Rzymska teoria i krytyka literacka Wybór BN.pdf

(21103 KB) Pobierz
Kr 207
BIBLIOTEKA ÑAHODOWA
Seria IÍ
*
V •*
RZYMSKA KRYTYKA
TEORIA LITERATURY
WYBÓR
OPRACOWAŁ
STANISŁAW STABRYŁA
WROCŁAW-WAESZAWA-KRAKÓW-GDA^SK-ŁÓDŹ
ZAKŁAD NARODOW Y IM IENIA OSSOLIÑSKICH — WYDAWNICTWO
P R Z E Ł O Ż Y L I:
M ieczysław B rożek, Sew eryn H am m er, W ikto r K ornatow ski, J ó z e f K o rp a n ty,
¿ftanto&zw
P atoń, T adeusz S in k o , S ta n isła w SiaJbryła, E dw ard Z w olski
t
*
r
R e d a k c ja B ib lio tek i N arodow ej
JA N B L O Ñ S K I i M IE C Z Y SŁ A W
K L IM O W IC Z
•
•
R e d a k to r to m u : M aria T łu sto ch o w sk a
R e d a k to r tech n iczn y : K ry s ty n a Oliwa
p
@
C opyright b y Z a kła d N arodow y im . O ssolińskich
W ydaw nictw o, W rocław 1983
P rin te d in P oland
/
ISSN 0406-0636
ISBN 83-04-01376-2
Z a k ła d N arodow y im* O ssolińskich — W y d aw n ictw o , W rocław ,
O ddział w K rak o w ie 1983. N a k ła d 10 000 egz. O hiętośó a rk .
w y d . 28,60; a rk . d ru k . 18,67(x 32); a rk , fo rm . A l 24,83. P a p ie r d ru k .
m a t. k ł. V, 71
g ,
70 x 100. O ddano do sk ła d a n ia 27 V I I I 1982.
P o d p isa n o do d ru k u i d ru k ukończono w k w ie tn iu 1983.
Z am . 392/82
K-13-1245
C e m z ł
220.—
D ru k a rn ia U n iw e rsy te tu Ja g iello ń sk ieg o
▼
V
f
*
W STĘP
*
•
/
,
•
I. ZARYS GRECKIEJ TEO R II LITERATURY
Greckie początki.
Nie sposób dokonać przeglądu kierun­
ków rozwoju rzymskiej myśli krytycznej i teoretyczno-
literackiej bez przedstawienia, choćby w ogólnym zarysie,
greckiej teorii literatury. Wynika to z faktu,
ii
rzymska
teoria literatury na całej przestrzeni swych dziejów w po­
tężnym stopniu ulegała oddziaływaniu myśli greckiej, za­
wdzięczając jej nie tylko inspirację w kwestiach szczegóło­
wych, ale przede wszystkim ogólne koncepcje metodo­
logiczne. Grecka teoria wytyczyła najważniejsze
szlaki
rozwoju rzymskiej myśli teoretycznej i krytycznej, nie­
ustannie ją wspomagała i uzupełniała, była dla niej nie
wysychającym źródłem i czynnikiem dynamizującym. Przy­
stępując do omówienia całokształtu rzymskiej teorii i kry­
tyki literackiej, musimy pamiętać o związkach łączących je
z grecką nauką o literaturze; poświęcając pierwszy rozdział
niniejszego opracowania problematyce greckiej myśli teo­
retycznej, jesteśmy przekonani, iż pozwoli to lepiej i głębiej
wniknąć w istotę zagadnień, które stanowią właściwy
przedmiot tej książki.
W wielu współczesnych opracowaniach dotyczących dzie­
jów greckiej teorii literatury pojawia się pogląd, iż pierwszą
jej fazę stanowiły refleksje teoretyczne zawarte w dziełach
’
{
jy
X ZAHYS G R E C K IE J T E O R II LITER A TU R Y
.
wczesnych poetów antycznej H ellady1. Nie negując faktu,
iż poezja grecka okresu archaicznego przynosi sporo wy­
powiedzi wskazujących na stosunkowo wysoką świadomość
teoretyczną poszczególnych pisarzy, trudno byłoby jednak
twierdzić, że składają się one w sumie na określoną naukową
koncepcję literatury. Wydaje się, iż mamy tu do czynienia
z pewnymi spostrzeżeniami o charakterze ogólnym, wyni­
kającymi z osobistych doświadczeń warsztatowych i życio­
wych. Pierwsze dojrzałe, oparte na podstawach naukowych
ujęcia teoretyczne pojawią się w Grecji dopiero w V
i IV wieku p.n.e.
Owe preteoretyczne refleksje na tem at poezji, jej po­
chodzenia, znaczenia i funkcji w życiu społecznym odnaleźć
można już u najwcześniejszych poetów greckich. Zarówno
w
Hiadziey
jak i
Odysei
poezja rozumiana jest jako dar
Muzy, przy czym szczególnie dobitnie zostało to ujęte
w
Odysei
w związku z postaciami dwóch aoidów — boskich
śpiewaków Demodoka i Eemiosa, którzy twierdzą, że sztukę
pieśni zawdzięczają bogom. I tak w księdze X X II
Odysei
pieśniarz Femios, błagając Odyseusza o darowanie mu życia,
twierdzi, że to bóg wyposażył go w dar różnych opowieści.
Poeta według koncepcji H o m e ra dlatego cieszy się sza­
cunkiem i uznaniem, że otrzymuje inspirację bezpośrednio
od Apollona i Muz: jego pieśni zapewniają ludziom nie­
śmiertelność. W księdze IX
Iliady
Achilles opiewa przy
akompaniamencie liry „sławne czyny mężów”
(hlia andrón)>
gdyż sprawia to przyjemność jego sercu. Zauważmy wreszcie,
iż u Homera odnaleźć można wzmianki o pewnych gatun­
kach literackich czy nawet próbki niektórych z nich, jak
pean ku czci Apollona, pieśń ślubna, tren czy hymn.
1 Por. np. G. M. A. G ru b e,
The Greek and Roman Critics,
London 1965, s. 1 nn.;
Classical and Medieval Literary Criticism.
Translations and Interpretations,
ed. A. Preminger, O. B. Hardi­
son Jr., K. Kerrane, New York 1974, s. 2 nn.
GRBCKIE POCZĄTKI
y
W dydaktycznej poezji H e z jo d a (ok. V III wiek p.n.e.)
pojawia się dość podobna koncepcja poety jako ulubieńca
Muz obdarzonego przez nie darem pieśni: w inwokacji
do
Teogonii (Theogonia)
twierdzi Hezjod, że to właśnie
Muzy, córki Zeusa i Mnemozyny, nauczyły go słodkich
pieśni, by mógł opiewać przeszłość i przyszłość, co odróżnia
go od Homera, którego interesowała tylko przeszłość. Muzy,
które przychodzą do Hezjoda pasącego swoje stado na
zboczach Helikonu, twierdzą, że umieją mówić rzeczy
nieprawdziwe bardzo podobne do prawdy, ale umieją
także, kiedy zechcą, mówić prawdę. Znajdujemy tu po raz
pierwszy wyraźne rozróżnienie między prawdą a fikcją
poetycką. Znajdzie to nieco później odzwierciedlenie w dzie­
łach wczesnych poetów-moralistów, jak Solon (VII/YI
wiek p.n.e.), a przede wszystkiin w pismach filozoficznych
Platona, kształtując w pewnym stopniu jego stosunek
do sztuki. Muzy według Hezjoda nie tylko inspirują poetę,
dostarczając mu odpowiedniego tworzywa-tematyki, ale
także pomagając mu w literackiej „obróbce” tego tworzywa.
Samoświadomość poetycka wyraża się również w re­
fleksjach teoretycznych P in d a r a (518—438 p.n.e.); nie
bez pewnej racji nazwano tego poetę „najwcześniejszym
krytykiem literackim Europy”. Stojąc, podobnie jak i jego
poprzednicy, na stanowisku, iż jako poeta zawdzięcza swą
inspirację Muzom, Apollonowi lub innym bogom, nie chce
jednak Pindar uważać się jedynie za narzędzie owej nad­
przyrodzonej inspiracji: poeta jest pośrednikiem między
ludźmi a bogami, a jednocześnie jest tym , który daje nie­
śmiertelność ludzkim czynom. Poezja stanowi dla Pindara
rezultat naturalnego talentu, nie zaś sprawę techniki czy
ćwiczeń: wynika to z jego arystokratycznej filozofii życia
i poglądu na tem at wrodzonych wartości. Szczególnie wiele
miejsca poświęca Pindar w swoich epinikiach problemowi
funkcji poezji, dostrzegając w niej nie tylko środek służący

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin