Diagnostyka zaburzeń funkcji poznawczych i zaburzeń mowy
Funkcje poznawcze:
· pamięć i uczenie się
· procesy uwagi
· myślenie abstrakcyjne
· funkcje językowe
· analiza wzrokowo – przestrzenna
· gnozja i praksja
· funkcje wykonawcze
Pamięć – zdolność do przechowywania i odtwarzania przeszłych doświadczeń, właściwość układu nerwowego warunkująca uczenie się.
Podstawowe procesy pamięciowe:
· zapamiętywanie (rejestrowanie/kodowanie) – powstawanie śladu pamięciowego
· pamiętanie (magazynowanie) – przechowywanie śladu pamięciowego
· przypominanie (odtwarzanie) – odtwarzanie zakodowanego śladu pamięciowego
Etapy konsolidacji pamięci:
· pamięć świeża
- sensoryczna (ultrakrótkotrwała) – wstępny etap procesu przetwarzania i bardzo krótki czas przechowywania informacji
- operacyjna (krótkotrwała) – czas przechowywanie informacji do kilkudziesięciu sekund, informacje przechowywane są z użyciem kodu słuchowego, wzrokowego itd.
· pamięć długotrwała
- obejmuje informacje przyjmowane z zamiarem ich zapamiętania lub na skutek wielokrotnego powtarzania oraz czynności rutynowe, czas i pojemność przechowywania informacji jest nieograniczona
- z punktu widzenia treści informacji dzieli się na epizodyczną i semantyczną
Pamięć długotrwała epizodyczna:
· obejmuje rejestr wydarzeń, które zdarzyły się w określonym miejscu i czasie
· lokalizacja: części przyśrodkowe płatów skroniowych, głównie struktury formacji hipokampa (hipokamp, ciało migdałowate, kora śródwęchowa i około węchowa, zakręt parahipokampalny)
· struktury lewego hipokampa: przyswajanie informacji słownych
· struktury prawego hipokampa: przyswajanie informacji niewerbalnych (np. twarze, melodie, topografia, relacje przestrzenne)
Pamięć długotrwała semantyczna (skojarzeniowa):
· nadrzędna, najbardziej złożona zdolność poznawcza
· dotyczy ogólnej wiedzy o świecie i języku
· łączy w grupy informacje o podobnym charakterze
· lokalizacja:
przechowywanie – części przednio – boczne płatów skroniowych L > P
odtwarzanie – części dolne i tylno – boczne płatów czołowych oraz tylna część płata skroniowego lewej półkuli
Pamięć operacyjna a funkcje wykonawcze
Pamięć operacyjna:
· Utrzymywanie operacji o pamięci krótkotrwałej i manipulowanie nimi
· Podstawa funkcji wykonawczych
Funkcje wykonawcze:
· Świadoma kontrola sytuacji i własnego zachowania
· Integracja złożonych czynności poznawczych
· Planowanie
· Rozwiązywanie złożonych problemów
· Plastyczność zachowania
Zaburzenia pamięci o nagłym początku (1)
Pacjentka 64 letnia, przywieziona na IP przez męża. Przed około 8 h w trakcie jazdy samochodem do domu w górach wystąpiły zaburzenia pamięci i zachowania. Pacjentka nie widziała dokąd jedzie, powtarzała te same pytania, zdziwienie budziły odpowiedzi męża, których nie zapamiętywała >Nie pamięta dokładnie co robiła i jak trafiła do szpitala. Podobne zdarzenie miało miejsce przed ok 2 laty, ustąpiło samoistnie po kliku godzinach . W wywiadzie npl jajnika (1998r).
Dynamika zmian
§ Zaburzenia pamięci wycofały się całkowicie w ciągu pierwszej doby hospitalizacji
Przejściowa globalna amnezja TGA
-krótkotrwałe zaburzenie, o nagłym i niemożliwym do przewidzenia początku
-luka pamięciowa o obrazie amnezji wstecznej (dotyczy okresu czasu od kilku dni do kilku lat) i następczej (obejmuje przedział czasu od kilku do kilkunastu godzin, zwykle od 4 do 8)
-znaczna dezorientacja co do czasu (ponad 90% chorych) i miejsca (około 50% pacjentów)
-powtarzanie tych samych pytań (zwykle 1 lub kilku), głównie celem zorientowania się w sytuacji
-zachowana orientacja autopsychiczna, zdolność rozpoznawania innych osób, liczenia, wykonywania złożonych poleceń
-zaburzenia pamięci mają niespecyficzny charakter
-nie obserwuje się współtowarzyszących objawów neurologicznych
-najczęściej występuje w 7 dekadzie życia
-u 10-20% pacjentów po przebytym epizodzie TGA wystąpi kolejny epizod
Główne kryteria rozpoznania
-Obecność świadka napadu
-Niepamięć wsteczna
-Brak zaburzeń świadomości, dobra orientacja chorego co do własnej osoby
-Ograniczenie zaburzeń poznawczych do samej pamięci
-Brak objawów ogniskowych
-Nieobecność padaczki
-Ustępowanie objawów w ciągu 24 h
-Wykluczenie urazu głowy lub szyi
Możliwa etiologia
-Naczyniowa
-Padaczkowa
-Migrenowa
-Psychogenna
Zaburzenia pamięci o nagłym początku 2
Pacjent 73-letni, przywieziony na IP przez Zespół Pogotowia Ratunkowego, z powodu utrzymujących się od chwili obudzenia rano: dezorientacji co do czasu i miejsca, zaburzeń pamięci i kontaktu z otoczeniem. Żona relacjonuje, że pacjent „żyje od rana przeszłością” np. obecnego kota nazywa imieniem kota poprzedniego, jest przekonany, że córka, która zginęła w 1981r. nadal żyje.
W wywiadzie: choroba niedokrwienna mięśnia sercowego, stan po zawale mięśnia sercowego w 2009r., częstoskurcz napadowy nadkomorowy, HA, DM tII, dna moczanowa
Rozpoznanie:
Udar strategiczny
Udar niedokrwienny wzgórza lewego
Otępienie naczyniowe w przebiegu udaru strategiczny:
Rzadka postać otępienia naczyniowego, wynikająca z przebycia pojedynczego udaru, o lokalizacji w jednym z tzw. rejonów strategicznych:
- wzgórze (zaburzenia uwagi, motywacji, funkcji wykonawczych, pamięci, spowolnienie, możliwa dyzartria, porażenie połowicze, porażenie spojrzenia ku górze)
- jądro ogoniaste
- podstawa przodomózgowia
- zakręt kątowy
Udary lewostronne – amnezja, udary prawostronne – zaburzenia wzrokowo-przestrzenne
Zaburzenia pamięci o powolnej dynamice:
Badanie I – 2006r.
-Pacjentka z 82-letnia zgłosiła się sama na badanie pamięci
-u 2 sióstr chorej zdiagnozowano chorobę Alzheimera.
-W wywiadzie medycznym: łagodne nadciśnienie tętnicze
-Podaje okresowe trudności w koncentracji, okresowe zapominanie nazwisk znanych osób, okresowe trudności w odtworzeniu szczegółów faktów zaistniałych w przeszłości
-Badana mieszka sama i prowadzi samodzielnie swój dom
-MMSE - 28 punktów, CDT - 10 punktów, BVRT (1,-1) – w normie, AVLT – zmniejszona liczba zapamiętywanych w poszczególnych próbach i sumarycznie słów (odchylenia od norm w granicach 1 do 1.5 SD)
Agnozja
Definicja: Zaburzenie rozpoznawania za pomocą poszczególnych zmysłów (wzroku, słuchu, dotyku) znanych zjawisk, przedmiotów, osób, znaków itp.
Agnozja jest związana z zaburzeniem korowych procesów asocjacyjnych, a nie z deficytem spostrzegania.
Agnozja wzrokowa
Niemożność rozpoznawania za pomocą wzroku znanych zjawisk, przedmiotów lub osób mimo braku upośledzenia analizatora wzrokowego.
Lokalizacja:
Uszkodzenie wzrokowego obszaru kojarzeniowego w płacie potylicznym.
Agnozja słuchowa
Niemożność rozpoznawania za pomocą słuchu języka mówionego oraz dźwięków niewerbalnych i innych zjawisk akustycznych.
Uszkodzenie kory kojarzeniowej płata skroniowego dominującej półkuli mózgu.
Agnozja czuciowa
Nieprawidłowość w odbiorze i analizie doznań czuciowych poszczególnych elementów ciała.
Zaburzenia rozpoznawania
-Schematu własnego ciała (autotopagnozja) płat ciemieniowy półkuli dominującej
-Przedmiotów (astereognozja) płat ciemieniowy przeciwstronnie do objawów
-Zaniedbywanie (anozognozja) płat ciemieniowy półkuli niedominującej
Pomijanie/zaniedbywanie stronne
-Zagubienie w przestrzeni”, która ma mniej lewej strony.
-Trudności w reagowaniu na bodźce:
- znaczące,
- przeciwstronne do lokalizacji uszkodzenia mózgowego / półkula prawa.
Zaburzenie poznawcze:
- wiązane z zaburzeniem uwagi.
Wymaga różnicowania z deficytami sensoryczno-motorycznymi, typu: niedowidzenie, niedowład,
- często współistnieją.
APRAKSJA
Definicja: Zaburzenia wykonywania celowych czynności lub ruchów według wyuczonego i utrwalonego w sieci neuronalnej planu, mimo iż chory rozumie polecenie i nie stwierdza się u niego niedowładów, zaburzeń uwagi, czucia lub rozumienia.
Lokalizacja: uszkodzenie kory kojarzeniowej – w okolicy czołowej przedruchowej oraz styku skroniowo-ciemieniowo-potylicznego.
Apraksja dynamiczna ruchowa
Niemożność naśladowania prostych czynności ruchowych.
-całkowita lub częściowa utrata wzorców pamięciowych danego ruchu
-plan ruchu jest zachowany
-cel zrozumiały
-ruchy są niezgrabne, nieskuteczne
-okolica przedruchowa lewego płata czołowego
Apraksja ideacyjna wyobrażeniowa
Utrata zdolności wyobrażania i planowania określonej złożonej czynności ruchowej.
-utrata planu złożonego aktu ruchowego
-poszczególne elementy ruchu są wykonywane prawidłowo
-powiązanie czynności w całość ulega zaburzeniu lub staje się niemożliwe
-uszkodzenie rozlane płata ciemieniowego półkuli dominującej
Apraksja ideomotoryczna wyobrażeniowo-ruchowa
Niemożność wykonania określonej czynności ruchowej na polecenie słowne i/lub naśladowanie demonstrowanych ruchów mimo zrozumienia polecenia i braku niedowładów.
-zachowana łatwość wykonywania ruchów spontanicznych
-uszkodzenie tylnej części płata ciemieniowego półkuli dominującej Apraksja konstrukcyjna???
Mowa wewnętrzna
kora czuciowa i ruchowa mowy
kora kojarzeniowa
ZABURZENIA MOWY
Rodzaje zaburzeń mowy
drogi korowo-jądrowe
Afazja
drogi własne nerwów
Dysfonia jądra pnia
-Dyzartria
Mięśnie fonacyjne i artykulacyjne
Dysatria
Definicja: Zaburzenie mowy wynikające z uszkodzenia aparatu wykonawczego mowy objawiające się upośledzeniem artykulacji dźwięków.(zakłócenia w napięciu mięśni biorących udział w akcie mowy, co powoduje zaburzenia kontroli i koordynacji czynności mięśni)
-zachowana zdolność rozumienia mowy
-prawidłowy dobór słów
-kłopoty z wypowiadaniem słów
A n a r t r i a - brak rozwoju mowy lub utrata mowy na skutek uszkodzenia układu pozapiramidowego, ośrodków pnia mózgu i dróg nerwowych unerwiających narządy mowy
Typy dyzartrii:
-Dyzartria spastyczna, piramidowa
-Występuje zwiększone napięcie mięśni aparatu mowy o charakterze spastycznym, kurczowym (scyzorykowym), które maleje przy powtarzaniu ruchów.
-Mówienie jest wolne i niepłynne, a wymowa wielu głosek zniekształcona.
-Występują: zmiany w tempie i melodii mówienia, zaburzenia oddechu, trudności w wytwarzaniu głosu.
-Dyzartria pozapiramidowa (podkorowa)
- hipertoniczną - wymowa jest usztywniona; pacjent mówi wolno i niewyraźnie, często nie kończy zdania i ma skłonność do mamrotania (objawy typowe dla choroby Parkinsona);
- hiperkinetyczną - ruchy narządów mowy są niezorganizowane i mało precyzyjne, a artykulacja niedokładna; mówienie jest powolne. Objawy te występują u osób dotkniętych atetozą, polegającą na nieregularnych zmianach napięcia mięśniowego.
-Dyzartria móżdżkowa (ataktyczna):
Charakteryzuje ją:
o obniżone napięcie mięśniowe,
o mowa skandowana - na skutek zaburzeń w koordynacji ruchów artykulacyjnych,
o nierówne tempo mowy (najczęściej zwolnione),
o niemożność zwolnienia przyspieszonych ruchów artykulacyjnych i niemożność szybkiej zmiany położenia języka.
Dysfonia
Definicja:Zaburzenie mowy obejmujące uszkodzenie aparatu wytwarzania mowy tj. strun głosowych
Przyczyny:
- zapalenie strun głosowych
- porażenie nerwu krtaniowego wstecznego
- niedowład mm. oddechowych
Afonia (bezgłos) – całkowite zniesienie fonacji z zachowaniem artykulacji dźwięków (chory mówi szeptem).
...
MedycynaMaterialy