PSW- Praktyczne wykorzystanie wybranego modelu terapeutycznego – Podejście Skoncentrowane na Rozwiązaniach (PSR) w pracy socjalnej.docx

Praktyczne wykorzystanie wybranego modelu terapeutycznego – Podejście Skoncentrowane na Rozwiązaniach (PSR) w pracy socjalnej

Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach nazywana jest inaczej terapią krótkoterminową. Autorami tego podejścia są: Steve de Shazer  i Insoo Kim Berg, którzy
w roku 1978 założyli centrum terapii rodzin, gdzie wykorzystali założenia swojej metody[1]. Krótkoterminowość odnosi się do czasu trwania całej terapii. Zaleca się, aby proces terapeutyczny nie trwał więcej niż 10 sesji, ale mogą być one rozłożone w czasie (np. terapia może obejmować okres 2 lat z przerwami). W podejściu skoncentrowanym na rozwiązaniach obowiązują trzy zasady (filozofia terapii):

- jeśli coś działa, rób tego więcej;

- jeśli coś nie działa, rób coś innego;

- jeśli coś się nie zepsuło – nie naprawiaj tego.

Terapia ta ukierunkowana jest na przyszłość, przez co odchodzi się w niej od analizowania problemów, traum i urazów z przeszłości. Nie praktykuje się w niej również analizowania dzieciństwa. Terapia ta poza przyszłościową i teraźniejszą orientacją koncentruje się na zasobach jednostki. Rolą terapeuty jest odkrywanie w jednostce mocnych stron i zalet, dzięki którym może ona rozwiązać swoje problemy i budować efektywne strategie radzenia sobie
z nimi.                                                                                                                                                                         W podejściu PSR (z ang. BSFT – Brief Solution Focused Therapy)[2] relacja między terapeutą a klientem ma charaktery symetryczny. Terapeuta występuje w roli eksperta od metod, natomiast klient w roli eksperta od swojego życia. Założenie to opiera się na przekonaniu, że człowiek sam dzięki różnorodnym pytaniom terapeutycznym jest w stanie znaleźć rozwiązanie dla niego najlepsze.                                                                                                                 Terapia opiera się na intensywnej pracy skupionej wokół środków prowadzących klienta do celu. Dzięki specjalnym metodom i technikom terapeuta ma możliwość wspomagania klienta w jego dążeniach.                                                                                                                 Warto zadać sobie pytanie dlaczego PSR jest modelem skutecznym w takiej dziedzinie jak praca socjalna?                                                                                                                                                           Praca socjalna polega na niesieniu pomocy i wsparcia społecznego dla dorosłych, dzieci, młodzieży i rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej. W praktyce praca socjalna to opieka nad rodzinami, w których pojawiają się mechanizmy patologii (przemoc, alkoholizm), bardzo trudna sytuacja materialna lub rodzinami wieloproblemowymi[3]. Tego typu rodziny są głównymi beneficjentami pomocy społecznej, która często podejmuje różnorodne interwencje w celach ochrony dzieci. Praca socjalna to także działanie
w sytuacjach kryzysowych.                                                                                                                                             Warto podkreślić, że rodziny znajdujące się pod opieką społeczną są jej stałymi beneficjentami. Rzadko zdarza się, że problemy rodzin się rozwiązują i nie potrzebują one dalszego wsparcia lub interwencji ze strony pracowników socjalnych. W efekcie, tkwią one
w błędnym kole problemów. Pomoc takim klientom w nurcie terapii skoncentrowanej na rozwiązaniach opiera się na kilku kluczowych zasadach, które są odmienne od metod tradycyjnych.                                                                                                                                                                         Po pierwsze, w kliencie poszukuje się zasobów i mocnych stron. Warto zauważyć, że w pracy socjalnej tendencji takiej raczej nie ma. Osoby podlegające opiece społecznej są stygmatyzowane społecznie, nadaje się im etykiety, co może utrudniać pracę terapeutyczną
z nimi, wzmagać ich opór i uniemożliwiać nawiązanie poprawnego kontaktu z klientem.
W terapii ukierunkowanej na rozwiązania kluczowe znaczenie odrywają takie elementy jak niedyrektywność, a jedną z pomocnych technik pełniącą funkcje wzmocnień i podbudowania mocnych stron jednostki jest komplementowanie. Niedyrektywność sprowadza się do założenia, że terapeuta nic nie wie o sytuacji człowieka, o jego życiu, nie daje mu gotowych rad, tym samym nie generuje uprzedzeń na temat klienta. Informacje o życiu klienta i jego problemie czerpie od niego samego. Dzięki tej zasadzie łatwiej zrozumieć klienta oraz nawiązać z nim kontakt.  Z kolei klient ma poczucie udziału w sprawie, która go dotyczy, gdyż nie tylko jest wysłuchany i zrozumiany, ale terapeuta dzięki niedyrektywności opiera się wyłącznie na jego perspektywie[4].                                                                                                                               Poprzez komplementowanie klienci opieki społecznej stają się bardziej docenieni. Myślę, że jest to bardzo ważne. W tradycyjnej psychoterapii czy poradnictwie psychologicznym terapeuta koncentruje się wokół problemu. W PSR dzięki komplementowaniu wychodzi się poza problem doceniając to, co człowiek ma w sobie dobrego i sposoby, za pomocą których radzi sobie z problemami. Jest to jeden z kluczowych etapów budowania rozwiązań, które są celem terapii[5]. Efektem budowania rozwiązań w PSR ma być usamodzielnienie się jednostki w miarę możliwości i wypracowanie sposobów radzenia sobie z problemami w taki sposób, aby nie musiała ona dłużej korzystać z pomocy społecznej. Efektem pomocy terapeutycznej w nurcie PSR może być również takie usprawnienie funkcjonowania człowieka, aby radził sobie w określonych dziedzinach (np.
w wychowywaniu dzieci, złagodzeniu skutków alkoholizmu, przemocy w rodzinie) i nie musiał być objęty interwencją ze strony pracowników socjalnych.                                                         Zdaniem autorów PSR, Petera de Jong’a i Insoo Kim Berg – metoda terapii krótkoterminowej jest skuteczna dla wszystkich środowisk, nawet tych najbardziej patologicznych, gdyż dysponują one pewnymi zasobami. Autorzy uważają, że odkrycie tych mocnych stron jest konieczne po to, aby poprawić jakość życia klienta. PSR opiera się zatem na szacunku wobec tego potencjału oraz kierunku, w którym klienci chcieliby podążać[6]. Terapia nie narzuca klientowi żadnej drogi, ani celu w przeciwieństwie do działań instytucji, które obligują klientów pomoc społecznej do określonych czynności. W PSR to klient wybiera cel działania, a terapeuta pomaga mu go osiągnąć. Motywowanie nie polega na zastraszaniu (np. działaniami sądu) i przedstawianiu klientowi konsekwencji jego czynów, ale na stałym nacisku na jego mocnych stronach, zgodnie z tym jak są przez klienta postrzegane. PSR jest również skuteczne, ponieważ odkrywanie zasobów to proces wzajemnej współpracy między klientem a terapeutą. To do klienta należy „ostatnie słowo” na temat tego, czego sam potrzebuje.                                                                                                                                                                         Autorzy metody podkreślają, że ciągłe koncentrowanie się na mocnych stronach klienta odciąga od terapeuty pokusę osądzania i obwiniania go za trudności, których doświadczył w życiu. Wręcz przeciwnie, terapia ma na celu szukanie pozytywnych cech, jakie umożliwiły klientowi uporanie się z trudnościami w przeszłości lub umożliwiają mu obecne radzenie sobie z nimi.                                                                                                                               Podsumowując, terapia skoncentrowana na rozwiązaniach jest metodą opierającą się na budowaniu rozwiązań. Oznacza to, że terapeuta z klientem formułuje cele w ramach układu odniesienia klienta oraz opracowuje rozwiązania bazując na tzw. wyjątkach z jego życia[7]. W terapii krótkoterminowej umożliwia się klientowi opisanie tego, co chcieliby zmienić i do czego dążyć. Wzmacnianie pozytywne, komplementowanie i praca na zasobach mają służyć polepszeniu sytuacji klienta. W efekcie, on sam odnajduje w sobie silne strony
i możliwość do uporania się ze swoimi trudnościami. PSR w pracy socjalnej jest więc podejściem ukierunkowanym na działanie. Rezultatem pomocy terapeutycznej w tym nurcie może być zerwanie tzw. błędnego koła, które powoduje, że beneficjenci pomocy społecznej często latami tkwią w uwikłanych sytuacjach problemowych.

Bibliografia:

1. A. Smrokowska-Reichmann, Pracownik socjalny – zawód niebezpieczny? Od obiektywnego postrzegania problemu do strukturalnej odpowiedzi, [w:] „Wspólne tematy” (Nr 1, 2009).

2. P. de Jong, I. Kim Berg, Rozmowy o rozwiązaniach, Wyd. UJ, Kraków 2007.

3. T. Kosman, Założenia Terapii Skoncentrowanej na Rozwiązaniach, [w:] „Warmińsko-Mazurski Kartalnik Naukowy” (Nr 1, 2013).

4. https://drive.google.com/file/d/0B8Ef9mfA32OrTC1xTXNHZkEwMms/view [Tryb dostępu: 12 Maja 2016]