Ziemia_swieta_Przewodnik_dla_pielgrzymow_i_turystow_Wydanie_1_bezies.pdf

(3169 KB) Pobierz
7
159 Judea i Morze Martwe
Autor przewodnika:
Krzysztof Bzowski
161 Hebron
163 Jerycho
Redaktor prowadzący: Jerycha
166 Okolice
Maciej Żemojtel
Redakcja i korekta:
Barbara Sikora
169 Masada
Opracowanie kartograficzne:
DAKA – Studio Graficzne
172 Okolice Masady
Źródło pochodzenia danych kartograficznych:
© OpenStreetMap contributors
175 Jordania
www.opendatacommons.org/licenses/odbl
175 Amman
Skład:
Katarzyna Leja
za Jordanem
178 Betania
180 Madaba
Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości lub fragmentu
183 Okolice Madaby
niniejszej publikacji w jakiejkolwiek postaci jest zabronione. Wykonywanie kopii metodą
185 Geraza
kserograficzną, fotograficzną, a także kopiowanie książki na nośniku filmowym, magne-
tycznym lub innym powoduje naruszenie praw autorskich niniejszej publikacji.
188 Gadara
Wszystkie
189
występujące w tekście są zastrzeżonymi znakami firmowymi bądź
znaki
Petra
towarowymi ich właścicieli.
Autor oraz
195
wydawnictwo Helion dołożyli
Synaj
starań, by zawarte w tej książce
Egipt – półwysep
wszelkich
informacje były kompletne i rzetelne. Nie biorą jednak żadnej odpowiedzialności ani za
195 Góra Mojżesza i klasztor św. Katarzyny
ich wykorzystanie, ani za związane z tym ewentualne naruszenie praw patentowych lub
autorskich. Autor oraz wydawnictwo Helion nie ponoszą również żadnej odpowiedzial-
198 Syria
ności za ewentualne szkody wynikłe z wykorzystania informacji zawartych w książce.
Ziemia Święta
SpiS treści
7
8
9
12
14
17
22
28
30
33
37
37
41
41
88
101
101
107
109
114
115
117
119
126
137
143
144
148
154
Kolebka chrześcijaństwa, kraina biblijnych patriarchów i proroków, miej-
sce, gdzie żył i nauczał Jezus Chrystus, Ziemia Obiecana Żydów oraz
kraina silnie związana z islamem. To zarazem region rozdzierany gwał-
townymi konfliktami religijnymi i etnicznymi, jak i cel pielgrzymek oraz
wycieczek niezliczonej rzeszy pielgrzymów i turystów. Chrześcijanie
pielgrzymowali do Ziemi Świętej niemal od samych początków chrześci-
jaństwa, nie zważając na trudności i niebezpieczeństwa dalekiej drogi.
Dzisiaj, kiedy dotarcie do Izraela jest bez porównania łatwiejsze, podróż
do Ziemi Świętej wciąż pozostaje niezwykłym przeżyciem.
Ziemia Święta
zapisem w czterech Ewangeliach oraz tradycją chrześci-
Zgodnie z
Położenie
jańską pielgrzymi odwiedzają sanktuaria i świątynie położone przede
Ukształtowanie powierzchni
oraz Autonomii Palestyńskiej. Kilka czę-
wszystkim na terytorium Izraela
Klimat
sto odwiedzanych miejsc pielgrzymkowych znajduje się także w Jorda-
Przyroda
przez te bliskowschodnie kraje umożliwia poznanie miejsc
nii. Podróż
Palestyna w czasach Jezusa
Jezusa, ale także tych, które są opisane na
związanych z działalnością
Kalendarium historyczne
Warto pamiętać, że ziemie te to nie tylko
kartach Starego Testamentu.
Papieskie
trzech wielkich religii monoteistycznych, ale także miejsce,
kolebka
pielgrzymki do Ziemi Świętej
Społeczeństwo i język
w którym zrodziła się potężna cywilizacja.
Religia
Niewielki Izrael to kraj kontrastów, prawdziwy tygiel kultur, religii i na-
Obyczaje
także miejsce trudnego i trwającego od ponad pół wieku kon-
rodów. To
fliktu między Izraelczykami a Palestyńczykami. Najważniejszym punk-
Kuchnia
tem wycieczki do Izraela jest
Jerozolima,
legendarne miasto trzech
Jerozolima i okolice
i na wskroś niezwykłym Starym Miastem. Prócz Je-
religii, z orientalnym
Jerozolima
rozolimy warto odwiedzić
Betlejem
i
Nazaret,
dwa miasta nierozerwal-
Okolice Jerozolimy
nie związane z osobą Jezusa Chrystusa. Zabytkami z czasów wypraw
krzyżowych szczyci się przede wszystkim
Akka.
Nie można pominąć
Galilea
starożytnych ruin i wykopalisk archeologicznych – mnogość zabytków
Nazaret
starożytnych przyprawia o zawrót głowy. Zupełnie innego ro-
z czasów
Okolice Nazaretu
dzaju doznań można szukać w
Tel Awiwie,
na wskroś nowoczesnej me-
Hajfa
tropolii, przypominającej miasta Europy Zachodniej, z bujnym życiem
Okolice Hajfy
nocnym i bogactwem wydarzeń kulturalnych.
Megiddo
Na drugim, wschodnim brzegu Jordanu leży
Królestwo Jordanii,
Cezarea
cel zarówno pielgrzymów, jak i turystów. W Jordanii chrześcijań-
częsty
Akka
pątnicy udają się przede wszystkim do
Betanii za Jordanem,
w któ-
scy
(Acre)
rej działał
Tel Awiw
św. Jan Chrzciciel i gdzie chrzest przyjął Jezus. Niemal każda
pielgrzymka wyrusza też na szczyt
góry Nebo,
skąd Mojżesz mógł spoj-
Jafa
rzeć ku Ziemi Obiecanej, do której nie dane mu było dotrzeć. Odwiedza-
Nad
Jordanię,
Galilejskim
także
Madabę,
słynącą dzięki mozaikowej
jąc
Morzem
warto zwiedzić
Tyberiada
Świętej z czasów średniowiecza, a także ruiny starożytnych
mapie Ziemi
Wokół Jeziora Galilejskiego
miast,
Gerazy, Gadary, Filadelfii,
wreszcie tajemniczej, skrytej w skal-
Cezarea Filipowa Petry. Jordanu
nych labiryntach
i źródła
200 Damaszek
200 Malula
Wydawnictwo Helion
ul. Kościuszki 1c, 44-100 Gliwice
202 Przygotowania i podróż
tel.: 32 2309863
207 Na miejscu
e-mail: redakcja@bezdroza.pl
220 Informacje praktyczne
księgarnia internetowa: http://bezdroza.pl
Drogi Czytelniku!
Jeżeli chcesz ocenić tę książkę, zajrzyj pod adres:
http://bezdroza.pl/user/opinie/?bezies
Możesz tam wpisać swoje uwagi, spostrzeżenia, recenzję.
Wydanie I
ISBN: 978-83-246-6294-4
Copyright © Helion, 2013
•
Kup książkę
•
Poleć książkę
•
Oceń książkę
•
Księgarnia internetowa
•
Lubię to!
Nasza społeczność
Kup książkę
Poleć książkę
8
Ziemia Święta
Ukształtowanie powierzchni
ad-Duruz, leżącą na terenie Syrii, i prostą linią przecina Pustynię Syryj-
ską. Od wschodu i południa przez pustynię Jordania graniczy z Irakiem
oraz Arabią Saudyjską. Powierzchnia kraju jest znacznie większa niż
Izraela i wynosi 88 884 km², lecz większa jego część to jałowa i niemal
bezludna pustynia.
9
Położenie
Izrael
to kraj bliskowschodni, leżący na wąskim skrawku lądu między
wybrzeżem Morza Śródziemnego a Rowem Jordanu i Morzem Martwym.
Jest to teren o ogromnym znaczeniu strategicznym, ponieważ zajmuje
lądowy przesmyk łączący Azję i Afrykę, blokując dostęp do półwyspu Sy-
naj, który należy do Egiptu. Prócz Egiptu Izrael graniczy z Jordanią, Syrią
i Libanem, a także z terytoriami palestyńskimi, które od 1967 r. znajdują
się pod okupacją izraelską (oprócz Strefy Gazy, skąd wojska i osadnicy
izraelscy zostali ewakuowani w 2005).
Izrael jest niewielkim krajem. Przy powierzchni 22 072 km² (wraz
z okupowanymi i formalnie włączonymi w granice kraju wzgórzami Go-
lan) rozciąga się z północy na południe na około 400 km, ale ze wschodu
na zachód maksymalnie na 70 km.
Jordania,
czyli Haszymidzkie Królestwo Jordańskie, graniczy od za-
chodu z Izraelem oraz terytoriami palestyńskimi. Granica przebiega
wzdłuż rzeki Jarmuk (oddzielającej Jordanię od wzgórz Golan oraz
Syrii), następnie Jordanem do Morza Martwego i dalej na południe
środkiem pustyni Arava (arab. Wadi Araba) aż do zatoki Akaba, tj. Morza
Czerwonego. Od północy Jordania graniczy z Syrią. Granica przebiega
rzeką Jarmuk, a następnie omija od południa wulkaniczną wyżynę Jabel
Ukształtowanie Powierzchni
Izrael
dzieli się na kilka wyraźnie różniących się krain geograficznych,
rozciągających się południkowo równolegle do wybrzeża Morza Śród-
ziemnego. Brzegi morza i wąski pas lądu zajmuje nadbrzeżna równina,
która stopniowo rozszerza się ku południowi, czyli ku granicy z Egip-
tem i Strefą Gazy. Od północy nadmorską równinę rozdziela, wyrasta-
jący przeszło 500 m ponad morskie wody, poprzeczny do wybrzeża, za-
lesiony grzbiet góry Karmel. Za jej pasmem rozciąga się, wzdłuż brzegów
morza, teren równinny sięgający niemal do samej granicy z Libanem, do
miejsca, w którym do brzegów Morza Śródziemnego opadają potężne
kredowe klify Rosh HaNikra.
Dalej w głębi lądu rozciąga się pas wyżyn i wzgórz. Od strony północ-
nej, przy granicy z Libanem, osiągają one najwyższą wysokość w szczy-
cie góry Meron (1208 m n.p.m.), stanowiącym najwyższy szczyt Izraela
w granicach uznawanych przez społeczność międzynarodową (tj. bez
wzgórz Golan). Góry te są południowym przedłużeniem pasma gór Liban.
Tu położone są największe w Izraelu lasy. Dalej na południe teren zde-
cydowanie się obniża – tu rozciąga się centralna część Galilei. Pomię-
dzy szerokimi, żyznymi kotlinami wznoszą się pasma wzgórz niewiele
NajważNiejsze miejsca
związaNe z trzema religiami
moNoteistyczNymi
Bazylika Grobu Pańskiego (lub: Grobu Świę­
tego) w Jerozolimie
– święte miejsce wszyst-
kich chrześcijan, sanktuarium zmartwychwsta-
nia Jezusa, w którym znajduje się skała Golgoty
oraz Grób Boży.
Ściana Płaczu w Jerozolimie
– jedyna pozo-
stałość po Świątyni Jerozolimskiej, najświętsze
miejsce wszystkich żydów. Przybywają pod nią
nie tylko ortodoksyjni wyznawcy judaizmu, ale
także niewierzący.
Kopuła na Skale w Jerozolimie
– obok me-
czetów Mekki i Medyny to najświętsze miejsce
wyznawców islamu, skąd według ich legend do
nieba wzniósł się prorok Mahomet. Meczet do-
minuje w panoramie miasta.
Bazylika Bożego Narodzenia w Betlejem
–
prastara, pamiętająca czasy Cesarstwa Bizantyń-
skiego bazylika chrześcijańska, wzniesiona po-
nad skalną grotą, w której miał się urodzić Jezus.
Bazylika Zwiastowania Pańskiego w Naza­
recie
– nowoczesna, dwupoziomowa świąty-
nia, w której znajdują się fragmenty domu Mat-
ki Boskiej.
Góra Tabor
– miejsce pielgrzymek chrześcijan,
którzy wierzą, że w tym miejscu miało miejsce
Przemienienie Jezusa. Jest to zarazem jedno
z najwyższych wzniesień środkowej części Ga-
lilei i fantastyczny punkt widokowy.
Kafarnaum i Góra Błogosławieństw nad Je­
ziorem Galilejskim
– miejsca związane z dzia-
łalnością Jezusa, który w Kafarnaum znalazł swo-
ich pierwszych uczniów, m.in. św. Piotra.
Betania za Jordanem
– miejsce, w którym Je-
zus przyjął chrzest z rąk św. Jana Chrzciciela.
Góra Nebo
– na szczycie góry znajduje się
wczesnochrześcijańskie sanktuarium. Ze szczytu
tego wzniesienia Mojżesz miał spoglądać przed
śmiercią ku Ziemi Obiecanej.
Góra Mojżesza
– szczyt na półwyspie Synaj, na
którym Mojżesz otrzymał od Boga tablice z dzie-
sięciorgiem przykazań.
Pustynia Negew
zajmująca ponad
połowę powierzchni
Izraela
Kup książkę
Poleć książkę
Kup książkę
Poleć książkę
10
Ziemia Święta
przekraczające 500 m n.p.m. Wielkie znaczenie strategiczne już od staro-
żytności miała Dolina Jizreel, rozciągająca się między górą Karmel a wzgó-
rzami Golan i wraz z obniżeniem Bet She’an (Bet Sze’an) stanowiąca bramę
do Rowu Jordanu i ziem położonych na wschodzie w głębi lądu.
Środkowa część pasma wyżyn to okupowane przez Izrael terytoria
palestyńskie, rozdzielone Jerozolimą. Północna część terytoriów pale-
styńskich to Samaria, zaś południowa to Judea. Zachodnie stoki wyżyn
stopniowo i łagodnie opadają ku nizinie nadmorskiej. Porastają ją lasy
piniowe. Tereny te często wykorzystywane są pod uprawę. Środkowa,
najwyższa (800-900 m n.p.m.) część jest gęsto zaludniona i w dużm stop-
niu zurbanizowana. Wschodnia część wyżyn za najwyższym pasmem
jest dużo bardziej sucha – na południe od szosy z Jerozolimy do Jerycha
rozciąga się tu Pustynia Judzka. Jeszcze dalej na południe, już poza gra-
nicami Terytoriów Okupowanych, pasmo wyżyn rozszerza się w rozległe,
jałowe tereny pustyni Negew.
Wyżyny ograniczone są od wschodu stromym progiem, opadającym
do Rowu Jordanu i Morza Martwego. Ta szeroka dolina stanowi przedłu-
żenie wielkiego rowu tektonicznego, w którym leży również Morze Czer-
wone, a który dalej na południe ciągnie się przez Etiopię i całą Afrykę
Wschodnią jako Wielki Rów Wschodnioafrykański. Przez północną część
tego obniżenia płynie najdłuższa w Izraelu rzeka Jordan (251 km), której
źródła znajdują się na terenie Libanu w górach Antylibanu. Jordan spływa
najpierw ku wodom Jeziora Galilejskiego, które jest największym słodko-
wodnym akwenem w Izraelu, a następnie przez coraz dziksze i bardziej
suche tereny aż do Morza Martwego. To bezodpływowe, ekstremalnie
zasolone jezioro leży w najgłębszej depresji na świecie (418 m p.p.m.).
Przedłużeniem Rowu na południe jest dolina Arava, którą zajmuje sucha
Ukształtowanie powierzchni
11
Dolina Jordanu
w okolicy Bet Sze’an
i jałowa pustynia Arava, rozciągająca się aż do zatoki Akaba, stanowią-
cej część Morza Czerwonego. Rów Jordanu, Morza Martwego i Aravy sta-
nowi granicę z Syrią i Jordanią – faktycznie jednak do Izraela należy także
(jako terytorium okupowane) niewielki region położony na wschód od
Jordanu, tj. wzgórza Golan. Stanowią one przedłużenie ku południowi
pasma górskiego Antylibanu, którego najwyższy szczyt – góra Hermon
(2800 m n.p.m.) leży na granicy Libanu i Syrii. Wzgórza Golan opadają
ku dolinie Jordanu stromą krawędzią, pociętą licznymi głębokimi doli-
nami i wąwozami, zaś na rozciągającym się w głębi płaskowyżu wyrastają
stożki kilku nieczynnych wulkanów. Od południa granicę wzgórz stanowi
rzeka Jarmuk, którą przebiega także granica z Jordanią.
Jordania
podobnie jak Izrael ma południkowy układ krain geograficz-
nych. Od zachodu rozciąga się wąski pas równinnej doliny Jordanu. Jego
północna część jest dość gęsto zaludniona i wykorzystywana rolniczo,
głównie pod uprawy owoców cytrusowych. Jednak na południe od Wadi
Zarqa teren staje się coraz bardziej pustynny i już wschodnie brzegi Mo-
rza Martwego stanowią dziką, jałową pustynię (podobnie jak ciągnąca się
na południe od tego słonego akwenu Wadi Araba). Przebiegająca tędy
szosa nr 65 ciągnie się przez niemal zupełnie bezludne tereny.
Na wschód od Rowu Jordanu i Morza Martwego wznosi się wysoka
krawędź tego ogromnego rowu tektonicznego. W wielu miejscach po-
cięte głębokimi dolinami i kanionami wyżyny przypominają wysokie
masywy górskie – w okolicy Morza Martwego wysokości względne
między brzegiem a grzbietami sięgają nawet 1400 m. Krawędzie wy-
żyn tworzą wspaniałe krajobrazy z ciekawymi formacjami skalnymi, jak
choćby w okolicy Petry, oraz okazałymi kanionami okresowych rzek,
spływających do Jordanu i Morza Martwego. Najwspanialsze krajo-
brazy można zobaczyć w dolinie Wadi Mujib między Madabą a miastem
Dolina Wadi Rum
Kup książkę
Poleć książkę
Kup książkę
Poleć książkę
60
463
449
450
Ramallah
Baytunya
45
90
457
Jordan
158
Dayr Dibwan
Al Birah
159
przejście graniczne
most Allenby/Króla Husajna
Qasr al-Yahud
(miejsce chrztu
nad Jordanem)
Góra Kuszenia
i klasztor Quruntul
458
Jerycho
436
437
klasztor św. Jerzego
Koziby
Zajazd miłosiernego
Samarytanina
„mur bezpieczeństwa”
Qumran
1
Judea
i Morze Martwe
Judea obejmuje tereny leżące na wyżynie na południe od Jerozolimy aż
po pustynię Negew i rozciągające się między Pustynią Judzką, przyle-
gającą do Morza Martwego, a równinami nad Morzem Śródziemnym.
Historyczna Judea obfituje w miejsca związane z wydarzeniami biblij-
nymi. Obecnie podróżowanie po tych terenach jest mocno utrudnione,
ponieważ większa część krainy leży w obrębie Autonomii Palestyńskiej,
dawnego jordańskiego Zachodniego Brzegu, okupowanego przez Izrael
od 1967 r. Od zakończenia drugiej intifady w 2004 r. na ziemiach Judei
panuje względny spokój, stąd pokonanie punktów kontrolnych przezna-
czonych dla turystów nie wiąże się z jakimiś uciążliwymi formalnościami
(wystarczy paszport). Jednak organizowane co jakiś czas niespodziewane
1
386
JEROZOLIMA
417
Abu Dis
Kalya
Betlejem
60
Al `Ubaydiyah
klasztor Mar Saba
Ein Feshkha
65
Wadi Rahhal
356
Har Yehuda
Herodion
Qarn al Hajar
428 m n.p.m.
Bayt Fajjar
Qullat ash Shih
140 m n.p.m.
`Arab ar Rashaydah
60
90
Micpe Szalem
Hawran
715 m n.p.m.
Macheront
Hebron
Morze
Martwe
PALEST YNA
(Zachodni Brzeg)
65
Khallat al Mayyah
Ein Gedi
JORDANIA
317
Har Hardon
501 m n.p.m.
Bar Yehuda
Khirbat Majdalayn
Al-Kasr
Al Hadithah
Ar Rabbah
50
80
IZRAEL
Rekhes Kidod
Masada
31
`Arad
90
Hatrurim
Rekhes Zohar
31
258
65
Ein Bokek
Ein Bokek
Al-Karak
Neveh Zohar
Morze Martwe
Morze Martwe to w rzeczywistości bezodpły-
wowe jezioro o powierzchni 1020 km², długo-
ści 75 km i szerokości 5–16 km, zasilane przez
tylko jedną, stale płynącą rzekę Jordan. Akwen
powstał w ogromnej rozpadlinie, będącej prze-
dłużeniem całego systemu zapadlisk, znanego
jako Wielki Rów Afrykański. Rozpadlina Morza
Martwego jest zarazem najgłębszą na świecie
depresją. Dziś jej głębokość sięga 418 m p.p.m.
(licząc do powierzchni lustra wody w morzu),
lecz faktycznie jest jeszcze większa, maksymal-
na głębokość akwenu dochodzi bowiem do
400 m p.p.m. Przed tysiącami lat Morze Mar-
twe było połączone z Morzem Czerwonym, sta-
nowiąc przedłużenie zatoki Akaba ku północy
aż po Jezioro Galilejskie. Jednak wraz z obniża-
niem się poziomu wody w oceanach, połącze-
nie zostało przerwane. Gwałtowne parowanie
wód w odciętym akwenie powoduje jego bezu-
stanne kurczenie się. Niektórzy naukowcy prze-
widują, że jeśli nie uda się powstrzymać tego
procesu, już za pół wieku Morze Martwe wy-
schnie całkowicie! Przyczynia się do tego eks-
tremalnie gorący klimat, w którym woda paru-
je z ekspresową szybkością, zaś jej dopływ jest
coraz mniejszy. Coraz większe potrzeby rolnic-
twa oraz powiększającej się stale populacji Izra-
ela i Jordanii sprawiają, że z biegiem Jordanu
dociera do Morza Martwego coraz mniej wody.
Dlatego w obu krajach, w celu ocalenia akwe-
nu, rozważa się m.in. budowę kanału dostarcza-
jącego wodę morską z Morza Czerwonego lub
Śródziemnego.
A Morze Martwe warto ocalić ze względu na
niezwykły skład jego wód. Żaden inny akwen
na świecie nie ma tak wysokiego zasolenia,
które sięga tu 28%! Tak wysoka zawartość soli
sprawia, że w wodzie próżno szukać ryb, jedy-
ne żywe organizmy, które są w stanie przetrwać
w tej solnej zupie to specjalnie przystosowane
bakterie. Ogromna zawartość soli (chlorku sodu,
wapnia, potasu i magnezu) sprawia, że woda
i szlam z dna morza ma właściwości lecznicze,
zwłaszcza przy problemach skórnych. Parowa-
nie sprawia, że w powietrzu nad wodą znajdu-
je się wiele mikroelementów. A w tak głębokiej
depresji, w jakiej leży Morze Martwe, wyższa
jest także zawartość tlenu w powietrzu (nawet
o 10% więcej niż na poziomie morza!), stąd po-
byt tu zalecany jest astmatykom i alergikom.
W południowej części zbiornika, obecnie od
wielu lat odciętej od głównego akwenu, wydo-
bywa się asfalt oraz pozyskuje sól.
Judea
i Morze Martwe
0
25
Góra Sodomy
(skałka „Żona Lota”)
90
Mutah
Jibal Judayrah
Sedom
65
10 km
Al Mazar
Kup książkę
Poleć książkę

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin