23. Tablice chronologiczne.docx

Historia powszechna

Historia biblijna

Przed 12000 przed Chr.: paleolit

Odnalezienie kości ludzkich w Galilei oraz na górze Karmel

12000-8000: mezolit

Pierwsze ślady rolnictwa i hodowli bydła

8000-4000: neolit

Założenie pierwszego znanego miasta ok. 7000 (Jerycho); pierwsze
wyroby ceramiczne ok. 5000

4000-3200: chalkolit

Wynalezienie koła garncarskiego; pierwsze wykorzystanie metalu

3760:„stworzenie świata" wg żydowskiej rachuby czasu

3200-2200: wczesna epoka brązu

W południowej Mezopotamii powstaje pierwsze pismo (Sumero-
wie); pierwsze państwa: w Babilonii Sumerów, potem Akadów;
w Egipcie tzw. Stare Państwo (piramidy, narodziny handlu)

2200-1550: środkowa epoka brązu

Kanaan opanowany przez Egipt

XXI w. przed Chr.: w Mezopotamii zbiory praw: Ur-Nammu, Lipit-lszta-
ra i z Esznunna; Jerozolima, Aszkelon, Sychem, Bet-Szean itd. wzmian-
kowane w egipskich tekstach pochodzących z XX i XIX w. przed Chr.

1792-1750: Hammurabi w Babilonii; zniszczenie Mari

W opowiadaniu o patriarchach (Rdz 12-36) rozmaite prawa i zwy-
czaje odpowiadają zwyczajom prawnym, które są poświadczone
w kodeksach obowiązujących na starożytnym Bliskim Wschodzie.
Pomiędzy 2000-1400 przodkowie Izraelitów wyruszają z Mezopo-
tamii, po czym przez pustynie i stepy Zajordania przedostają się do
Kanaanu; stają się półnomadami (zmieniają pastwiska), aż wreszcie
zaczynają prowadzić osiadły tryb życia

1750-1550: Egipt pod rządami Hyksosów (zbiorcze określenie roz-
maitych ludów: Choryci, Amoryci i in.); stolica Tanis (biblijny Soan)

Chasor największym miastem w Kanaanie (por. Joz 11)

1740-1200: Państwo Hetytów (od Anatolii aż po - czasowo - Kanaan)

1550-1200: późna epoka brązu

Ok. 1550 wygnanie Hyksosów z Egiptu

Kanaan pod kontrolą Egiptu

Ok. 1468: po bitwie pod Megiddo Egipt rozszerza swoje panowanie
aż po Eufrat

1417-1379: W Egipcie panuje Amenhotep III

Po 1400:„synowie Jakuba" w Egipcie (Rdz 37 -Wj 11), próbują
osiedlić się w Egipcie

1379-1362: w Egipcie panuje Amenhotep IV (Echnaton); listy
z Amarna: przede wszystkim korespondencja w języku akadyjskim
między władcami kananejskimi a dworem faraonów

1304-1237 (1279-1213): Ramzes II władcą Egiptu

Od 1250: koniec egipskiej dominacji w Kanaanie; schyłek kultury
kananejskich miast-królestw

Ok. 1200: upadek państwa hetyckiego

1200-900: epoka żelaza 1

Okrzepnięcie protoizraelskich grup w Kanaanie, o czym wspominają
Księgi Liczb i Jozuego

Ok. 1190: osiedlenie się Filistynów w Kanaanie; upadek Ugarit; ko-
niec kultury mykeńskiej; Aramejczycy we wschodniej Syrii

Ok. 1150: Wyjście grupy Protoizraelitów z Egiptu, powiązane z Moj-
żeszem (Wj 12-14); sojusz starożytnych grup - kultura plemienna,
w której dominuje „grupa z Egiptu"; ogniwo łączące: wiara w JHWH
- Boga ojców (Joz 24)

Od 1150-1020: okres sędziów (Sdz)

Historia powszechna

Historia biblijna

1020-1000: Saul królem Izraela (1 Sm 9-31); okres suwerenności
Izraela (1000-722 względnie 586)

1000-961; okres panowania Dawida (2 Sm 2-1 Krl 2): król ...