ogólny opis wad.odt

SEPLENIENIE I JEGO TERAPIA.

1.SEPLENIENIE – nieprawidłowa realizacja fonemów trzech szeregów: szumiącego, syczącego i ciszącego. Są to seplenienia typu substytucyjnego, gdyż dziecko zastępuje głoskę np. sz” głoską, którą już potrafi wymówić np. s”  Wyróżniamy również seplenienie zdeformowane, gdzie obok substytucji występuje także deformacja np.:
a.   międzyzębowe- def. Jak wyżej , dodatkowo dziecko wsuwa język między zęby.
b.   Boczne- strumień powietrza wypływa bokiem jamy ustnej. Może to być przepływ jedno lub obu stronny.  
c.   Wargowo- zębowe- zły układ warg (sepl. świszczące, usta zbyt wysunięte do przodu)
2.   Przyczyny seplenienia:
-   wady anatomiczne( tyłozgryz, przodozgryz, zgryz otwarty lub inne wady zgryzu, wysokie podniebienie, brak pionizacji, krótkie wędzidełko)
-   upośledzony słuch, naśladownictwo, niesprawność języka, warg,
-   stany chorobowe narządów oddechowych, oddychanie przez otwarte usta, zły sposób połykania np. niemowlęcy, złe napięcie języka, anomalie zębowe, ubytki zębowe.
3.   Schemat diagnozy:
-   obserwacja dziecka
-   badanie mowy testem ortofonicznym dowolnym(Demel, Spionek, Rocławski)
-   badanie motoryki n. artykulacyjnych, ich budowy anatomicznej
-   orientacyjne bad. słuchu
-   badanie słuchu fonemowego tylko dla zjawisk substytucyjnych
-   analiza i synteza słuchowa
-   oddychanie i połykanie
-   słownictwo dziecka, formy gramatyczne, bud. Zdań, tempo mowy, fonacja
-   wywiad z rodzicami
-   badania uzupełniające
4.   Schemat terapii:
-   Terapia wstępna: ćwiczenia ortofoniczne,ćw. n. artykulacyjnych, usprawnianie zaburzonych funkcji.
-   Terapia właściwa:
-   wprowadzenie prawidłowej głoski przez szereg ćwiczeń
-    utrwalanie głoski w izolacji(tttt, dddd)
-   utrwalenie w sylabach, wyrazach w nagłosie, śródgłosie i w wygłosie
-   utrwalenie w gr spółgłoskowych na początku i na końcu
-   ćw. różnicujące głoski
-   zestawienia dwu wyrazowe
-   zdania dłuższe, wierszyki i piosenki
-   gry dydakt., swobodna wypowiedź dziecka.
3. Metody terapeutyczne: aktywne(dziecko świadomie ćwiczy mowę, bierze udział w terapii)
b.   Demonstracja- pokazanie dziecku na czym polega mówienie danej głoski( poprawne ułożenie n. mowy przed lustrem).
c.   Demonstracja + instrukcja – logopeda pokazuje i omawia co dzieje się z artykulatorami, mówi co dziecko ma zrobić.
d.   Metoda mechaniczna- stosowanie przyborów typu szpatułka, rerek, monokinezy (ćwiczenia z palcem) oraz innych przyrządów logopedycznych.
e.   Metody substytucyjne- wykorzystywane są już utrwalone głoski i przekształcane w te których dziecko nie wymawia poprawnie, np. długie wypowiadanie dziąsłowego t”  prowadzi do powstania cz”, a wypowiadanie dziąsłowego cz” do powstania sz”.
f.   Metody ortofoniczne- wywoływanie głosek przez odpowiednie ćw. Oddechowe i inne wspomagające.
g.   Są również metody pasywne(zabawa, logorytmika, rytmika, rysowanie) dziecko nie zajmuje się samą mową, ale wpływają na nią emocje, pamięć, motywacja)
  4.Wywoływanie głosek przy seplenieniu substytucyjnym:
Sz – podnosimy język do podniebienia twardego(wałka dziąsłowego), usta wysuwamy do przodu – utowatość. Możemy posłużyć się szpatułką, ale należy uważać by język nie był ani za bardzo ani za mało podwinięty do góry. Może to wywołać seplenienie przyzębowe przy dekoncentracji. Pamiętać o dentalizacji.
S – język podnosimy w okolicę górnych zębów, ale nie zwieramy. Usta przesadnie układamy w uśmiech – itowatość. Dentalizacja.
Ś – szpatułką przesuwamy język dziecka do tyłu, gwałtownie ale krótkotrwale, przy jednoczesnym wymawianiu „s”. Pomocne są również zabawy z małym płaskim cukierkiem, który umieszczamy na środku języka. Zadanie dziecka polega na podnoszeniu cukierka do góry właśnie środkiem języka.  
5.Utrwalanie wywołanych głosek:
a.   Ciągłe, wielokrotne powtarzanie ćwiczeń:
Cz- szybkie wymawianie „t” i jednoczesne przesuwanie języka do tyłu po podniebieniu.
Dż- jak wyżej ale z głoską „d”.
Sz – przedłużanie wymawiania głoski „cz”.
Rz – jak wyżej ale z głoską „sz”.
b.   dalej wg. schematu terapii właściwej.
c.   Pamiętać o ćw. różnicujących głoski.

6. terapia seplenienia bocznego:
-   zaleca się stosowanie metod ortofonicznych skierowanych głównie na ukształtowanie poprawnego toru przepływu powietrza(precyzyjne dmuchnięcie na coś)
-   do poprawnego dmuchania dołączamy artykulację: dmuchnięcie i wypowiadanie s”(wąż syczy s, s, s) dziecko sprawdza czy jest dmuchnięcie przykładając dłoń w pobliżu ust.
-   Z głoski s” do sz” można przejść przez wymawianie ciągłe s” i podwijanie  języka do tyłu.
-   Utrwalanie wg. schematu.
7. terapia seplenienia międzyzębowego:
-   demonstracja przed lustrem na pierwszych zajęciach, dziecko musi zobaczyć jak mają wyglądać n. art. podczas wymowy głoski
-   ćwiczenia na czucie położenia języka, dziecko musi wiedzieć gdzie ma być język i, że ma byś schowany za zębami
-   ćwiczenia na pionizację języka
-   wg. schematu utrwalanie
8. terapia seplenienia wargowo- zębowego:
-   ćwiczenia w prawidłowym ułożeniu ust w itowatość .

ROTACYZM I JEGO TERAPIA

1. ROTACYZM- nieprawidłowa artykulacja fonemu r”. Wyróżniamy:
                  -  mogirotacyzm- opuszczanie głoski r”
-   pararotacyzm- głoska r” wymawiana jest jako l” lub j”(substytucja)
-   rotacyzm właściwy:
-   r. uwularny(języczkowy)- drga języczek
-   r. lateralny ( boczny)- drgają policzki lub kąciki ust
-   r. welarny(krtaniowy)-
-   r. faryngealny(gardłowy)- tylna część języka zbliża się do tylnej ściany gardła.
2. przyczyny rotacyzmu:
-   niedostateczna sprawność języka( krótkie wędzidełko podjęzykowe, język gruby, zbyt wielki)
-   zbyt duże lub małe napięcie mięśniowe.
3. Terapia rotacyzmu:
-   Badanie słuchu fonematycznego przy rotacyźmie substytucyjnym
-   Ćwiczenia usprawniające motorykę języka (xero).
-      Ćwiczenia przygotowawcze do wymawiania „r” :
-   Szybkie wymawianie dziąsłowych głosek „t” i „d” oraz kombinacji  z tych głosek, zmieniając ich kolejność czy dodając kolejno samogłoski np.: tttt, dddd, tdtdtdtd, tede- tede- tede, tedu- tedu- tedu
-   Wymawianie wyrazów z „r” ale zamieniając tą głoskę na „l” co pomaga w uzyskaniu przedniojęzykowo- dziąsłowego brzmienia.
( tlawa, dloga, cytlyna itp.)
-   Ćwiczenia w dmuchaniu: dmuchanie na przyklejony do czubka języka pasek papieru, zdmuchiwanie z czubka kawałków papieru,
oraz inne ćwiczenia oddechowe
-   Zabawy z językiem : parskanie, konik, samochód, wylizywanie soku, czekolady z podniebienia, mycie językiem zębów, wypychanie językiem policzków itp.
                       *      Ćwiczenia utrwalające wywołaną głoskę „r” :
-   wymawianie wyrazów lub zbitek spółgłoskowych, gdzie „r” występuje w otoczeniu „t” i „d” np.: tda, tdo, tde, tdu, teda, tedo, tede, tedu, tedy, trla, trlo, trle, trlu  oraz wyrazów typu : drops, drabina, trawa, wiatr:(język za wałkiem dziąsłowym)
-   Wymawianie wyrazów gdzie „r” występuje w grupach spółgłoskowych
-   Wymawianie wyrazów gdzie „r” występuje w grupach samogłoskowych.
-   Dalej wg. schematu utrwalania.


KAPACYZM I JEGO TERAPIA

1. KAPACYZM- nieprawidłowa realizacja fonemów k” oraz g”. Fonemy te         realizowane są  poprzez głoski t” oraz d”. Niektórzy autorzy nieprawidłową realizację fonemu g” określają jako gammacyzm.
2. przyczyny kapacyzmu:
-   zaburzenia słuchu fonematycznego
-   nieprawidłowa budowa i praca języka
3. terapia kapacyzmu:
-   ćw. oddechowe
-   usprawnianie języka: aktywizowanie tyłu języka(chrapanie, płukanie gardła, ziewanie, głaskanie tyłem języka podniebienia)
-   przy wywoływaniu stosujemy demonstrację: dziecko musi widzieć na czym polega artykulacja danej głoski, prosimy by szeroko otworzyło usta i powtarzało k”
-   mechanicznie możemy przytrzymać czubek języka szpatułką lub palcem na dole jamy ustnej
-   można położyć dziecko na podłodze i w tej pozycji ćwiczyć wymowę głoski. Pozycja ta powoduje, że język stacza się do tyłu jamy.
-   Utrwalanie wg. schematu. Należy jednak pamiętać, aby unikać wyrazów z t” jeśli utrwalamy k”, oraz wyrazów z d” jeśli utrwalamy g”. Może bowiem wystąpić hiperpoprawność(kotek-kokek )

                                      MOWA BEZDŹWIĘCZNA I JEJ TERAPIA.

1. MOWA BEZDŹWIĘCZNA-  bezdźwięczna realizacja fonemów dźwięcznych za wyjątkiem samogłosek i spółgłosek sonornych, gdyż one zawsze są realizowane dźwięcznie.  
2. przyczyny bezdźwięczności:
·   zburzenia słuchu fonematycznego(nieróżnicowanie dźwięków o tym samym miejscu art.) częściowa bezdźwięczność.
·   Obniżenie napięcia mięśniowego warg, policzków
3. terapia bezdźwięczności:
-   ćw. oddechowe
-   W”- wykorzystujemy głoskę i”, rozciągamy dziecku usta tak jak przy wymowie i” pozwalając na obserwację wibracji. Utrwalamy wg. schematu.
-   B”- dziecko długo wymawia m” i opowiada co się dzieje z jego gardłem. Następnie chwyta za nos i imituje pęknięcie balonu, co daje głoskę b”. Utrwalamy.
-   D”- tak jak wyżej tylko z głoską n”.
-   RZ”- wymowa sz” i gwałtowne odchylanie głowy do tyłu.
-   Można ćwiczyć również poprzez przedłużanie dźwięku np. agggggga, agggo, agggu, agggy i tak dalej. Następnie przechodzimy do pojedynczego dźwięku w sylabach: aga, ago, age, agy .

    ...