Elementy indukcyjne.pdf

(1337 KB) Pobierz

Piotra

Listy od Piotra

W kilku moich pierwszych listach

starałem się przybliżyć Ci ze strony

praktycznej tak popularne elementy

jak rezystory i kondensatory. Po

przedłużonej przerwie wakacyjnej,

podczas której przedstawiłem Ci

garść rad na temat wykorzystania

podzespołów zastępczych,

powracam do elementów

podstawowych. Na warsztat

bierzemy elementy indukcyjne:

dławiki, cewki i transformatory.

Elementy

indukcyjne

UNDAMENTY

LEKTRONIKI

część 1

W najbliższych dwóch odcinkach, nie−

jako przy okazji omawiania cewek, po−

wrócę też do pewnych wiadomości pod−

stawowych. Do redakcji nadchodzi bo−

wiem mnóstwo listów z prośbami o in−

formacje dla zupełnie początkujących.

Wiem dobrze, że większość elektroni−

ków nie rozumie do końca zagadnień

związanych z magnetyzmem. Powiem

więcej − nawet wielu inżynierów, którzy

na studiach musieli zdawać z tego egza−

miny, ma kłopoty z praktycznym wyko−

rzystaniem swej wiedzy o magnetyzmie.

Nie dziwię się temu − wszystkie podręcz−

niki i opracowania, jakie dotychczas na−

potkałem, przedstawiają sprawę w spo−

sób, powiedziałbym suchy i niepraktycz−

ny. Co prawda podane informacje są rze−

telne i prawdziwe, ale nie bardzo wiado−

mo, jak je ugryźć, czyli jak je dopasować

do praktyki.

Mam więc świadomość, że staję

przed trudnym zadaniem − spróbuję bo−

wiem przystępnie wytłumaczyć Ci pod−

stawy magnetyzmu i pokazać, że w dzia−

łaniu cewek i transformatorów nie ma

nic magicznego czy niepojętego.

Ponieważ temat jest rzeczywiście nie−

łatwy, podejdę do niego kilkakrotnie:

Najpierw na przykładzie modelu hyd−

raulicznego pokażę Ci zarys zagadnienia.

Będzie to tłumaczenie wręcz łopatolo−

giczne − nie irytuj się, że sięgam do ta−

kich przykładów − list ten będą czytać

także zupełnie początkujący. W tej częś−

ci podane będą najważniejsze zasady

i zjawiska dotyczące indukcyjności oraz

niezbędne wzory.

W drugim podejściu przedstawię mi−

nimum wiedzy o elementach indukcyj−

nych, jaka jest potrzebna średnio za−

awansowanemu elektronikowi−hobbyś−

cie.

W miarę możliwości postaram się

przybliżyć podstawy fizyczne, żebyś zro−

zumiał, co dzieje się w rdzeniu cewki czy

transformatora, i jak to wpływa na para−

metry danego elementu indukcyjnego.

Zaczynamy!

Na pewno wiesz, co to jest cewka in−

dukcyjna. Najprościej mówiąc jest to ele−

ment składający się z pewnej ilości zwo−

jów drutu. Zwykle cewka nawinięta jest

na jakimś plastikowym korpusie (karka−

sie); najczęściej zawiera rdzeń z materia−

łu ferromagnetycznego (ferrytowy lub

z blach transformatorowych). Podstawo−

Rys. 1. Hydrauliczna analogia obwodu elektrycznego.

LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 12/96

Piotra

Listy od Piotra

ciwnym kierunku. Poziom wody w rurze

stopniowo opadnie (napięcie na konden−

satorze obniży się do zera; kondensator

się rozładuje).

Znów jest to dobra analogia ładowania

i rozładowania obwodu RC. Zauważ −

czym większa wysokość słupa wody,

tym większe wytwarza on ciśnienie − po−

ziom wody w pionowej otwartej rurze

odpowiada więc napięciu.

Natomiast pojemność kondensatora

Rys. 2. Układ elektryczny analogiczny do układu z rysunku 1.

możemy zilustrować grubością, czy śred−

nicą rury. Jeśli rura będzie cienka, to wy−

wym parametrem cewki jest indukcyj− SEM lub E − stąd na rysunku 2 pokazano starczy mała ilość wody, żeby ją napełnić

ność, wyrażana w henrach (lub milihen− obok źródło napięcia jako szeregowe po− do określonej wysokości.

rach, czy mikrohenrach). Na schematach łączenie źródła napięciowego o sile elek−

W obwodach hydraulicznych często

elektrycznych cewki oznacza się symbo− tromotorycznej E i rezystancji wewnętr− stosuje się zawory jednokierunkowe.

lem L; L to również oznaczenie indukcyj− znej Rw.

W najprostszej postaci jest to metalowy

ności.

Jeśli otworzymy zawór główny (ze− krążek, który w stanie spoczynku leży na

wrzemy styki przełącznika S1), to w ob− gnieździe i zamyka przekrój rury. Gdy ciś−

Model hydrauliczny

wodzie zacznie płynąć woda (prąd). Ja− nienie wody na wejściu zaworu będzie

W książkach dla początkujących, dla kaś część wody (prądu), popłynie przez większe niż na jego wyjściu, to krążek zo−

łatwego wprowadzenia i zilustrowania zwężkę 1 (rezystor R1). Czym większy stanie podniesiony i przez zwężkę 3 po−

pojęć z dziedziny elektryczności, często opór, czyli cieńsza zwężka (większa re− płynie woda. Oczywiście ilustruje to dzia−

przedstawia się hydrauliczną analogię zystancja R1), tym mniejszy przepływ łanie diody D z rysunku 2. Znów analogia

obwodu elektrycznego. Jest to oczywiś− wody (prąd) − doskonale czujemy to intui− jest dobra, bowiem podniesienie krążka

cie spore uproszczenie, jednak znakomi− cyjnie. Dobrze ilustruje to prawo Ohma, wymaga pewnej energii. Energia nie mo−

cie pokazuje najważniejsze zagadnienia mówiące iż prąd płynący przez rezystor że wziąć się z niczego − krążek zostanie

i zależności. Taki prosty model instalacji jest wprost proporcjonalny do napięcia, podniesiony kosztem energii niesionej

wodnej zobaczysz na rysunku 1 Mamy a odwrotnie proporcjonalny do oporu (re− przez wodę, inaczej mówiąc zaobserwu−

na nim pompę, zawór główny, cztery zystancji) tego rezystora.

jemy spadek ciśnienia na zaworze. Tak

zwężki, długą pionową rurę (otwartą na

Podobnie łączenie szeregowe i rów− samo na diodzie półprzewodnikowej wy−

górnym koncu), zawór jednokierunkowy noległe zwężek odpowiada łączeniu re− stępuje przy przepływie prądu pewien

i turbinę. Na rysunku 2

2 pokazałem elekt− zystorów.

spadek napięcia (dla zwykłych diod krze−

ryczny odpowiednik takiego obwodu.

Zauważ, że może istnieć ciśnienie bez mowych 0,5...0,8V, zależnie od wartości

W obwodach elektrycznych mówimy przepływu wody (pompa pracuje, zawór prądu).

o napięciu zasilania układu; napięcie zamknięty), ale nie może wystąpić prze−

A teraz wreszcie przechodzimy do in−

oznacza się w skrócie literą U. Jednostką pływ bez różnicy ciśnień.

dukcyjności. Wyobraź sobie, że turbina

napięcia elektrycznego jest wolt, ozna−

Tak samo w obwodzie elektrycznym pokazana na rysunku 1 nie jest napędza−

czany w skrócie V (od nazwiska fizyka może występować napięcie, a prąd nie na i może obracać się swobodnie w obu

włoskiego Giovanni Volta).

będzie płynął (np. niepodłączona bateria), kierunkach. Na wale tej turbiny zainstalo−

W obwodach elektrycznych może pły− ale nie może popłynąć prąd, jeśli nie wy− wano koło zamachowe. Jak zareaguje

nąć prąd. Prąd elektryczny jest to w pier− stąpi napięcie.

turbina, gdy otworzymy zawór główny?

wszym przybliżeniu ruch elektronów. Na−

Idźmy dalej. Po otwarciu zaworu Woda nie popłynie przez nią od razu − tur−

tężenie prądu, czyli w uproszczeniu ilość (zwarciu S1), woda płynąca przez zwężkę bina z uwagi na ciążkie koło zamachowe

elektronów przepływających w jednost− 2 (prąd płynący przez rezystor R2) będzie zacznie się pomału obracać i stopniowo

ce czasu, oznaczamy literą I, jednostką powodowała podnoszenie poziomu wo− nabierać prędkości. Z czasem prędkość

natężenia prądu jest amper (w skrócie dy w pionowej rurze (ładowanie konden− obrotowa ustali się − przepływ wody

A), wywodzący się od nazwiska francus− satora C1). Poziom wody w rurze (napię− przez zwężkę 4 ustabilizuje się na odpo−

kiego fizyka Andre M. Ampere. W co− cie na kondensatorze C1) nie będzie pod− wiedniej wartości zależnej tylko od prze−

dziennej praktyce zamiast: natężenie prą− nosić się w nieskończoność, a tylko do kroju zwężki. Gdyby to była turbina ideal−

du, mówimy w skrócie: prąd.

momentu, aż ciś−

na, pracująca bez

A teraz bardzo ważna informacja: od− nienie słupa wody

strat wywołanych

Cewka indukcyjna ma zdolność

powiednikiem napięcia elektrycznego zrówna się z ciśnie−

tarciem,

wtedy

przeciwstawiania się zmianom

jest ciśnienie wody, a odpowiednikiem niem

wytwarza−

w stanie ustalo−

natężenia prądu − przepływ, czyli po pros− nym przez pompę

nym, między jej

prądu w obwodzie.

tu ilość przepływającej wody.

(napięcie na kon−

wejściem, a wy−

Indukcyjność jest miarą tej

Pompa hydrauliczna wytwarza pewne densatorze zrówna

jściem nie wystą−

zdolności.

ciśnienie. Jeśli zamkniemy zawór głów− się z napięciem ba−

piłby spadek ciś−

ny (co w obwodzie elektrycznym odpo− terii).

Wtedy

nienia. W prakty−

wiada rozłączeniu przełącznika S1), wte− w zwężce 2 (rezystorze R2) przestanie ce, część energii wody będzie zużywana

dy woda nie będzie mogła płynąć i pracu− płynąć woda (prąd). W stanie ustalonym, na pokonanie tarcia w elementach turbi−

jąca pompa wytworzy pewne ciśnienie w obwodzie zwężki 2 i rury (R2 C1) nic ny, więc zaobserwujemy pewien nie−

maksymalne, zależne od konstrukcji się nie będzie działo. Ale gdybyśmy za− wielki spadek ciśnienia między wejściem

pompy. To ciśnienie maksymalne, w ob− mknęli zawór (rozłączyli przełącznik S1), a wyjściem turbiny.

wodzie elektrycznym można porównać wtedy przez zwężkę 2 (rezystor R2) zacz−

Znów mamy dobrą analogię − turbina

do siły elektromotorycznej, oznaczanej nie płynąć woda (prąd), tyle że w prze− z kołem zamachowym świetnie ilustruje

LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 12/96

Piotra

Listy od Piotra

E = LI

Na razie wspomnę Ci tylko, że kon−

densator gromadzi energię w polu elekt−

rycznym, a cewka w polu magnetycz−

nym. Nie przejmuj się, jeśli nie wiesz, co

to jest pole elektryczne i magnetyczne.

Szczerze mówiąc, ja też nie potrafię ci te−

go do końca wyjaśnić. Definicja książko−

wa niewiele mówi, a na podstawie mate−

riału podawanego w szkole nie bardzo

potrafimy sobie wyobrazić mechanizmu

przenoszenia energii w próżni. Dogłębne

wyjaśnienie zjawisk elektromagnetycz−

nych naprawdę nie jest takie proste − opi−

suje je teoria pola elektromagnetycznego

wykorzystująca wyższą matematykę.

Może coś słyszałeś o równaniach Max−

wella? A tak naprawdę, to chyba żaden

fizyk na świecie nie ma pełnego obrazu

sprawy. Oczekujemy wielkiego przeło−

mu w fizyce, odkryć na miarę Kopernika

i Einsteina. Na razie mamy tylko przybli−

żony obraz, sporo hipotez i wciąż czeka−

my na Wielką Teorię Unifikacji, która

miejmy nadzieję, wyjaśni w przystępny

i względnie prosty sposób także sprawy

związane z magnetyzmem.

Ponieważ zarówno kondensator, jak

i cewka mogą magazynować energię,

a więc w pewnych sytuacjach będą sta−

nowić źródło zasilania. Pisałem ci, że pro−

dukowane są kondensatory o pojemnoś−

ciach rzędu 1 farada, przeznaczone do ro−

Magazynowanie energii

li baterii rezerwowej dla podtrzymywania

Powróć teraz do rysunku 1. Masz chy− zawartości pamięci w systemach kom−

ba świadomość, że zarówno w napełnio− puterowych. Innym przykładem są prze−

nej wodą rurze, jak i obracającej się turbi− twornice pojemnościowe (np. przetwor−

nie, można zgromadzić jakąś ilość ener− nica opisana w EdW 7/96 str. 43), zwykłe

gii. Energię tę można potem odzyskać. transformatory sieciowe, oraz wszelkie−

Pomyśl − nie ma różnicy, czy ciśnienie zo− go typu zasilacze i przetwornice impulso−

stało wytworzone

we zawierające in−

przez pompę, czy

dukcyjności.

Zarówno w kondensatorze, jak

przez wysoki słup

Choć

w kon−

i w cewce można zmagazyno−

wody.

densatorach i cew−

wać pewną ilość energii.

Tak samo jest z

kach, z jakimi zwykle

Energię tę można potem

naładowanym kon−

mamy do czynie−

densatorem i cew−

nia, jednorazowo

odzyskać.

ką, przez którą pły−

można zmagazyno−

nie prąd. Inaczej mówiąc, kondensator wać tylko niewielką ilość energii, istnieje

i cewka może w pewnych warunkach prosty sposób, aby mimo wszystko prze−

pełnić rolę źródła energii.

nieść znaczne moce − wystarczy zwięk−

A od czego zależy ilość zgromadzonej szyć częstotliwość, czyli ilość cykli łado−

energii? Czujesz chyba intuicyjnie, że wanie/rozładowanie w jednostce czasu.

energia zgromadzona w rurze (kondensa− Tą sprawą bliżej zajmiemy się za jakiś

torze) zależy od wysokości słupa wody, czas przy omawianiu zasilaczy impulso−

czyli ciśnienia (napięcia na kondensato− wych.

rze) oraz od grubości rury (pojemności

Teraz osobiście przekonaj się o możli−

kondensatora). Podobnie energia zgro− wościach gromadzenia energii w kon−

madzona w turbinie (cewce) zależy od densatorach i koniecznie przeprowadź

bezwładności koła zamachowego (induk− prosty eksperyment: naładuj kondensa−

cyjności) oraz od prędkości obrotowej tor elektrolityczny o pojemności 220...

wynikającej z przepływu (od natężenia 2200 mikrofaradów, dołączając go na kil−

prądu).

ka minut do zasilacza 12V (żeby go przy

Teraz już masz jak na dłoni sens zna− okazji uformować), a potem rozładuj uży−

nych ze szkoły wzorów na energię zgro− wając jakiejkolwiek diody LED połączo−

madzoną w kondensatorze i cewce:

nej szergowo z rezystorem 470W ...1kW .

E = CU

Jak widzisz czas błysku jest krótki. Spró−

działanie cewki indukcyjnej. Po zwarciu

przełącznika S1 zacznie narastać prąd

płynący w obwodzie L R4. Po pewnym

czasie, zależnym od indukcyjności cewki

i rezystancji rezystora R4, natężenie prą−

du ustabilizuje się na jakiejś wartości za−

leżnej tylko od napięcia zasilającego

U i rezystancji R4. Gdyby cewka była ide−

alna, nie wystąpiłby na niej spadek napię−

cia. W praktyce w każdej cewce wystę−

pują jakieś straty (między innymi na re−

zystancji uzwojenia cewki).

Zauważ, że turbina z kołem zamacho−

wym ma ciekawą właściwość − przeciw−

stawia się zmianom przepływu prądu.

Tak samo cewka indukcyjna ma właści−

wość przeciwstawiania się zmianom na−

tężenia prądu. I to musisz wbić sobie do

głowy raz na zawsze: cewka indukcyjna

przeciwstawia się zmianom prądu w ob−

wodzie.

I stąd tylko krok do zrozumienia, co to

jest indukcyjność: indukcyjność jest to

w sumie zdolność do przeciwstawiania

się zmianom prądu. W naszym modelu

hydraulicznym indukcyjności odpowiada

bezwładność, czyli w uproszczeniu masa

koła zamachowego. Czym większa bez−

władność (indukcyjność), tym wolniej

wzrasta przepływ wody (prąd w obwo−

dzie) po otwarciu zaworu (zamknięciu

przełącznika S1). Proste, prawda?

buj tego samego z kondensatorem sta−

łym o pojemności 47...220nF. Czy

w ogóle dostrzegasz błysk? Porównaj

rozmiary kondensatorów z rozmiarami

małych ogniw zegarkowych. Możesz też

dołączyć zieloną lub żółtą diodę LED bez−

pośrednio do dwóch połączonych szere−

gowo ogniw zegarkowych, a przekonasz

się, jak dużo energii zawierają takie małe

baterie.

A teraz masz zadanie do samodzielne−

go przemyślenia − jak myślisz, co jest

ograniczeniem, nie pozwalającym gro−

madzić w kondensatorach i cewkach na−

prawdę dużych ilości energii? Czy wi−

dzisz, dlaczego do zasilania układów

elektronicznych muszą być używane ba−

terie i akumulatory, gdzie energia maga−

zynowana jest w wiązaniach chemicz−

nych, a nie w polu elektrycznym?

Napięcie na cewce

A co z napięciem na cewce? To jest

bardzo ważne pytanie!

O ile sprawa z napięciem i prądem

w kondensatorze jest łatwo wyczuwalna

intuicyjnie, o tyle wyjaśnienie zachowa−

nia się cewki wielu osobom nastręcza

duże kłopoty. Pamiętam, jak w pierw−

szej, czy drugiej klasie szkoły średniej na

lekcji podstaw elektrotechniki przekony−

wałem nauczyciela, że przecież napięcie

w obwodzie elektrycznym zawierającym

cewkę nie może być wyższe, niż napię−

cie zasilania, bo niby skąd miałoby się

wziąć. Pan Wiśniewski, którego wszyscy

lubiliśmy i uważamy do dziś za dobrego

nauczyciela, pozwolił mi się wygadać, za

wypowiedź postawił mi nawet czwórkę

(uznał, że coś jednak umiem). Wtedy nie

sprostował moich błędnych wyobrażeń −

co więcej, nikt z licznej klasy nie miał in−

nego zdania o napięciu w obwodzie

z cewką. Dopiero po pewnym czasie zro−

zumiałem, co naprawdę dzieje się

w cewce. Myślę, że i Ty możesz mieć

z tym kłopoty, więc popatrz na rysunek

3. W obwód hydrauliczny z rysunku

1 wstawiamy dodatkowy zawór umiesz−

czony między turbiną a zwężką 4. Co się

Rys. 3.

LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 12/96

Piotra

Listy od Piotra

stanie, gdy w stanie ustalonym, gdy tur− pompy ciśnienie, będzie wielokrotnie

bina zdążyła się rozpędzić do określinej wyższe (!), niż którekolwiek z ciśnień, ja−

prądkości, nagle zamkniemy ten dodat− kie wcześniej występowało w obwodzie.

kowy zawór (rozewrzemy wyłącznik S2)? To jest bardzo ważny wniosek: Maksy−

Przecież turbina

malne ciśnienie

Pojemność kondensatora

wyposażona jest

(napięcie) samo−

w ciężkie koło za−

czynnie powstają−

przeciwdziała gwałtownym

machowe i nie mo−

w turbinie

zmianom napięcia na nim.

że się w jednej

(cewce) zupełnie

Przez kondensator może przy

chwili zatrzymać.

nie zależy od ciś−

Jakie będzie ciśnie−

nień (napięć), któ−

tym płynąć (przez krótki czas)

nie na wyjściu tur−

re wcześniej wy−

prąd o dużym natężeniu.

biny po zamknięciu

stępowały w ob−

Indukcyjność cewki przeciw−

zaworu? Oczywiś−

wodzie. Od czego

cie powiesz, że

zależy? W ideal−

działa gwałtownym zmianom

w obracającym się

nym przypadku,

prądu płynącego przez tę

kole zamachowym

całkowitym

cewkę. Na cewce powstają przy

(cewce, przez którą

przerwaniu obwo−

tym skoki napięcia, których

płynie prąd) zgro−

du, powstające na

madziła się pewna

chwilę ciśnienie

wartość może wielokrotnie

ilość energii i ta

(napięcie) miałoby

przewyższać wartości napięć

energia zamieni na

wartość...

nie−

zasilających dany obwód czy

chwilę naszą turbi−

skończenie wiel−

nę (cewkę) w pom−

ką.

W praktyce

układ.

pę (źródło napięcia

wartość tego na−

− baterię). Masz świętą rację! Energia ko− pięcia zależy od konstrukcji cewki, a ściś−

ła zamachowego spowoduje, że wirnik lej biorąc od pewnych strat; ale i tak jest

turbiny nadal będzie chciał się obracać.

ono badzo duże i może mieć wartość

Ale przecież zawór został całkowicie rzędu tysięcy woltów i może spowodo−

zamknięty (co odpowiada rozwarciu ob− wać przebicie (uszkodzenie) izolacji mię−

wodu elektrycznego). Co stanie się z ciś− dzy zwojami cewki.

nieniem na wyjściu pompy? Po przerwa−

A co się stanie, jeśli dodatkowy zawór

niu przepływu wody, dzięki obecności nie zostałby całkowicie zamknięty, tylko

koła zamachowego, turbina wytworzy na częściowo przydławiony (co odpowiada

swym wyjściu ciśnienie. O jakiej wartoś− zwiększeniu rezystancji R4)? Odwołuje−

ci? Pomyśl: Ciężkie koło zamachowe mo− my się do fundamentalnej zasady: cewka

że spowodować, że powstałe na wyjściu przeciwstawia się zmianom prądu... Po−

patrz na rysunki 1, 3 i pomyśl − jak to bę−

dzie w obwodzie elektrycznym z cewką?

Już wiesz: jeśli w obwodzie nastąpi

gwałtowna zmiana rezystancji (lub też

gwałtownie zmieni się napięcie zasilają−

ce), to na cewce samoczynnie, niejako

automatycznie, zaindukuje się napięcie.

O jakiej wartości? O jakiej biegunowoś−

ci?

Uważaj! Będzie to napięcie o dokład−

nie takiej wartości i kierunku, żeby

w chwili tuż po zmianie zachować natę−

żenie prądu takie same, jak przed zmia−

ną. Wygląda to może trochę tajemniczo −

jakby cewka sama wiedziała, jakie to ma

być napięcie. W rzeczywistości nie ma tu

nic nadzwyczajnego, bo w sumie wynika

to z jej podstawowej właściwości: prze−

ciwstawiania się zmianom prądu. Zapa−

miętaj − na cewce na chwilę powstanie

takie napięcie, aby utrzymać przepływ

prądu (lub niedopuścić do narastania prą−

du, gdy wcześniej go nie było). Oczywiś−

cie nie będzie to trwało długo, bo w cew−

ce można zmagazynować tylko ograni−

czoną ilość energii.

Może zapytasz jeszcze, skąd w cew−

ce biorą się te napięcia? Przyjmij na wia−

rę, że jest to tak zwane zjawisko samoin−

dukcji, związane z znaną Ci pewnie ze

szkoły regułą przekory Lenza. Nie musisz

wcale rozumieć głębokich zasad fizycz−

nych związanych z tym zjawiskiem − na

razie przyjmij do wiadomości, że tak po

prostu jest.

Piotr Górecki

P‡yty

Kolekcja

dźwięków

CD−D1

CD−ROM

Kolekcja

dźwięków 2

Ponad 800 plików MIDI podzielonych te−

matycznie: Muzyka Rozrywkowa

i Elektroniczna, Nastrojowa, Próbki

Perkusyjne, Muzyka Taneczna−

po 20zł

(+ VAT 22%)

CD−D2

DŹWIĘK

D−D3

− PROGRAMY

UŻYTKOWE

Programy konwertujące

i przetwarzające różne fo−

Ponad 3000 plików MIDI

rmaty dźwiękowe, odtwarza−

podzielonych tematycznie

cze, nauka gry na instrumen−

na utwory muzyki rozrywkowej

tach, edytory dźwięku, tworze−

i klasycznej

nie pokazów multimedialnych

Dyskotekowa, Retro ... oraz Pliki

(wg kompozytorów), próbki dźwiękowe

z wykorzystaniem dźwięku,

MOD (1400) i WAV (50). Płyta za−

do testowania kart muzycznych, utwory

testowanie płyt AUDIO...

nastrojowe, muzyka elektroniczna, kolędy

wiera również tradycyjne polskie w wersjach Shareware.

polskie .... oraz 800 plików MOD, 100 WAV

utwory, m.in. : Walczyk Łowicki, Wszystkie

i 50 VOC wraz z programami do otwarza−

programy

Polka Pupilka ... oraz polski pro−

nia i przeróbki dźwięków. Łącznie ponad

posiadają

gram do odtwarzania plików WAV, MID, AVi

150 godzin muzyki!!

opisy

oraz płyt CD−AUDIO.

w języku

polskim

i urucha−

Płyty są sprzedawane wysyłkowo za pobraniem pocztowym

miane są

(koszty opakowania i spedycji przesyłki wynoszą 5,5 zł)

bezpośred−

Zamówienia prosimy kierować na adres:

nio z programu

zarządzającego.

01−900 Warszawa 118,

Dodatkowo na płycie umieszczono

skrytka poczt. 72

650 plików WAV, MOD i MIDI

LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 12/96

lub telefonicznie: (0 −22) 35 66 88, 35 66 77,

Piotra

Listy od Piotra

Cewka w praktyce

Zobaczmy teraz, jak podane zasady

przejawiają się w typowym układzie ste−

rowania przekaźnika, pokazanym na ry−

4a.

sunku 4a Ponieważ tranzystor pełni tu

tylko rolę włącznika, można układ przed−

stawić, jak na rysunku 4b

4b.

Najpierw załóżmy, że tranzystor prze−

wodzi i przez cewkę przekaźnika płynie

prąd. W cewce tej zostaje więc zgroma−

dzona pewna ilość energii. Co dzieje się

po zatkaniu tranzystora, czyli przerwaniu

obwodu? Jak wiemy, cewka przeciw−

stawia się zmianom prądu. Cewka

“chciałaby”, żeby dalej płynął przez nią

prąd, dlatego indukuje się na niej napię−

cie. Ponieważ prąd “nie może sobie

znaleźć” nowej drogi przepływu, na

cewce pojawia się napięcie o bardzo

dużej wartości, które “usiłuje” znaleźć

jakąkolwiek drogę przepływu prądu. Na−

pięcie to może mieć wartość rzędu se−

tek woltów i oczywiście może uszko−

dzić tranzystor.

A co dzieje się po włączeniu tranzys−

tora? W obwodzie przekaźnika pojawia

się prąd. Tak, ale nie od razu − ze wzglę−

du na indukcyjność uzwojenia prąd na−

rasta stopniowo. W wielkim uproszcze−

niu można to sobie wyobrazić następu−

jąco: pojawiający się w pierwszej chwili

po włączeniu mały prąd, powoduje po−

wstanie na cewce napięcia o wartości

niemal równej napięciu zasilającemu

i takim kierunku, że niejako znosi ono

napięcie zasilające. Ponieważ indukcyj−

ność cewki przekaźnika (a tym samym

ilość możliwej do zmagazynowania

energii) jest stosunkowo niewielka, na−

pięcie samoindukcji stopniowo zmniej−

sza się, a prąd rośnie do ustalonej war−

tości, wyznaczonej przez rezystancję

uzwojenia. Przebiegi napięć i prądów

pokazuje rysunek 4c

4c.

Inaczej jest, gdy równolegle z cewką

włączona jest dioda − jak na rysunku 5a

5a.

Podczas działania przekaźnika jest ona

spolaryzowana w kierunku zaporowym

i prąd przez nią nie płynie. Prąd i

płynie

w obwodzie: bateria − przekaźnik − tran−

zystor (klucz) − bateria. Po wyłączeniu

LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 12/96

Plik z chomika:

xp7

Elementy indukcyjne.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: