Jurkowska, Beata - Perspektywy przystąpienia Turcji do Unii Europejskiej - szanse i zagrożenia (2012).pdf

(1083 KB) Pobierz
Beata Jurkowska
Perspektywy
przystąpienia Turcji do
Unii
Europejskiej: szanse i zagrożenia
Turcja rozpoczęła negocjacje akcesyjne z Unią Europejską w dniu 3 października 2005
roku. Realna perspektywa przyłączenia do Unii tak dużego państwa jak Turcja, położonego
na
peryferiach Europy, w przytłaczającej większości muzułmańskiego, gdzie społeczno-
ekonomiczne warunki są znacznie poniżej średniej europejskiej, wywołuje kontrowersje wśród
opinii publicznej krajów należących do UE. Największe zastrzeżenia co do członkostwa Turcji
w
Unii Europejskiej budzą doniesienia o łamaniu praw człowieka i nieprzestrzeganiu zasad
demokracji. Turcja jest pod tym względem od wielu lat oceniana przez różne środowiska
zarówno zachodnie, jak i tureckie. Wydawanie tego typu osądów stało się częstsze na początku
lat 90. XX wieku, a więc w momencie, gdy Turcja zintensyfikowała swoje starania
o
członkostwo w Unii Europejskiej. Problem praw człowieka i ludności kurdyjskiej to jedne
z
najważniejszych, a zarazem najbardziej drażliwych aspektów integracji Turcji z UE, jednakże
perspektywa członkostwa w Unii znacznie przyspieszyła wprowadzanie zmian w tureckim
prawie. Można powiedzieć, iż Turcja przechodzi „cichą rewolucję”, nawet jeśli tempo tego
procesu jest wolne
i na efekty zarówno wewnątrz kraju, jak i na zewnątrz trzeba będzie
poczekać.
Szanse dla Turcji związane z członkostwem w UE
Członkostwo w Unii Europejskiej może przynieść Turcji wiele korzyści. Premier Recep
Tayyip Erdogan wielokrotnie podkreślał, że Turcja musi przejść gruntowne reformy
dla
własnego dobra, a nie tylko po to, by „zadowolić Brukselę”. Jednakże nie ma żadnych
wątpliwości, że realna perspektywa członkostwa w UE stała się katalizatorem dla procesu
reformowania państwa podjętego przez turecki rząd w ostatnich latach. Postępy, jeżeli chodzi
o wprowadzanie poprawek do konstytucji i harmonizacji prawa, są imponujące. Wprowadzone
38
Perspektywy przystąpienia Turcji do Unii Europejskiej: szanse i zagrożenia
zmiany dotyczą głównie zniesienia kary śmierci, stosowania tortur i reform systemu
więziennictwa. Zwiększono również swobodę wypowiedzi, stowarzyszania się oraz działalności
mediów. Sądy państwowe, które były źródłem systematycznego łamania praw człowieka,
zostały całkowicie zlikwidowane. W tym kontekście ważne jest również uznanie przez Ankarę
wyższości prawa międzynarodowego w kwestii praw człowieka nad prawem krajowym, a także
zwierzchności Europejskiego Trybunału Praw Człowieka nad tureckimi sądami
1
. W ostatnich
latach utworzono w Turcji Akademię Sprawiedliwości szkolącą sędziów i prokuratorów
w
dziedzinie prawa międzynarodowego
2
.
Poczyniono również postępy w usprawnianiu działalności administracji publicznej
i
rządu, wzmocniono rolę parlamentu, a także zwiększono prawa i wolności religijne obywateli.
Obowiązki, uprawnienia i funkcjonowanie zdominowanej przez armię Rady Bezpieczeństwa
Narodowego zostały znacząco ograniczone, zbliżając relacje cywilno-wojskowe
w Turcji
do
praktyk akceptowanych w krajach członkowskich UE. Dodatkowo pełna kontrola
parlamentu nad wydatkami na wojsko powinna jeszcze bardziej ograniczyć wpływ armii
na
politykę państwa
3
.
Duże znaczenie miało również zniesienie zakazu używania innych języków niż turecki
w
szkołach
4
i mediach, jak i zwiększenie równouprawnienia kobiet. Tureccy Kurdowie stali się
głównymi beneficjentami przeprowadzanych reform, co uczyniło z nich największych
zwolenników członkostwa Turcji w UE. Niepowodzenie procesu negocjacyjnego może odbić się
negatywnie na sytuacji ludności kurdyjskiej, a przez to i na stabilność całego regionu
5
.
Dodatkowo rozpoczęcie rozmów negocjacyjnych wpływa
pozytywnie na stosunek
Turcji do Cypru i polepszenie jej relacji z Grecją. Zarówno Cypr, jak Grecja, widząc wpływ Unii
na politykę Turcji, stały się ostatnio gorącymi zwolennikami członkostwa tej ostatniej w UE
6
.
Niepodważalnym faktem jest to, iż od momentu rozpoczęcia negocjacji Turcja przeprowadziła
więcej reform niż podczas całej ostatniej dekady.
1
2
S. Konopacki,
Droga Turcji do Unii Europejskiej,
„Studia Europejskie”, 1/2005, s. 55.
A. Szymański,
Między islamem a kemalizmem. Problem demokracji w Turcji,
Warszawa 2008, s. 306.
3
S. Konopacki, op. cit., s. 55.
4
Chodzi tu o szkoły niepubliczne.
5
S. Konopacki, op. cit., s. 55.
6
O poprawie stosunków grecko-tureckich świadczyć może fakt, iż w 1999 roku Grecja nie zawetowała decyzji
o uznaniu Turcji za kandydata
do członkostwa. Dialog pomiędzy oboma państwami jest silnie promowany przez
Unię. Zob. J. Misiagiewicz,
Polityka zagraniczna Turcji po zimnej wojnie,
Toruń 2009, s. 142.
39
Perspektywy przystąpienia Turcji do Unii Europejskiej: szanse i zagrożenia
Zagrożenia dla Turcji związane z członkostwem w UE
Przystąpienie Turcji do Unii niesie za sobą wiele korzyści i możliwości dla Ankary, ale
i
wiąże się dla niej z różnymi zagrożeniami. Jak wynika z raportów Komisji Europejskiej wśród
tureckiego społeczeństwa panuje duży sceptycyzm co do członkostwa ich kraju w UE
7
. Wynika
on głównie z obawy, iż spowoduje to utratę narodowej i religijnej tożsamości Turków
8
. Proces
budzenia się tożsamości narodowej wśród społeczeństwa tureckiego trwał bardzo długo
i
przystąpienie Turcji do UE mogłoby zniszczyć poczucie wspólnoty, o które walczył sam
Atatürk. Dodatkowo członkostwo w Unii może doprowadzić do erozji tradycyjnych wartości
w
państwie, a także przyczynić się do osłabienia niezależności i niepodległości Turcji. Stając się
członkiem UE będzie ona musiała prowadzić politykę zgodną z wytycznymi Unii. Środowiska
wojskowe uważają również, iż wymagana przez Unię liberalizacja przepisów dotyczących
wolności zawartych w konstytucji i Kodeksie Karnym, głównie dotycząca kwestii mniejszości
kurdyjskiej, zagrozi bezpieczeństwu i integralności państwa tureckiego
9
.
Główne argumenty państw opowiadających się za wstąpieniem Turcji do UE
Nie
ma wątpliwości co do tego, iż akcesja Turcji do Unii Europejskiej wiąże się
z
wieloma wyzwaniami oraz trudnościami, ale również z olbrzymimi możliwościami
i
korzyściami dla UE.
Przyjęcie Turcji do grona państw członkowskich będzie najlepszym dowodem na to, że
Europa nie jest zamkniętym „klubem chrześcijańskim”, a jej społeczeństwo jest otwarte
i
tolerancyjne, czerpiące siłę ze swojej różnorodności i wspólnych wartości, takich jak wolność,
demokracja,
rządy
prawa,
czy
poszanowanie
praw
człowieka.
Wielowyznaniowa,
wielokulturowa i wieloetniczna Europa przekazałaby wyraźną wiadomość reszcie świata, iż
opisane w książce Samuela Huntingtona „zderzenie cywilizacji” nie jest nieuniknionym
przeznaczeniem ludzkości. Unia Europejska może odegrać nieocenioną rolę w przyszłych
relacjach między Zachodem a światem muzułmańskim i zyskać szacunek oraz wiarygodność
w
wielu częściach świata
10
.
Dodatkowo członkostwo Turcji w UE dałoby dowód na możliwość pogodzenia islamu
i
demokracji. To prawda, iż tureckie doświadczenie jest unikatowe i nie może być łatwo
przeniesione do innych państw muzułmańskich, jednakże sukces integracji Turcji z UE
7
Tylko 48 proc. Turków uważa członkostwo Turcji za „dobrą rzecz”.
Turkey in Europe: More than a promise? Report of the Independent Commission on Turkey,
British Council and
the Open Society Institute, Brussels 2004, s. 30.
9
J. Misiagiewicz, op. cit., s. 141.
10
Turkey in Europe: More than a promise?,
op. cit., s. 16.
8
40
Perspektywy przystąpienia Turcji do Unii Europejskiej: szanse i zagrożenia
pokazałaby, iż jest możliwe połączenie religii i tradycji z powszechnie przyjętymi zasadami
nowoczesnego społeczeństwa
11
.
Turcja przyjmując zachodnie wartości może stać się ich promotorem w regionie
bliskowschodnim. Głównie chodzi tu o obszar Azji Centralnej i Kaukazu, gdzie Ankara prowadzi
aktywną politykę zagraniczną. Może ona odgrywać rolę pośrednika pomiędzy cywilizacjami
Wschodu i Zachodu
12
. Przynależność Turcji do UE pozwoliłoby na stworzenie pewnego rodzaju
bufora pomiędzy Europą, a tak konfliktogennym rejonem, jakim jest region Bliskiego
Wschodu
13
.
Akcesja Turcji wzmocniłaby również międzynarodową pozycję Europy. Dzięki
strategicznemu położeniu tego państwa, jego członkostwo w UE miałoby ogromne znaczenie
dla rozwoju unijnej polityki zagranicznej w takich regionach, jak Bliski Wschód, rejon Morza
Śródziemnego, Azji Centralnej czy Południowego Kaukazu. Wzrost znaczenia Unii Europejskiej
mógłby się przyczynić do utrzymania stabilizacji i pokoju na tych obszarach
14
.
Członkostwo Turcji w strukturach europejskich jest również korzystne ze względu na jej
potencjał wojskowy. Tureckie wojsko stanowiłoby istotne wsparcie dla europejskiego sytemu
bezpieczeństwa.
Od wielu lat Turcja jest zaangażowana w międzynarodowe operacje
pokojowe, w tym te w Chorwacji, Bośni i Hercegowinie oraz Kosowie. Brała ona również udział
w unijnej misji wojskowej w Macedonii. W związku z nowymi zagrożeniami dla bezpieczeństwa
i stabilności międzynarodowej, jak terroryzm, przestępczość zorganizowana, handel ludźmi, czy
nielegalne migracje, członkostwo Turcji w UE pozwoliłoby na bliższą i wzajemnie korzystną
współpracę w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości oraz spraw wewnętrznych
15
.
Oprócz wzmocnienia roli Unii w dziedzinie polityki i bezpieczeństwa, członkostwo
Turcji niesie za sobą również korzyści ekonomiczne. Nawet jeżeli turecka gospodarka cierpi
na
braki i jest nierównomiernie rozwinięta, to ma ona wielki potencjał. Państwo jest duże, ma
liczne zasoby naturalne i młodą, wykwalifikowaną oraz dobrze wykształconą siłę roboczą.
Turcja stanowi potencjalny rynek ponad 70 mln konsumentów dla towarów pochodzących
z
państw członkowskich UE
16
.
Budowa rurociągu Baku-Tbilisi-Ceyhan
dostarczającego
ropę i gaz z rejonu Morza
Kaspijskiego zwiększyła znaczenie Turcji jako kluczowego państwa tranzytowego dla dostaw
11
12
Ibidem, s. 17.
J. Misiagiewicz, op. cit., s. 129.
13
M. Paszyński,
Turcja Państwem Członkowskim Unii Europejskiej?,
„Wspólnoty Europejskie –
Biuletyn
Informacyjny” nr 10, 2004, s. 7.
14
S. Konopacki, op. cit., s. 53-54.
15
Ibidem, s. 54.
16
J. Misiagiewicz, op. cit., s. 152.
41
Perspektywy przystąpienia Turcji do Unii Europejskiej: szanse i zagrożenia
energii. Położenie geopolityczne Turcji i bliskie powiązania z dziesiątkami milionów Turków
mieszkających
w krajach sąsiednich mogą
pomóc w zapewnieniu Europie dostępu
do
ogromnych bogactw naturalnych Azji Środkowej i regionów Syberii. Członkostwo Turcji
może stać się istotne dla bezpieczeństwa dostaw energii do Europy z Bliskiego Wschodu,
Morza Kaspijskiego i Rosji. Dzięki akcesji Turcji
Europa mogłaby
stać się ważnym graczem
w
regionie bogatym w ropę i gaz
17
.
Konsekwencje odrzucenia kandydatury Turcji powinny stanowić najsilniejszy argument
przemawiający za jej akcesją. Jest bardzo prawdopodobne, iż całkowite zamknięcie Turcji drogi
do
UE wzmocni w tym państwie działalność terrorystyczną, jak i silny nacjonalizm. Negatywna
decyzja Unii podważyłaby w znacznym stopniu jej wiarygodność, jak i podsyciła wrogość
do Europy
18
. Byłby to cios nie tylko dla samej Turcji, ale i dla całego świata islamu. Jest więc
w
interesie Europy, a może i reszty świata, by do takiej sytuacji nie dopuścić
19
.
Argumenty państw przeciwnych wstąpieniu Turcji do Unii Europejskiej
Kryteria przystąpienia państw do UE przedstawiono w Traktacie o Unii Europejskiej
(art.
6 i art. 49). Napisano tam, że każde państwo europejskie, które kieruje się zasadami
wolności, demokracji, poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności oraz
praworządności, może ubiegać się o członkostwo w Unii Europejskiej
20
. Przeciwnicy akcesji
Turcji
w UE zarzucają jej, iż nie spełnia ona podstawowego warunku członkostwa –
nie jest
państwem europejskim. Aby odpowiedzieć na ten argument, należy wziąć pod uwagę wiele
czynników. Należą do nich: położenie geograficzne, kultura, historia, wybory dokonywane
przez samą Turcję, jak i stosunek inny państw europejskich
21
.
Po rozpadzie Imperium Osmańskiego terytorium Turcji zostało zredukowane
do
poziomu, w którym tylko 3 proc. jej powierzchni mieści się w granicach kontynentalnej
Europy. Jednak aż 11 proc. tureckiego społeczeństwa, jak również gospodarcza i kulturalna
stolica Turcji, Stambuł, znajduje się na tym terytorium. Turcja wyraźnie leży na linii dzielącej
Europę od Azji, stanowiąc część obu kontynentów. Podczas gdy północne, zachodnie
i
południowe granice Europy są niekwestionowane, te na południu oraz na południowym-
wschodzie pozostają płynne i otwarte na interpretacje. Dlatego też położenie geograficzne nie
może dać jednoznacznej odpowiedzi w tym temacie.
18
Turkey in Europe: More than a promise?,
op. cit., s. 19.
S.P. Huntington,
Zderzenie cywilizacji,
Warszawa 2004, s. 300-301.
19
M. Paszyński, op. cit., s. 8.
20
Consolidated Version of The Treaty on European Union,
http://eur-lex.europa.eu/, data odczytu 14 kwietnia 2011.
21
Turkey in Europe: More than a promise?,
op. cit., s. 9.
17
42

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin