy też

literatury

przedmiotu

dotyczącej

zarówno

metod badania

osób

istotne

były dla nas

wyniki

przez dr

Zofię

mowy dzieci

afatycznych, jak i

dorosłych

z afazją.

Bardzo

badań i

obserwacji

opisanych

zarówno

pozytywnej

(czym

dziecko dyspo-

nuje), jak i

negatywnej

(

topień i rodzaj

zabu-

rzeń). W taki

sposób

przeprowadzone

cych terapii dziecka.

Przedstawiony

poniżej

zestaw

prób nazwa-

łyśmy

Skalą do

badania

ItIOJ1!)'

di}ecka

Z niedoks~aI-

ceme»:

"'Oli!}

o typie

afo?ii,

w skrócie

AFA-Ska/ą.

Badanie nasze

opiera się

ob erwacji zacho-

wania dziecka

w sytuacji

pomocą

celowo

przez

nas

wer-

zorganizowanej.

balnych

materiałów

badanie

umożliwi

zbudowanie

roboczych planów dotyczą-

Kordyl, jedną

z osób

przez

wiele

lat przyczynia-

jących się

do rozwoju

ośrodka

dla dzieci

z afa-

zją. Uczestnicząc

w seminarium

prowadzonym

nad

przez prof. Marię

Zarębinę,

pracowałyśmy

tując

nasze

doświadczenia

językoznawczą

Funkcjonujące

nych, różnorodne

praktyczne

tudium

mowy

wybranego

przypadku,

konfron-

z wiedzą

na temat

afazji.

w gabinetach

logopedycz-

karty

badania mowy dziecka

W na-

graficznych,

staramy

się stworzyć

reakcje

nie

spełniają wymogów koniecznych

do uzy

ka-

nia

obrazu

mowy dziecka

afatycznego.

szej

książce chcemy

zaproponować

logopedom

ytuację

eksp ryrnentalną,

ści naturalną,

dziecka,

zarejestrować

miarę

możliwo-

po to,

sprowokować

je i ocenić.

W celu przybliżenia

podstawowych

dok

ztałceniem

problemów

użytkownikowi

związanych

kali

nie-

jej

przeprowadzania.

Podstawy

konstru-

przedsta-

owania skali

i jej

ogólna

charaktery tyka.

astępnie

bardziej

szczegółowo

wimy

proponowany

przez

mowy

typie

afazji

naszkicu-

różnicowania

niedok

ztał-

nozologicz-

mowy

jemy na tępujące

zagadnienia:

1. Problematyka

ceni a mowy o typie

afazji w

to unku do

innych zbliżonych

jednostek

nych,

związanych z zaburzeniami

rozwoju

dziecka. Definicja niedokształcenia

typie

afazji.

Specyfika

zaburzeń

mowy takich dzieci i ich

ogólna charakterystyka

Warunki

prawidłowej

z zaburzeniami

psychologiczna.

diagnozy

dzieci

nas

zestaw

prób,

omawiając

stępującej

charakter

kolejności:

przebieg badania

na-

4. Przeznaczenie

instrukcje.

i budowa

skali.

5. Materiał

badawczy - ilu tracje i

stosowa-

6. Forma zapisu

uzyskanych

pod tawowych

serwowanych

nych).

danych i

spo-

dotyczący

ob-

oby

ich analizy

(słowniczek

zjawisk

językowych

mowie dzieci

afatycz-

rozwoju mowy i

sposoby

Rozdział I

Niedokształcenie

mowy

o typie afazj i czy... ?

W polskiej

literaturze

tykamy wiele propozycji

kryteriów

klasyfikacji

logopedycznej

spo-

W codziennej

nowi zasadniczy

autystyczne.

wania

(TK,

znacznego

praktyce

mamy do

czynie-

roz-

opi ów i klasyfikacji

i stosowania

odpo-

tym bar-

się

nia z dziećmi, u których deficyt językowy sta-

objaw

nieprawidłowego

woju.

Dzieci te nie

są

upośledzone,

Dostępne

rozpoznania

głuche ani

zaburzeń mowy i języka. Od lat trwają pory co

wiedniej terminologii.

jest porozumienie

dziej trudno

W praktyce

utrudnione

techniki neuroobrazo-

uszkodzeń

w budowie

między logopedami,

EG) nie dają podstaw do jedno-

je t logopedom

porozumieć

z innymi specjalistami

mi), zaangażowanymi

(lekarzami, psych loga-

w proces diagnozowania

narosło wo-

mózgu, choć objawy kliniczne wskazują

dys-

funkcję mózgową.

Wnikliwa obserwacja

występujących

zjawisk językowych,

w mowie czynnej dziecka, ogra-

i terapii zaburzeń mowy.

Szczególnie dużo kontrowersji

kół problematyki

stosuje się w odniesieniu

wy tępują specyficzne

mowy i języka.

Słusznie

"afazja"

zwraca się uwagę, że określenie

- w kwestii przy-

W afazji

określić

czyn-

nie można

budzi skojarzenia

najczęściej

zaburzeń,

afazji rozwojowej.

Termin

ten

do dzieci, u których

w rozwoju

zaburzenia

niczeń

w percepcji mowy, a także tempa

i dy-

namiki zmian w procesie terapii - mimo wszy-

stko prowadzą do skojarzeń z afazją dorosłych.

Zofia

ordyl pisała:

dzieci, które nie

mó-

wią, chociaż

rozumieją

mowę,

albo

nie rozu-

dzieci afatyczne

(por.

jak

Z. Kordyl,

jeste-

zaburzenia rozwoju

mowy o ty-

mieją mowy, chociaż słyszą,

przy

tym

nie są

upo

śledzone

umysłowo

ordyl, 1968).

Podobnie

śmy

pewne charakterystyczne

pie afazji.

Termin

niewygodny

ten, choć ze względu na

długość

w użyciu, najpełniej, naszym zda-

pecyficznych,

określenie

głębokich

czyn i objawów - z afazją dorosłych.

rozwojowej

przyczyny

uszkodzenia

czasu zadziałania

rozległości

kłonne nazywać "te" dzieci afatycznymi,

nika

patogennego,

W afazji

rozwojowej

już wykształconych

tomiast obserwuje

kształtowaniu

zamiast terminu

określenie

określeniem

rozwojową,

i charakteru

utraty

w ich

(

trukturalne

czy funkcjonalne).

językowych, na-

nieścisłości,

stosowa-

z Wielkiej

się

Impairt-

mowy i języka

niedokształceniem

nie dochodzi

zdolności

się znaczne trudności

"afazja rozwojowa"

ię. Aby uniknąć

"alalia".

Specjaliści

częściej

niem, oddaje istotę

Wprowadzając

strony podkreślała

czonego

mowy

(pomyślna

zaburzeń w rozwoju mowy.

"niedokształce-

niezakoń-

się

nie mowy o typie afazji", Zofia Kordyl z jednej

fakt trwającego,

prognoza),

dziecka

procesu

kształtowania

Brytanii

i USA coraz

po ługują

(Specific

Language

ment)

także

w odniesieniu

dzieci

z afazją

z drugiej strony,

na wyraźne podobieństwa

ale

też nie utożsamiała

afazji

dorosłych,

tych

zaburzeń.

Wyod-

mowy

sków.

W procesie diagnozowania

otwartość

rologiem,

pracującymi

Chcąc

współpracę

foniatrą,

dzieckiem.

zaplanować

przebieg

pedagogiem,

konieczna jest

neu-

terapeutami

terapii,

do-

psychologiem,

rębniła

ona

ek pre

ywną,

recepcyjną

(percepcyj-

ną)

mie zaną

postać niedokształcenia

typie afazji.

Przyjmujemy

ten

podział,

mając

'wiado-

mość

zarówno

jego

ogólno'

ci,

jak i

użyteczno-

ści

we wstępnej diagnozie. Zjawi ka językowe,

występujące

różnych postaciach

cenia, analizujemy

językoznawczych.

Interesującą

zykoznawczego

próbę interpretacji

punktu

widzenia

afazji z

ję-

przedstawił

że

i opisujemy

ni dok

ztał-

w kategoriach

brać

odpowiednie

odpowiedniej

nia rozwoju

metody

dokonać

specyficzne

wyboru

edukacyj-

zaburze-

mia-

dla dziecka placówki

nej, należy

zróżnicować

nem

afatycznych

upośledzenia

konsekwencją

stycznych,

stymulacji

mowy i

języka

- określane

zaburzeń

umysłowego

niedosłuchu,

problemów

W praktyce

zaburzeń.

podejrzewać

wynikających

lub będących

auty-

zaburzeń

dyzartrii,

środowiska.

emocjonal-

nie jest to

dzie-

niedo-

Jakobson. Odwołując

się

do dwuosiowej

or-

zakładając,

mogą

nych czy

wynikających

łatwe

zadanie,

zbyt

ograniczonej

w wypadku

ganizacji systemu

językowego

każdym

znaku

językowym

zaburzeniu

szczególnie

ulec

dwa rodzaje układu: kombinacji i

selekcji,

wyodrębnił

dwa typy

afazji - afazję

kombi-

nacji

(styczności,

przyległości)

(podobień

twa,

i afazję selekcji

wykazy-

zaburzoną

języka,

ub tytucji). Jakobson

z tzw.

pogranicza

k ztałcenie

Kiedy

więc

możemy

mowy

typie

afazji?

Przede

wszystkim

gdy

mowa dziecka

się

nie rozwija bądź rozwija

się w ograniczonym

zakre

ie,

a wyniki

badań p

ychologicznych

kazują na upośledzenie

niu

większym

kształcenie

umysłowe

niż lekkie. Zasadniczo

nie

stop-

niedo-

wał także poda bień rwo między

mułował

podstawowe

mową dorosłych

afatyków a

mową dziecka. Sfor-

prawa rozwoju

które

pozwalają spojrzeć

innej perspektywy na

problem diagnozowania i terapii

zaburzeń

mowy

u dzieci.

Wiele cennych

koznawczą

oraz interpretację

leźć w

artykułach

uwag, ułatwiających

języ-

analizę zaburzonej

mO\vy

dziecka,

mowy

typie

afazji

rozp

znaje

się

zakresie

funk-

upośle-

bądź

pogranicza

u dzieci

normą intelektualną

cji niewerbalnych)

dzenia.

upośledzeniem

cji C

iekiedy może ono współwystępować

umysłowym w

stopniu

lekkim.

truktury lub funk-

pewnych faktów można

zna-

T. Kanii.

Również

propo-

obu

badania,

dorosłych

po łużyć temu

Je t

oczywi

te,

że zaburzenia

zycje M. Zarębiny, dotyczące

afatyków,

mogą z powodzeniem

celowi.

mogą u małego dziecka

spowodować

analizy

i opisu systemu językowego

zarówno zaburzenia

rozwoju mowy i języka, jak

i upo

śledzenie

rozwoju umysłowego.

e wstępnej

diagnozie często trudno

oce-

nić, czy

obniżona

pierwotna

sprawność

umysłowa

jest

Diagnoza logopedyczna dzieci

ze pecyficz-

nyrni

zaburzeniami

procesem

afatycznych

złożonym

zawodzą

rozwoju mowy

języka

czę

długotrwałym.

do dzieci

ię

.za

testowe metody badania

czy

wtórna w stosunku

zaburzeń

wskazują

na upośledzenie

umy-

mowy, chyba

że wyniki

badań psychologicznych

jednoznacznie

łowe w

stopniu znacznym

lub

umiarkowanym.

takim przypadku

izolowanym

nie mamy już do czynienia

deficytem językowym.

pogranicza

upośledzenia

w stopniu

lub

aszym

zdaniem,

w odniesieniu

(niewiele

jest ich w Polsce). Opowiadamy

talno-klinicznym.

pomysłowości,

wej

obserwacji

procedurą badawczą o charakterze

eksperymen-

Wymaga

ona od

badającego

elastyczno'

ci, zdolności

wnikli-

i ostrożnego

wyciągania wnio-

ytuacja się zmienia, gdy

dziecko

funkcjo-

nuje na poziomie

na poziomie

upośledzenia

lekkim,

Plik z chomika:

agasim

Inne pliki z tego folderu:

koza;-).pdf (29391 KB)

koza;-).pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: