Malgorzata Mieczkowska - Media serbołużyckie jako media lokalne.pdf
(
148 KB
)
Pobierz
ROCZNIK LUBUSKI
Tom 38, cz. 1,
2012
Małgorzata Mieczkowska
∗
MEDIA SERBOŁUŻYCKIE JAKO MEDIA LOKALNE
Współcześnie na obszarze Łużyc ukazuje się dziennik mniejszości serbołu-
życkiej
Serbske Nowiny. Njewotwisny Wječornik Za Serbski Lud
(Serbołużycka Gazeta. Niezależna Popołudniówka dla Serbołużyczan). Pra-
sa towarzyszy Serbołużyczanom od momentu podjęcia nowoczesnej walki
o prawa narodowe, tj. od 1842 roku. Możemy tu odnotować tytuły
Jut-
nička. Nowiny Za Serbow
(Jutrzenka. Gazeta dla Serbołużyczan), re-
dagowana przez Jana Piotra Jordana, następnie Tydźenska Nowina, Aby
Serbske Powesze Za Hornych Łužycžanow (Nowina Tygodniowa albo Łu-
życkie wiadomości dla Górnych Łużyczan) – redagowana przez Handrija
Zejlerja. Tytuł ten był drukowany szwabachą, co miało pozytywny wpływ
na jego odbiór w środowisku i wielkość prenumeraty. W 1848 roku redakcję
pisma przejął Jan Ernest Smoleŕ, modernizując tytuł w następnym roku
na Tydźeńske Nowiny (Nowiny Tygodniowe). W 1854 roku przemianowano
periodyk na Serbske Nowiny i pod tą nazwą pismo przetrwało do dzisiaj
1
.
W tym okresie Serbołużyczanie mogli oprzeć się już na własnym wy-
dawnictwie, gdyż w roku 1850 J. E. Smoleŕ zakupił je od niemieckiego księ-
garza G. Schlüssela
2
(Magnuszewski 1989, s. 913). W omawianym czasie
ukazywały się jeszcze inne tytuły o charakterze efemerycznym, np. Serbski
Nowinkar, Zernička. Inny z tytułów, Katolski posoł, ukazujący się w la-
tach 1863-1939, był założony przez Michała Hórnika i odnosił się do nurtu
religijno-społecznego
3
. Na podkreślenie zasługuje fakt, iż już w pierwszym
okresie funkcjonowania pism łużyckich mamy do czynienia z ciągłością pu-
blikowania w języku macierzystym – tj. górnołużyckim i wypracowaniem
Małgorzata Mieczkowska
– dr, pracownik Instytutu Politologii i Europeistyki
Uniwersytetu Szczecińskiego. Jej praca badawcza koncentruje się wokół problemów z za-
kresu historii najnowszej i problemów etnicznych.
1
W okresie po 1947 roku tytuł zwieszono. W czasie Niemieckiej Republiki Demokra-
tycznej ukazywała się gazeta pod tytułem „Nowa Doba” (Nowa doba), organ Prezydium
Domowiny. W 1979 roku załączono miesięczny dodatek Předźenak – kultura a wuměł-
stwo (Sprzedawca przędzy – kultura i sztuka). Po transformacji politycznej w 1991 roku
przywrócono pierwotny tytuł „Serbske Nowiny” (Nowiny Serbołużyckie).
2
Wydawnictwo publikowało także kalendarze w językach łużyckich, były to: Předźe-
nak, Krajan, Pratyja.
3
Wydawany przez Towarzystwo św. Cyryla i Metodego, był pierwszym restytuowanym
pismem katolickim w NRD w 1950 roku; obecnie tygodnik.
∗
136
Małgorzata MIECZKOWSKA
postaw przywiązania ludności serbołużyckiej do lokalnych tytułów (Gołą-
bek 1938, s. 87–89).
Także w okresie międzywojennym funkcjonował rynek prasy serbołu-
życkiej. Publikowano takie tytuły, jak
Serbske Nowiny, Serbske Słowo,
Serbski dźenik
(Völkel 1984, s. 86-96 ). Odrębną kwestię stanowi rozwój
prasy na Dolnych Łużycach. W tym przypadku trudniej było Dolnołuży-
czanom utrzymać tytuły swej prasy do czasów współczesnych
4
. Obecnie na
Dolnych Łużycach jest wydawany w języku dolnołużyckim tygodnik
Nowy
Casnik
(Nowa Gazeta)
5
.
Po II wojnie światowej, w czerwcu 1947 roku w Budziszynie powstała
drukarnia i wydawnictwo Domowina. Działania te umożliwiły wznowienie
publikacji prasy. Początkowo w ramach usprawnienia kolportażu poza Bu-
dziszynem redakcyjny samochód rozwoził prasę w terenie, do wsi serbołu-
życkich (Völkel 1984, s. 141-142). W późniejszym okresie kolportowano ją
do domów abonentów poprzez pocztę.
U progu lat 60. w celu propagowania i utrwalania wartości socjalistycz-
nych w obrębie mniejszości serbołużyckiej wydawano organ Domowiny –
Nową Dobę, a także: Nowy Casnik, Rozhlad – pismo prezentujące obraz
życia kulturalnego, Płomjo i Płomje – pisma dla młodzieży oraz Serbską
šulę – pismo fachowe dla nauczycieli. Tytuły, jak się okazało z perspektywy
przemian politycznych, uzyskały stabilność i aprobatę środowiska mniejszo-
ści. Wyjątkiem w tym przypadku była Nowa Doba, utożsamiana z polityką
Domowiny, realizująca postulaty i zadania polityczne Socjalistycznej Par-
tii Jedności Niemiec (SED) w obrębie mniejszości (Grós 1992, s. 126-132).
W największej mierze zarzucano jej eksponowanie elementów ideologicznych
przypisanych do programu politycznego, realizowanego w ramach realnego
socjalizmu, kosztem wartości i atrybutów identyfikacji narodowej mniejszo-
ści. Wspieranie i propagowanie polityki asymilacji uznano za działania de-
precjacyjne i z tej przyczyny dezawuowano jej dalsze istnienie (Barker 2000,
s. 190). W 1991 roku przywrócono w jej miejsce
Serbske Nowiny.
Media drukowane zawsze stanowią istotny element kreowania wizerun-
ku mniejszości w środowisku funkcjonowania, pełnią rolę konsolidującą oraz
stanowią istotny element budowania prestiżu poprzez kulturę i język. Obec-
nie dostęp mniejszości narodowych do mediów opiera się na przesłankach
Na Dolnych Łużycach w dobie walki o prawa narodowe w 1848 roku wydawano
Bramborski Serbski Casnik.
5
W latach 1947-1950 Dolnoserbski Casnik, a następnie w okresie lat 1951-1954 Nowy
Casnik drukowane w Budziszynie jako dodatek do górnołużyckiej gazety Nowa Doba –
od 1955 roku wydawany jest w Chociebużu jako samodzielny tytuł. W czasie NRD organ
Domowiny na Dolnych Łużycach.
4
MEDIA SERBOŁUŻYCKIE JAKO MEDIA LOKALNE
137
wynikających z regulacji dotyczących:
1. prawa do zachowania i rozwijania tożsamości narodowej mniejszości
narodowych,
2. praw językowych,
3. praw kulturalnych,
4. prawa do wolności słowa i wyrażania opinii (Mieczkowski 2007, s. 86).
Media mniejszości często klasyfikowane są jako rodzaj mediów lokal-
nych. Sprzyjają temu takie komponenty definicji mediów lokalnych, jak:
1. ukazywanie się na niewielkim terytorium, zamieszkałym przez jedną
bądź kilka bliskich sobie społeczności lokalnych;
2. tematyka relacji poświęcona jest głównie życiu danej społeczności
i przeznaczona zasadniczo dla niej;
3. specyficzny rodzaj dziennikarstwa, charakteryzujący się bliską stycz-
nością z opisywaną społecznością z racji miejsca zamieszkania bądź
przez pełnione funkcje w obrębie tej społeczności.
Do zadań prasy lokalnej zaliczamy:
1. wszechstronną, bieżącą informację lokalną,
2. pełnienie funkcji trybuny społeczności lokalnej,
3. integrowanie środowiska lokalnego,
4. kształtowanie lokalnej opinii społecznej,
5. kontrolę władz lokalnych,
6. integrowanie społeczności lokalnej w strukturach lokalnych i ponadlo-
kalnych,
7. wspieranie lokalnej kultury,
8. promocję „małej ojczyzny”,
9. edukację społeczno-polityczną, kulturalno-historyczną i ekonomiczną
społeczności lokalnej,
10. reklamy i ogłoszenia lokalnych reklamodawców,
138
Małgorzata MIECZKOWSKA
11. rozrywkę, lokalną w temacie, formie lub autorstwie.
Analizując prasę lokalną możemy posłużyć się różnorakimi kryteriami. Do
najczęściej stosowanych zaliczamy m.in.:
1. częstotliwość ukazywania się,
2. zasięg terytorialny,
3. status prawny,
4. status polityczny,
5. zakres tematyczny,
6. adres czytelniczy,
7. poziom intelektualny, funkcje, język (Kowalczyk 2009, s. 29).
Media lokalne pełnią również określone funkcje w obrębie społeczności lo-
kalnej:
1. poznawczą,
2. informacyjno-kontrolną,
3. socjalizacyjno-edukacyjną,
4. perswazyjną;
5. integracyjną,
6. mobilizacyjną,
7. rozrywkową,
8. reklamowo-ogłoszeniową,
9. dokumentacyjną (Kowalczyk 2008, t. 1, s. 357-358).
Serbske Nowiny w znacznej mierze realizują wymienione funkcje prasy
lokalnej. Pismo redagowane jest w języku górnołużyckim, co dookreśla jego
narodowy charakter. Wydania piątkowe uzupełniane są dodatkiem Serb-
ske Nowiny–Kónctydźenska Přiłoha Předźenak (Serbska Gazeta–Dodatek
Tygodniowy Sprzedawca Przędzy). Trzy strony dodatku koncentrują się
MEDIA SERBOŁUŻYCKIE JAKO MEDIA LOKALNE
139
na treściach o charakterze kulturalnym, podejmują wątki teatralne, lite-
rackie, sztuk pięknych, artystyczne. Są niwą prezentacji dorobku kultural-
nego mniejszości i zarazem obrazem współczesnych dokonań na tym polu.
Ostania, czwarta strona dodatku dedykowana jest dzieciom, które także ak-
tywnie uczestniczą w wydarzeniach lokalnych. Aby dotrzeć do osób, które
zatraciły kontakt z językiem i budować prestiż mniejszości w środowisku
lokalnym, w każdą ostatnią środę danego miesiąca tytuł uzupełniany jest
o dodatek niemieckojęzyczny
6
.
Serbske Nowiny
7
jako dziennik w zasadniczej mierze jest źródłem in-
formacji o wydarzeniach w obrębie mniejszości serbołużyckiej. Układ tre-
ści jest tu względnie stały. Do stałych rubryk możemy zaliczyć wywiady,
rubrykę Telegram – odnoszącą się do prezentacji krótkich notatek praso-
wych o różnorakich zawartościach tematycznych dotyczących obszaru Łu-
życ, Republiki Federalnej Niemiec czy też Europy, lokowane na pierwszej
stronie dziennika. Także na tej stronie jest umieszczany zasadniczy temat
informacji dziennikarskiej, który odnosi się w swej zawartości do zachowań
i działań osób i instytucji podejmujących aktywność w obrębie mniejszo-
ści serbołużyckiej. Czasami, gdy nie jesteśmy w stanie wyodrębnić motywu
przewodniego, mamy w zamian lokowanych kilka informacji o przedsięwzię-
ciach realizowanych przez różnorakie struktury i podmioty decyzyjne na
rzecz zachowania wartości kulturowych mniejszości. Zawsze odnajdziemy
u dołu pierwszej strony dziennika rubrykę Wjedro (Pogoda) z umieszczo-
nymi symbolami aury, adekwatnymi do zapowiedzi meteorologicznej. Stałą
pozycję ma rubryka Policija, czyli informacje policyjne z regionu. Kolej-
na, tj. druga strona tytułu redagowana jest pod względem układu treści
również w sposób trwale uporządkowany – zawiera noty informacje o wyda-
rzeniach bieżących współczesnego świata, redagowane w sposób syntetyczny
i nie rozbudowany ilościowo. Na tej stronie mamy też umieszczone zwięzłe
informacje z regionu, np: z Zhorjelca, Baršća, Kamjenca, zamknięte w ru-
bryce Łužica, a nadto ciekawostki informacyjne zatytułowane hasłem: Tu
i Tam. Tradycyjnie na tej stronie zamieszcza się okazjonalne wspomnienia
o osobach zmarłych w ramach rocznic, przypominając ich wkład i zasługi
na rzecz działań narodowo-kulturalno-społecznych. Trzecia strona numeru
uzupełniana jest treściami odnoszącymi się do sportu lokalnego i międzyna-
rodowego oraz bieżących wydarzeń lokalnych, np. zaproszenia na spotkania
Monatliche Ausgabe In Deutscher Sprache, Serbske Nowiny, Unabhängige Abendze-
itung für Sorbische Volk.
7
Serbske Nowiny jako gazeta popołudniowa ukazała się po raz pierwszy 2 marca 1992
roku; uwarunkowania ekonomiczne stały się przyczyną wydawania tytułu w porze popo-
łudniowej.
6
Plik z chomika:
Izakolobrzeg
Inne pliki z tego folderu:
Manuel Castells - Władza komunikacji.pdf
(23127 KB)
Éric Maigret - Socjologia komunikacji i mediów.pdf
(14335 KB)
Małgorzata Adamik-Szysiak, Ewa Godlewska - Media mniejszości. Mniejszości w mediach.pdf
(4202 KB)
Marshall McLuhan - Zrozumieć media. Przedłużenia człowieka.pdf
(12113 KB)
Niklas Luhmann - Realność mediów masowych.pdf
(4688 KB)
Inne foldery tego chomika:
Architektura i Urbanistyka
Bezpieczeństwo narodowe
Bezrobocie, Bezdomność
Bibliologia i Translatologia
Dedektyw Inwektyw
Zgłoś jeśli
naruszono regulamin