I. SPOŁECZEŃSTWO WCZESNEGO RZYMU
Podstawy i początki wczesnorzymskiego porządku społecznego
Źródła dotyczące początków Rzymu są ubogie, mało wiarygodne, często zaginęły. Pojawiają się opowieści przekazywane z pokolenia na pokolenie. Znanym historiografem opisującym tamten okres był Kwintus Fabiusz Piktor, który jednak wobec braku wielu informacji, zaczął kolorować historię i dowolnie dodawać swoje wymysły. Wiarygodności dostarczają przede wszystkim badania archeologiczne. Rzym został założony według Warrona w 753 r. p.n.e. Osadę tę zamieszkiwali głównie Latynowie (na Palatynie) oraz Sabinowie (na Kwirynale), od których wywodzili się m.in. ród Fabii czy Aurelii. Wskutek „urbanizacji Rzymu” władzę przejęli Etruskowie, od których zaczerpnięto system polityczny oraz porządek społeczny.
Etruskowie swój charakter polityczno-kulturowy zaczęli kształtować od ok. VII w. p.n.e. Tworzyli oni miasta-państwa, których polityczną formą koegzystencji była liga dwunastu miast, każde rządzone przez swego króla. Społeczeństwo dzieliło się na arystokrację i ludzi praktycznie niewolnych. Arystokracja, która dominowała politycznie, tworzyła radę starszych. Ludzie niewolni zajmowali się rolnictwem i rzemiosłem. Politycznie byli zależni od arystokracji. Rzym do 509 r. p.n.e. pozostawał w strefie wpływów etruskich miast-państw, np. Vulci, Tarquini, Clusuim.
W okresie monarchii ukształtował się archaiczny porządek społeczny, który przetrwał do V/IV w. p.n.e. Charakteryzował się on silnym rozczłonkowaniem społeczeństwa, w którym dominującą rolę odgrywała arystokracja.
Struktura archaiczna społeczeństwa Rzymu
rodzina (na czele pater familias) à ród (gens) à kuria (30 curiae) à tribus (Tities, Ramnes, Luceres)
Pater familias posiadał nieograniczoną władzę nad żoną, dziećmi oraz niewolnikami. Zajmował się mieniem rodzinnym oraz działalnością gospodarczą rodziny. Podejmował decyzje w sprawach prawnych oraz reprezentował rodzinę na zewnątrz. Jako kapłan pielęgnował kult przodków.
Rody posiadały imię rodowe (nomen gentile).
Zgromadzenia kurialne były zwoływane według kurii.
Arystokracja wyróżniała się od plebsu posiadaniem przywilejów wynikających z przynależności stanowej. Ekwici byli tożsami z arystokracją. Swoją pozycję ekonomiczną zawdzięczali swym ogromnym posiadłościom ziemskim. Od plebsu odróżniały ją atrybuty: złoty pierścień, purpurowy brzeg na tunice, wysokie buty z cholewami i ozdoby z metalu. Początkowo zajmowali wszystkie stanowiska państwowe.
Plebejusze byli obywatelami Rzymu, jednak nie posiadali takich samych praw co patrycjusze. Zajmowali się głównie rolnictwem, w ramach którego jednoczyli się przed wyzyskiem ze strony arystokracji. Rzemiosło i handel były traktowane jako gorsze. Często plebejusze byli klientami arystokracji; w zamian za różne świadczenia plebejusz oddawał się patrycjuszowi w opiekę.
Niewolnicy byli grupą nieposiadającą niczego. Byli silnie wykorzystywani, ich praca była nadludzka. Niewolników uzyskiwano poprzez sprzedanie siebie za długi, sprzedanie własnych dzieci lub branie jeńców wojennych.
Walka stanów w okresie wczesnorzymskim
Z uwagi na fatalne położenie plebejuszy często iskrzyło na granicy stanów. Bogaci plebejusze nadal nie posiadali dostępu do urzędów, co było blokowane przez patrycjat. Organizowano secesje plebejskie. Po secesji z 494 r. p.n.e. wprowadzono instytucje trybuna ludowego.
mf99