Wyjaśnij pojęcia: patologia, patomorfologia, patofizjologia, etiologia, patogeneza.
Patologia – (gr. pathos – cierpienie; logos – słowo, nauka) -nauka o istocie choroby.
Patomorfologia – opisuje zmiany morfologiczne w chorym organizmie (anatomia patologiczna – mikroskopowe, histopatologia – mikroskopowe).
Patofizjologia – wyjaśnia zmiany czynnościowe chorego ustroju.
Etiologia – dział patologii zajmujący się PRZYCZYNAMI chorób.
Patogeneza – wyjaśnia MECHANIZMY zaburzeń pojawiających się w chorobie.
Definicje zdrowia i definicja choroby.
Zdrowie - Pełen dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny (definicja WHO); Stan ustroju, którego struktura i czynność są prawidłowe, a układy regulujące zapewniają stan wewnętrznej dynamicznej równowagi oraz zdolność do przystosowywania się do warunków zewnętrznych.
Choroba - Stan zmniejszonej zdolności przystosowawczej ustroju, w którym występuje jego czynność.
Fazy rozwoju choroby.
Choroby ostre – o gwałtownym początku i burzliwych objawach, trwają od kilku godzin do kilku tygodni.
Choroby podostre – łagodniejszy przebieg; nasilenie objawów ma charakter pośredni między postacią ostrą a przewlekłą.
Choroby przewlekłe – małe niesilenie objawów wynikające z długotrwałego lecz względnie słabego działania czynnika chorobotwórczego oraz niewielkiej odczynowości ustroju; zwykle w ich przebiegu dochodzi do trwałych zmian narządowych.
Możliwości zejścia choroby.
1.Wyzdrowienie - Pełne: likwidacja wszystkich zaburzeń strukturalnych i przywrócenie prawidłowej funkcji ustroju; -Z pozostawieniem trwałych następstw;
2.Przejście w stan przewlekły;
3.Zgon.
Typy przebiegu choroby.
Okres prodromalny (zwiastunów) - Trwa od momentu wystąpienia pierwszych, zwykle niecharakterystycznych objawów choroby do pełnego rozkwitu choroby.
Okres jawny - Czas, w którym występują podstawowe objawy podmiotowe (subiektywne) i przedmiotowe (obiektywne) choroby.
Klasyfikacje chorób.
1.Etiologiczna – uwzględniająca przyczyny wywołujące chorobę (choroby wirusowe, bakteryjne, spowodowane urazem itd.).
2.Anatomiczno – topograficzna -uwzględniająca lokalizację choroby (choroby płuc, serca, naczyń jelit, skóry, układu nerwowego itd.).
3.Uwzględniająca czynniki genetyczne – dziedziczenie jednogenowe, wielogenowe, aberracje chromosomalne itd.
4.Uwzględniające podstawowe mechanizmy czynnościowe – choroby zapalne, alergiczne, nowotworowe itd.
5.Uwzględniające wiek i płeć – choroby wieku dziecięcego, wieku podeszłego, kobiece itd.
ŻADNA Z TYCH KLASYFIKACJI NIE JEST DOSKONAŁA. ŻADNA Z NICH NIE JEST W STANIE UWZGLĘDNIĆ WSZYSTKICH CHORÓB!
Definicja śmierci. Znamiona śmierci.
Śmierć - Przerwanie życia wszystkich komórek i tkanek organizmu. Śmierć miejscowa poszczególnych komórek (martwica, apoptoza), tkanek, narządów to nie jest śmierć ustroju.
Śmierć kliniczna – ustanie oddychania i/lub krążenia krwi z zachowaniem czynności mózgu. Jest to zjawisko potencjalnie odwracalne.
Śmierć biologiczna – ustanie czynności mózgu.
Znamiona śmierci
-Plamy opadowe – wskutek grawitacji krew opada do najniżej położonych części ciała nadając im sine zabarwienie. Poza plamami skóra jest bardzo blada (palor mortis). Plamy opadowe są wyrażnie widoczne w 3 -10 godzin po śmierci.
-Stężenie pośmiertne (rigo mortis) – zesztywnienie mięśni szkieletowych unieruchamiające stawy i utrwalające położenie kończyn. Pojawia się w 2 godziny po śmierci i postępuje ,,z góry na dół'' począwszy od mięśni mimicznych twarzy. Po 8 godzinach obejmuje wszystkie mięśnie, ustępuje zwykle 4. dnia wskutek rozpadu gnilnego.
-Oziębienie zwłok – zwłoki przyjmują temperaturę otoczenia; tempo oziębienia zależy od temperatury otoczenia, ubrania i tuszy osoby zmarłej.
-Rozpad gnilny – początkowo widoczny jako zielonkawe zabarwienie powłok brzucha, potem reszta ciała. W narządach i jamach ciała gromadzą się gazy, pojawia się cuchnący zapach.
-Zmiany w oku – w chwili śmierci źrenice są szerokie, sztywne (nie reagują na światło), potem zwężają się (stężenie pośmiertne mięśnia zwieracza źrenicy). Wkrótce po śmierci rogówka i spojówka matowieją, gałka oczna wiotczeje i zapada się do oczodołu. Rogówka staje się nieprzejrzysta, spojówki wysychają. !! w przypadku zatrucia opiatami źrenice w chwili śmierci są szpilkowato wąskie!!
Biologiczne aspekty starzenia się organizmu.
Każdy organizm podlega ciągłym zmianom czynnościowym i strukturalnym.
Fazy rozwoju osobniczego – okresy życia
1.Faza rozwoju i wzrostu
2.Faza dojrzałości
3.Faza starości
Faza rozwoju i wzrostu
-Trwa do zakończenia wzrostu.
-Procesy anaboliczne (gromadzenie energii) dominują nad katabolicznym (zmniejszenie zapasów energii).
Faza dojrzałości
-Trwa od zakończenia wzrostu do ok. 60 roku życia.
-Procesy anaboliczne i kataboliczne pozostają w równowadze.
Faza starości
-Nie jest ostro odgraniczona od fazy dojrzałości.
-Dominują procesy kataboliczne.
-Pierwsze objawy starzenia się organizmu człowieka pojawiają się w 4. dekadzie życia.
Faza starości – podział wg WHO
-60 – 74 starość wczesna (wiek podeszły),
-75 – 89 starość pośrednia (pełna)
≥ 90 lat starość późna (faza długowieczności).
Patogenne działanie urazu mechanicznego.
Liczne następstwa: od drobnych skaleczeń do rozległych obrażeń. Naruszenie struktury tkankowej; może być przyczyną uszkodzenia i/lub niszczenia narządów. Przerwanie integralności naczyń krwionośnych → krwotok.
Skutki bezpośrednie:
-rana cięta,
-kłuta,
-miażdżona;
-rozdarcie;
-pęknięcie;
-zgniecenie,
-zmiażdżenie;
-stłuczenie;
-złamanie;
zwichnięcie, skręcenie stawu.
Skutki pośrednie:
-wstrząs pourazowy;
-zatory (zakrzepowe, powietrzne, tłuszczowe);
-niedokrwistość pokrwotoczna;
-zespół zmiażdżeniowy (uwolnienie mioglobiny → uszkodzenie nabłonka kanalików nerkowych-> ostra niewydolność nerek);
Ucisk skóry i tkanki podskórnej (przewlekłe działanie czynnika mechanicznego)
-miejscowe upośledzenie krążenia krwi → odleżyny → martwica tkanek.
Patogenne działanie hałasu.
Zakres słyszalności ucha ludzkiego – 20 – 20000 Hz. Większość fal dźwiękowych, które słyszymy to szumy akustyczne (nakładające się na siebie fale akustyczne, tony nieharmoniczne o zróźnicowanej częstotliwości). Hałas o znacznym nasileniu (> 80 dB) powoduje uraz akustyczny, którego następstwa są proporcjonalne do czasu działania bodźca. Każda ekspozycja na dźwięk o natężeniu > 85 dB powoduje podwyższenie progu słyszenia. Jednorazowy epizod – odwracalne upośledzenie słuchu. Narażenie długotrwałe lub powtarzające się – nieodwracalne upośledzenie słuchu wskutek uszkodzenia komórek zmysłowych narządu spiralnego. Natężenie dźwięku powyżej 120 dB – reakcja bólowa w uszach.
Pozasłuchowe następstwa hałasu:
-wzrost ciśnienia tętniczego, skłonność do tachykardii i zaburzeń rytmu serca;
-zaburzenia wydzielania i motoryki przewodu pokarmowego;
-zwolnienie i pogłębienie oddechów;
-drażliwość, bezsenność;
-odczyn stresowy – zwiększone wydzielanie kortyzolu i amin katecholowych.
Patogenne działanie ultradźwięków.
Fale akustyczne o częstotliwości > 20000Hz (niesłyszalne dla człowieka). Uszkodzenie tkanek przez wprowadzenie ich w drgania niszczące strukturę (zmiany metaboliczne, podostry stan zapalny, miejscowe podwyższenie temperatury tkanki).
Choroba ultradźwiękowa:
-zaburzenia czynnościowe spojówek, błony śluzowej nosa, gardła i krtani;
-zaburzenia snu;
-zaburzenia równowagi;
-nieprawidłowości EEG;
-wzrost ciśnienia tętniczego.
Patogenne działanie wibracji.
Drgania mechaniczne o częstotliwości od 0,5 Hz do kilku tysięcy Hz przenoszone na organizm człowieka z silników, maszyn i narzędzi stanowiących źródło wibracji. Działanie wibracji jest osłabiane przez wytłumianie drgań dzięki sprężystym właściwościom tkanek (zwłaszcza chrząstek stawowych).
Działanie ogólne wibracji – zespół wibracyjny:
-odczyn stresowy (↑ kortyzolu, amin katecholowych);
-bóle głowy, bezsenność;
-dysproteinemia.
Działanie miejscowe wibracji – choroba wibracyjna:
-postać kostno - stawowa – odwapnienie kości, powstawanie torbieli, ograniczenie ruchomości stawów ręki i nadgarstka;
-postać naczynioruchowa – napadowe bolesne skurcze naczyń rąk ze zblednięciem skóry zwłaszcza przy ekspozycji na zimno (zespół Raynauda).
Patogenne działanie wysokiej temperatury otoczenia.
Działanie miejscowe – oparzenie:
I° - obrzęk i rumień zapalny skóry bez naruszenia jej ciągłości;
II° - ostre wysiękowe zapalenie skóry z silnym obrzękiem i odwarstwieniem naskórka (pęcherze);
III° - martwica oparzonej tkanki wskutek denaturacji i koagulacji białek;
IV° - zwęglenie (częściowe spalenie) tkanki.
Choroba oparzeniowa:
-uwalnianie produktów rozpadu komórek i mediatorów zapalenia. Powstanie odczynu ostrej fazy.
-Wstrząs hipowolemiczny wskutek przemieszczenia dłużej ilości krwi do rozszerzonych naczyń skórnych. Znaczna hipowolemia → spadek ciśnienia filtracyjnego nerek → ostra niewydolność nerek.
-Rozległe oparzenia II i III° - hemoliza krwinek czerwonych. Agregaty erytrocytów → upośledzenie przepływu krwi przez drobne naczynia. Uwolnienie hemoglobiny → wytrącanie jej w kanalikach nerkowych → zamykanie kanalików nerkowych → zaburzenia odpływu moczu → niesienie niewydolności nerek.
-Odsłonięcie głębszych warstw skóry i tkanek głębokich → zakażenie bakteryjne → posocznica, wstrząs septyczny.
Działanie ogólne (hipertermia):
-przegrzanie – nagromadzenie w ustroju energii cieplnej w ilości przekraczającej aktualnie możliwą utratę ciepła. Szczególnie łatwo powstaje w środowisku gorącym i wilgotnym (utrudnienie parowania).
-Czynniki przeciwdziałające hipertermii – wzrost przepływu krwi przez skórę i nasilenie wydzielania potu.
Błędne koło regulacyjne:
hipertermia → odwodnienie → wtórne obniżenie wydzielania potu → wzrost ciepłoty działa → udar cieplny.
Patogenne działanie niskiej temperatury otoczenia.
Działanie miejscowe – odmrożenie:
I° - odmrożenie rumieniowe – obszar uszkodzonej tkanki po ogrzaniu pozostaje sinoczerwonawy, zaznacza się obrzęk.
II° - po ogrzaniu występuje wyraźny obrzęk i – wskutek zwiększone przepuszczalności uszkodzonych naczyń – powstają pęcherze.
III° - nieodwracalne porażenie naczyń → zastój → uszkodzenie śródbłonka → wykrzepianie wewnątrznaczyniowe → trwałe niedotlenienie tkanek → martwica.
Działanie ogólne: hipotermia – obniżenie temperatury ciała poniżej wartości uznawanych za prawidłowe. U jej podstaw leży ujemny bilans cieplny ustroju.
Początkowy okres ochładzania ustroju: wyzwolenie odczynów regulacyjnych dreszcze, zwiększenie ukrwienia mm. Szkieletowych, wzrost wentylacji płuc → nasilenie reakcji katabolicznych z wytworzeniem ciepła. Zwiększone jest wydzielanie hormonów tarczycy, kory i rdzenia nadnerczy. Dalsze obniżenie temperatury ciała: zwolnienie przemiany materii, zwolnienie akcji serca, zaburzenia rytmu serca (do migotania komór!!), obniżenie przepływu tkankowego wskutek obniżenia pojemności minutowej i zwiększonej lepkości osocza.
Początkowo występuje hiperwentylacja, później wentylacja płuc się zmniejsza prowadząc do hipoksemii, hiperkapni i kwasicy oddechowej.
Niedobór tlenu przy zwiększonym zapotrzebowaniu mięśni na tlenu z hemoglobiny powoduje powstawanie mleczanu i kwasicę metaboliczną. Obniżenie temperatury ciała poniżej 28°C – załamanie maechanizmów termoregulacji fizycznej przy utrzymaniu termogenezy chemicznej (katabolizm!) → śmierć z wyczerpania.
Patogenne działanie wysokiego ciśnienia atmosferycznego.
Dotyczy nurków i osób pracujących w kesonach.
Ból w uszach (ucisk na błonę bębenkową).
Zwiększona rozpuszczalność gazów we krwi i w tkankach:
-zatrucie tlenowe – utrudnienie wymiany gazowej w tkankach;
-narkotyczne działanie azotu rozpuszczonego w tkance mózgowej do utraty przytomności włącznie. Dekompresja powinna zachodzić powoli.
Szybka dekompresja:
-uszkodzenie czynnościowe ucha wewnętrznego;
-choroba kesonowa:
-gromadzenie się pęcherzyków gazu w przestrzeni międzykomórkowej i wewnątrznaczyniowej:
a)bóle mięśniowe i stawowe,
b)zaburzenia mikrokrążenia – zatory gazowe, wykrzepianie wewnątrznaczyniowe.
Patogenne działanie obniżonego ciśnienia atmosferycznego.
Choroba wysokościowa:
Gazy rozpuszczenie w płynach ustrojowych zwiększają objętość, zmniejszają rozpuszczalność:
-wzdęcia brzucha, bóle uszu, zatok, krwawienia z nosa;
-objawy choroby kesonowej.
Następstwa hipoksji:
-zwiększenie wentylacji płuc → zasadowica oddechowa;
-nadkrwistość wtórna → zwiększenie lepkości krwi → wzrost oporu obwodowego;
-rozległy skurcz naczyń krążenia płucnego (objaw Eulera – Liljestranda) → nadciśnienie płucne;
-niedotlenienie mózgu → rozszerzenie tętniczek mózgowych → obrzęk mózgu.
Patogenne działanie energii elektrycznej.
Działanie uszkadzające prądu elektrycznego zależy od jego natężenia, drogi w ustroju oraz czasu przepływu. Natężenie prądu przepływającego przez ciało zależy od oporu tkanki (skóra sucha stawia duży opór; płyny ustrojowe – rozwory elektrolitowe – dobre przewodniki). Działanie prądu na ustrój zależy od jego efektu cieplnego, elektrolitycznego i biologicznego.
Patogenne działanie promieniowania świetlnego.
Promieniowanie widzialne – długość fali 0,39μm (filet) do 0,77μm (czerwień).
Promieniowanie nadfioletowe 0,04μm – 0,39μm promieniowanie o długości fali < 0,28μm jest pochłaniane przez atmosferę, ale może być wytworzone np. przez lampę kwarcową.
Promieniowanie podczerwone – długość fali 0,77μm – 1000μm.
Promieniowanie podczerwone:
-efekt termiczny,
-degeneracja białek soczewki → zaćma.
Promieniowanie nadfioletowe:
-działanie fotochemiczne na białka i kwasy nukleinowe – efekt bakteriobójczy,
-skóra:
a)odczyn zapalny (rumień),
b)zmiany nowotworowe (działanie na DNA),
c)wzrost syntezy melaniny,
d)nasilenie rogowacenia.
Patogenne działanie promieniowania jonizującego.
Promieniowanie jonizujące:
-korpuskularne (cząstki α, cząstki β, elektrony, neurony)
-elektromagnetyczne o bardzo krótkiej długości fali (promieniowanie γ, promieniowanie Roentgena).
Energia promienista wywołuje reakcje radiochemiczne (powstawanie wolnych rodników) prowadzące do uszkodzenia biopolimerów.
Najbardziej wrażliwe na promieniowanie jonizujące są tkanki złożone z komórek młodych, słabo zróżnicowanych i szybko mnożących się (szpik kostny, błony śluzowe, gonady).
Skutki napromieniowania (objawy choroby popromiennej) zależą od dawki ekspozycyjnej.
Dawka ekspozycyjna skrajnie wysoka – natychmiastowy zgon.
Dawka bardzo wysoka (>5000 R)
-ostry zespół mózgowy: gwałtowne nudności, wymioty, krótkotrwały wzrost temperatury ciała, drgawki, wstrząs,
-zgon w ciągu 2 dni.
Dawka wysoka (500-1000 R)
-nudności, wymioty, utrata łaknienia. Po 2-3 dniach gorączka i ciężka biegunka (zespół żołądkowo – jelitowy) → odwodnienie, wstrząs.
-Zniszczenie szpiku kostnego prowadzi do zgonu w ciągu 2-3 tygodni.
Dawka średnia (ok. 400 R)
-początkowo przemijające nudności i wymioty.
-Po 2-3 tygodniach wypadanie włosów, gorączka, zapalnie błony śluzowej jamy ustanej i gardła.
-4. tydzień – biegunka, skaza krwotoczna, pancytopenia.
-Śmiertelność ok. 50%.
Dawka mierna (100 – 300 R)
-objawy występują po 2-3 tygodniach od ekspozycji.
-Złe samopoczucie, utrata apetytu, wypadanie włosów, utrata masy ciała, uszkodzenie szpiku.
Późne następstwa napromieniowania:
-przedwczesne starzenie,
-zaćma,
-bezpłodność,
-nowotwory złośliwe,
-efekty genetyczne (mutacje).
Patogenne działanie substancji chemicznych.
Najczęściej substancje syntetyczne; Także toksyny naturalne (zatrucia grzybami lub roślinami trującymi); Wnikają drogą pokarmową, oddechową (gazy, dumy) lub przez skórę; Prowadzą do zatruć ostrych i/lub przewlekłych oraz reakcji uczuleniowych; Długotrwałe działanie tych czynników prowadzi do modyfikacji materiału genetycznego i może mieć działanie rakotwórcze; O szkodliwości danej substancji decyduje jej stężenie w płynach ustrojowych i czas działania;
Patogenne działanie toksyn żrących.
Trucizny żrące - substancje chemiczne powodujące destrukcję tkanek;
Zasady (ługi) po wytrąceniu białek powodują ich upłynnienie, trucizna penetruje głęboko powodując martwicę rozpływną; Stężone kwasy gwałtownie odwadniają tkanki zwiększając dysocjację kwasu w wodzie odciągniętej z tkanek (reakcja egzotermiczna) prowadzi to do efektu analogicznego do oparzenia równocześnie zachodzi denaturacja białek.
Patogenne działanie alkoholu etylowego.
1.Stężony etanol uszkadza komórki, ponieważ powoduje wytrącenie białek i odwodnienie komórek.
2.70% roztworu etanolu – środek odkażający.
3.Etanol łatwo wchłania się z przewodu pokarmowego (także przez błonę śluzową jamy ustanej i nosgardzieli) działając depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy (wydłużenie czasu reakcji). Pobudzenie (euforia) wynika z depresyjnego wpływu na kontrolujące mechanizmy hamujące;
4.Stężenie etanolu we krwi powyżej 0.35% (6,75 mmol/l) może być śmiertelne (porażenie ośrodka oddechowego). Tolerancja etanolu u osób przewlekle pijących jest większa.
5.Przewlekłe nadmierne spożywanie alkoholu etylowego powoduje zaburzenia pamięci, zaburzenia snu, psychozy alkoholowe wskutek niedoboru tiaminy.
6.Etanol jest metabolizowany w wątrobie przez układ dehydrogenazy alkoholowej do toksycznego aldehydu octowego i następnie do kwasu octowego.
7.Toksyczny efekt aldehydu octowego:
-tłuszczenie, zapalenie i marskość wątroby,
-zapalenie trzuustki (ostre i przewlekłe),
-zapalenie błony śluzowej żołądka,
-uszkodzenie mięśnia sercowego – kardiomiopatia rozstrzeniowa,
-uszkodzenie mięśni szkieletowych,
-zmniejszenie płodności, poronienia.
8.Zagrożenie płodu i noworodka: upośledzenie wzrost i rozwoju umysłowego, wady wrodzone mózgu i serca.
9.Przewlekłe spożywanie nadmiernych ilości alkoholu prowadzi do uzależnienia psychicznego i fizycznego.
10.Spożywanie małych ilości alkoholu (mężczyźni do 30g, kobiety do 20g) – działanie przeciwmiażdżycowe: wzrost stężenia lipoprotein i małej gęstości – HDL, spadek stężenia lipoprotein i małej gęstości – LDL.
Patogenne działanie dymu tytoniowego.
W czasie spalania tytoniu uwalnia się kilka tysięcy substancji toksycznych:
-lotnych: tlenki węgla, azotu, nadtlenki, cyjanowodór, amoniak, siarczki, lotne węglowodory alifatyczne i aromatyczne, nitrozoaminy, ketony i aldehydy;
-stałych: nikotyna, ciała smołowate policykliczne węglowodory aromatyczne, nitroaminy, aminy aromatyczne.
Nikotyna: Dawki małe i średnie pobudzają o.u.n. I porażenie ośrodka oddechowego; Pobudza wydzielanie DA i NA z zakończeń nerwowych w mózgowiu; Poprawia pamięć świeża i zdolność koncentracji uwagi; Pobudza ośrodek wymiotny; Powoduje uzależnienie psychiczne i – czasem – fizyczne.
Choroby tytoniozależne:
1.Nienowotworowe:
-miażdżyca tętnic i jej następstwa choroba niedokrwienna serca i zawał serca, niedokrwienny udar mózgu, niedokrwienie tętnicze kończyn, zwężenie tętnic nerkowych i nadciśnienie tętnicze naczyniowo – nerkowe;
-nadciśnienie tętnicze;
-zakrzepowo – zarostowe zapalenie naczyń choroba Winiwartera-Bu:rgera;
-przewlekła obturacja choroba płuc;
-choroba wrzodowa...
Ltso