Krapiec---Tomistyczne_koncepcje_Transcendentaliow.pdf

(31 KB) Pobierz
TEMAT: Tomistyczne koncepcje Transcendentaliów
TRANSCENDENTALNE WŁAŚCIWOŚCI BYTU – PRAWDA
Autor: Mieczysław Albert Krąpiec
Tytuł: „Metafizyka”
Miejsce publikacji: Lublin KUL 1995 r.
Transcendentalia (łac. transcendere – przekraczać) – intelektualne ujęcia bytu,
wyprzedzające i warunkujące wszelkie jego poznanie pojęcia, kategorialnie, wtórne –
atrybuty przysługujące w sposób mniej lub bardziej doskonały kaŜdemu bytowi jako bytowi,
czyli dlatego,
Ŝe
jest bytem. Transcendentalia odnoszą się do kaŜdego bytu i to nie ze względu
na jakąś jednoznacznie określoną treść, lecz ze względu na to
Ŝe
istnieje. NajwaŜniejszym
takim „określeniem” czyli transcendentalne, jest sam byt (ens). Cokolwiek istnieje – jest
jakimś konkretnym bytem. Jako byt jest czymś jednym, jednym tym samym bytem. Dlatego
zamiast „byt” moŜemy powiedzieć „jedno”, „jednostka” (unum). Jak widać, jedno to równieŜ
transcedentale, i to równoznaczne z samym bytem . Podobnie i rzecz (res): kaŜdy byt jako taki
jest pewną określoną, toŜsamą z sobą rzeczą. KaŜda rzecz, to jakieś „coś”, odrębne od
wszystkich innych rzeczy; słowo „coś” uwyraźnia pewien uniwersalny i konstytutywny
aspekt bytu: odrębność. On równieŜ jest transcedentalne. Nieco inny charakter mają dwa
transcedentale: prawda (verum) i dobro (bonum). Byt jest transcedentalnie prawdziwy.
Znaczy to,
Ŝe
znajduje się w konieczności w relacjami zgodności z rozumem jest wewnętrznie
niesprzeczny, sensowny, zasadniczo poznawalny. MoŜna dodać: jest taki bo jest dziełem
BoŜego Rozumu. Byt jest teŜ transcedentalnie dobry. To z kolei znaczy,
Ŝe
ma swój cel,
swoje miejsce w całokształcie rzeczywistości, i więcej:
Ŝe
skoro istnieje, to jest zgodny z
wolą Boga, byt przez Niego ze chciany. Tym samym kaŜdy byt jest równieŜ i przynajmniej
potencjalnie przedmiotem afirmacji woli ludzkiej czasami do tego zestawie dodaje się jeszcze
transcendentalne piękno (pulchrum), będące syntezą prawdy i dobra. Teoria
transcendentaliów, w pełni opracowana po raz pierwszy została przez Tomasza Akwinu jest
jednym z największych metafizyki klasycznej i całej kultury scholastycznej. Filozofia
Św.
Tomasza uchodzi za najdoskonalsze dzieło filozofii
średniowiecznej
i jedno z największych
dokonań w dziełach filozofii w ogóle.
Św.
Tomasz z Akwinu dokonał rozróŜnienia, które wskazuje na róŜne rozumienie
prawdy. „Prawdziwe jest to co jest” – napisał
Św.
Augustyn. Ale rozumienie prawdy moŜna
rozpatrywać w kilku aspektach.
Najogólniej o prawdzie moŜna mówić w dwóch znaczeniach: jako o prawdziwości
naszego poznania, czyli o tzw. „prawdzie logicznej”, oraz o prawdziwości samej rzeczy, czyli
o tzw. „prawdzie antycznej”. Biorąc pod uwagę „prawdę logiczną”, to juŜ klasyczną stała się
definicja prawdy sformułowana przez Izaaka ben Salomona, która brzmi: „Prawda jest
uzgodnieniem intelektualnego poznania i rzeczy”. A więc prawda logiczna polega na
uzgodnieniu ludzkiego doskonałego poznania wyraŜającego się w sądach z rzeczywistością.
Zagadnienie jednak logicznej prawdy nie naleŜy do zakresu badań metafizyki i dlatego
wzmianka o niej ma odgraniczyć jedynie zrozumienie prawdy ontycznej od logicznej.
Istotnym zagadnieniem w problematyce prawdziwości jest prawda ontyczna gdyŜ ona
polegałaby na zgodności samej rzeczywistości z poznaniem, ogólniej: z intelektem. MoŜna
zaakcentować tu odniesienie bytu do takich intelektów jak: Absolut czy człowiek. GdyŜ
ontologiczna prawda wyraŜa podporządkowanie bytu do intelektu, od którego dana rzecz jest
zaleŜna.
Jednak trzeba mieć tu rozróŜnienie między intelektem Absolutu a intelektem człowieka.
Wszystkie twory kulturowe takie jak utwory muzyczne, dzieła literacki, czy dzieła
rzeźbiarskie bądź malarskie są tworami człowieka bo np. kiedy malarz maluje pejzaŜ, nigdy
nie przeleje na płótno tego piękna które jest w rzeczywistości, które jest prawdziwe. GdyŜ tą
prawdę stworzył sam Absolut – Bóg. Absolut jest więc samym intelektem, który w sobie jest
przedmiotem swego poznania i w sobie samym poznaje siebie i to wszystko co od niego jest
pochodne jako przygodne, mnogie i złoŜone. Prawda mieści się w tym wszystkim co jest, co
istnieje. Zadajemy pytanie: skąd pochodzi prawda do innych rzeczy?
Prawda jest w rzeczy a bierze się ona z tego
Ŝe
to umysł poznaje a on poznaje to co
stworzył Bóg. Byt i prawda są zamienne dlatego
Ŝe
prawda jest w rzeczy gdyŜ to odbija
zamysł BoŜy. Skąd prawda przychodzi, od nadawcy znaczenia, gdy patrzymy na byty odbijają
się pewne racjonalności, porządek. Ta rzeczywistość nie jest chaosem.
Świat
jest zapisaną
księgą, określoną przez intelekt stwórcy.
Byty i rzeczy sobą coś ujawniają. Same rzeczy nie informują nas o niczym, trzeba je
zinterpretować. Ale klasyfikacje metafizyczne mówią
Ŝe
w tych bytach istnieje prawda.
MoŜemy poznawać to co istnieje, moŜemy poznawać byty, granice naszego poznania są
granicami bytu. Tylko byty noszą w sobie prawdę bo fikcja jest juŜ tylko bajką, mitem.
Zatem być bytem i wyraŜać prawdę ontyczną to jedno i to samo. Przeciwstawienie
prawdy ontycznej jest fałsz, jak przeciwstawieniem prawdy logicznej jest błąd. Fałsz jest
niezgodnością rzeczy i intelektu, od którego rzecz jest pochodna bytowo (w danym aspekcie
bytu lub całkowicie). W stosunku do intelektu Absolutnego nie moŜna mówić o fałszu, jeśli
intelekt ten jest Absolutem – Bogiem.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin