1.MIEJSCE PEDAGOGIKI W ŚWIECIE KULTURY:Kultura-jest to zespół wszystkich form świadomości społ. funkcjonujących w praktyce danej społ.Formy świadomości społ.a)doświadczenie b)wiedza c)umiejętności1)Normatywne- cele, wartości, idee które grupa społ. chce osiągnąć2)Deraktywalne- sposoby, środki, metody które doprowadzają do zrealizowania środków normatywnych.Praktyka społ.-zespół czynności jakie podejmuje gr.społ. pod wpływem przekonań normatywno-deraktywalnych. rodzaje: wolontariat, religijna, prawnicza, lekarska itp.Praktyka-wykonywanie określonych wartości respektując określoną wiedzę. Podział kultury:a)Techniczna użytkowa (-materialna, -produkcji, -konsupcji, -wymiany)b)Symboliczna:- Światopoglądowo twórcza czyli pogląd na świat (-ogólna reprezentacja świata w umysłach ludzkich danej epoki: religia,filozofia,magia) -Symboliczna w węższym sensie która dzieli się na: Komunikacyjna sfera kultury (komunikat przekazywany w innej formie:sztuka,obyczaj,język), Poza komunikacyjna sfera kultury ( a)definicje,teorie,koncepcje, b)nauka ) Społ. świadomość pedagogiczna.
2.MIEJSCE PEDAGOGIKI W OBRĘBIE NAUK SPOŁECZNYCHFILOZOFIA dostarcza ogólnej i abstrakcyjnej refleksji nad faktami edukacyjnymi. Pozwala uporządkować kategorie nadające znaczenie faktom edukacyjnym i wyodrębnić zróżnicowane sposoby stawiania pytań o istotę edukacji. Jeden z działów filozofii – ontologia – stawiając pytania o naturę bytu, stawia także pytania o sposoby istnienia edukacji. Z kolei epistemologia – drugi wielki dział filozofii – stawia pytania o naturę ludzkiego poznania. W kontekście pedagogiki są to pytania zarówno o naturę naukowego poznania faktów edukacyjnych, jak i o naturę poznawania świata przez uczniów. SOCJOLOGIA – to kolejna z nauk, które w bardzo ścisły sposób współpracują z pedagogiką. Jest ona nauką społeczną, której celem jest Badanie i opisywanie różnych społeczeństw i grup ludzkich, procesów i zjawisk zachodzących w obrębie rzeczywistości społeczeństwa, wszelkich przejawów i form życia społecznego, struktur społecznych, zbiorowości, układów, interakcji społecznych. Jej osiągnięcia naukowe wzbogacają pedagogikę, o wiedzę na Temat zależności wychowania i jego wyników od środowiska społecznego, w którym odbywa się kształtowanie osobowości konkretnej jednostki. PSYCHOLOGIA- podobnie jak socjologia, stanowi dyscyplinę pomocniczą pedagogiki, ponieważ dysponuje systemem pojęciowym i teoriami potrzebnymi do wyjaśnienia wielu faktów psychologicznych, które stanowią bezpośredni kontekst praktyki edukacyjnej. W zasadzie na każdym niemal kroku pedagog natyka się na pojęcia psychologiczne, co wynika z definicji wychowania, które jest oddziaływaniem na psychikę i zachowanie się człowieka.
3.PRZEDMIOT BADANIA- edukacja i praktyka edukacyjna, mająca na celu wyposażenie całego społeczeństwa, a przede wszystkim młodego pokolenia w wiedzę, sprawności ogólne i zawodowe, zainteresowania, systemy wartości, postawy i przekonania oraz przysposobienie do oddziaływania na własny rozwój. Do głównych instytucji takiego wychowania zalicza się rodzinę, przedszkole i szkołę. W XX w. Przedmiot pedagogiki-wychowanie pojmowany jest szerzej, obejmuje również samowychowanie i samokształcenie, a przy tym świadome i zamierzone oddziaływanie takich czynników, jak wszelkie organizacje, zwłaszcza młodzieżowe, środki masowej komunikacji, zakłady pracy, kluby czy teatry
4.CEL BADANIA- Udzielanie ogólnych, podstawowych odpowiedzi w kwestii istnienia oraz porządku edukacyjnego oraz w kwestii sposobów poznania tego porządku.ZADANIA-poszukiwanie logicznej, krytycznej i usystematyzowanej oraz ogólnie ważnej wiedzy w odniesieniu do tego wszystkiego, co określamy edukacją, a co szczególnie ukazuje się w konkretnej sytuacji określanej jako sytuacja wychowawcza - M. Nowak-analiza porównawcza systemów wychowania, wskazując na ich specyfikę i jedność pedagogiki i podstawowych jej problemów pomimo wielości ujęć teoretycznych - M. Nowak-integracja nauk pedagogicznych oraz synteza ich dorobku – R. Schulz
5. TERMINOLOGIAPEDAGOGIKA – nauka o edukacji człowieka, należy do nauk społecznych (humanistycznych) i stanowi zespół nauk o wychowaniu i wykształceniu człowieka przez całe jego życie. PEDAGOGIKA OGÓLNA- subdyscyplina pedagogiki – przestrzeń ogólnych analiz dotyczących samej pedagogiki jako nauki oraz wszelkich uwarunkowań procesów i czynności edukacyjnych. Zatem pedagogika ogólna nie tylko opisuje praktykę edukacji, ale stanowi formę naukowej autorefleksji samej pedagogiki (Pedagogika, t.1, 2005). -Dyscyplina naukowa zajmująca się podstawami edukowania/wychowania, jego strukturą, celami, metodologią badań, filozoficznymi podstawami, czy analizą doktryn pedagogicznych (Nowy słownik pedagogiczny W. Okonia). PEDAGOGIA – dyscyplina pedagogiczna, która zajmuje się zespołem metod i środków stosowanych w nauczaniu oraz wychowywaniu. Jest stosowana przez nauczycieli. PAIDEIA- słowem tym oznaczano wyższe formy działalności wychowawczej. Ich treścią było szerokie kształcenie osobowości na filozofii i dobrach kultury. PEDAGOG- to człowiek zawodowo zajmujący się sprawami wychowania, współcześnie określany jako nauczyciel, wychowawca. EDUKACJA- oznacza wychowanie - jako kształcenie człowieka, uczenie przystosowywania do życia w społeczeństwie. WYCHOWANIE-jest to świadome, celowe i specyficzne pedagogiczne kształcenie osób z reguły występujących w różnych zbiorach, dokonywane głównie przez słowo, a także przez przykład osobisty. KSZTAŁCENIE- proces w wyniku, którego jednostka nabywa umiejętności zdobywania wiedzy. Kształcenie może być ogólne lub zawodowe. W ostatnich latach przez kształcenie rozumie się łącznie nauczanie i uczenie się.NAUCZANIE- to planowa, systematyczna praca nauczyciela z uczniami mająca na celu wywołanie pożądanych i trwałych zmian w ich postępowaniu, dyspozycjach i całej osobowości. UCZENIE SIĘ- jest to proces nabywania przez jednostkę względnie trwałych zmian w zachowaniu na podstawie jej indywidualnego doświadczenia; świadome i zamierzone zdobywanie wiadomości i umiejętności.
6. PODSTAWOWA TERMINOLOGIA STOSOWANA WE WSPÓŁCZESNEJ MYŚLI PEDAGOGICZNEJPARADYGMAT – wzorzec, przykład, model- jest to zbiór ogólnych i ostatecznych przesłanek przyjęty w wyjaśnianiu jakiegoś obszaru rzeczywistości. Dotyczy bezpośrednio przedmiotu danej nauki i stanowi podstawę wnioskowania o nim. Paradygmat w odniesieniu do pedagogiki oznacza zbiór przesłanek (założeń) koniecznych do zdefiniowania edukacji, stanowiących punkt wyjścia badań nad nią oraz budowania jej teorii. KIERUNEK NAUKOWY-PEDAGOGICZNY- -Zbiór poglądów lub systemów zbliżony do siebie treścią tez, problematyką czy metodami - filozoficzna perspektywa (A. Stępień)-Efekt rozprzestrzeniania się szkoły naukowej w nowych miejscach i instytucjach Wynik wywierania znaczącego wpływu na całą społeczność naukową w danej dziedzinie wiedzy. Wystąpienie i rozchodzenie się kierunku naukowego najczęściej łączy się z jakąś konkretną osobą lub grupą osób, szkołą naukową, jej miejscem (M. Petrusek). -Sposób ujęcia przedmiotu, treści i metod pedagogicznych znamienny tylko dla jednej dziedziny wychowania lub pewnej jej strony lub jej składnika(Kazimierz Sośnicki) RUCH, PRĄD NAUKOWY-PEDAGOGICZNY- to specyficzny sposób rozwiązywania problemów ped. (specyficzny dla określonej grupy osób). O jej istocie stanowi atrakcyjna siła jakiegoś ideału oraz ludzie, którym rozświetla im drogę, dla których stał się on naczelną wartością-ta grupa osób w naturalny sposób staje się nośnikiem przesłania, jaki w nim tkwi. Jako konstrukcja naukowa stanowi jednoznacznie sformułowane treści dotyczące zjawisk pedagogicznych, stojące w opozycji do sytuacji zastanej (aktualnego prądu) i wnoszące nowe wartości i nowe propozycje w odniesieniu zarówno do podmiotów edukacji, jak i oddziaływań pedagogicznych. DYSKURS PEDAGOGICZNY- Pojęcie to określa uwarunkowane historycznie i epistemologicznie reguły wypowiedzi na temat edukacji, operujące argumentacją z elementami perswazyjnymi bądź ekspresyjnymi (B. Śliwerski).-Dyskurs pedagogiczny określa gatunek mowy obecny w praktyce szkolnej i wychowawczej. Występuje wówczas jako rodzaj wyspecjalizowanej praktyki komunikacyjnej posiadającej swoje reguły i prawa.-Dyskurs pedagogiczny można również pojmować jako zdarzenie interakcyjne, stanowiące miejsce dla wymiany komunikatów w procesie pedagogicznym – można go wówczas określić jako rozumowanie, argumentowanie, roztrząsanie, debata czy rozmowa. IDEOLOGIA- to określony zbiór przekonań i idei
7. METODY BADAŃ PEDAGOGICZNYCH: a) ilościowe: - eksperyment pedagogiczny- jest metodą naukowego badania określonego wycinka rzeczywistości edukacyjnej, polegającą na wywoływaniu lub zmienianiu przebiegu zjawisk bądź procesów poprzez wprowadzenie do nich czynnika eksperymentalnego i obserwowaniu zmian pod jego wpływem zachodzących- monografia pedagogiczna- metoda badań, której przedmiotem są instytucje wychowawcze w rozumieniu placówki lub instytucjonalne formy działalności wychowawczej, lub jednorodne zjawiska społeczne, prowadząca do gruntownego rozpoznania struktury instytucji, zasad i efektywności działań wychowawczych- metoda indywidualnych przypadków- celem jest poznanie i ocena rozwoju jednostki, bądź też ocena poziomu tego rozwoju i podjęcie odpowiedniego działania, by mogła dalej rozwijać się lub zastosować działania naprawcze. Chodzi tu o bezpośredni kontakt badającego z badanym oparty na pełnej akceptacji jednostki badanej, elastyczność podczas badania, by można było weryfikować plan postępowania badacza- metoda sondażu diagnostycznego- jego przedmiotem są poglądy badanych, opinie, motywy, zjawiska społeczne, zjawiska masowe,. Metoda ta pozwala określić zasięg danego zjawiska, poziom, intensywność tego zjawiska, ocenę, wniosekmetoda indywidualnych przypadków-jest sposobem badań polegającym na analizie jednostkowych losów ludzkich uwikłanych w określone sytuacje wychowawcze, lub na analizie konkretnych zjawisk natury wychowawczej poprzez pryzmat jednostkowych biografii ludzkich z nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych w przedmiocie budowania uogólnień
b) jakościowe - wywiad pogłębiony-jedna z podst. metod zbierania informacji i badania opinii publicznej, polegająca na przeprowadzeniu odpowiednio ukierunkowanych rozmów, jedna z podst. technik zbierania materiału badawczego w naukach społ.- metoda biograficzna- analiza życia jednostek, opis ich sytuacji rodzinnej, szkolnej, życiowej, która może mieć związek z naszym przedmiotem badania - jakościowa analiza tekstu-to jakościowy opis i interpretacja zawartych w dokumentach treści jawnych i ukrytych- obserwacja- badacz bierze bezpośredni udział w życiu osób badanych, jego uczestnictwo może być jawne lub niejawne.
8.PARADYGMATY: Humanizm – zespół przesłanek nadających indywidualistyczne i subiektywne znaczenie faktom w życiu społecznym. Fakty badane winny być widziane z perspektywy podmiotów, mających prawo wpływać na zdarzenia. Interpretatywizm – ważne, w jaki sposób jednostki zyskują świadomość w ramach struktur społecznych, interesuje się zrozumieniem subiektywnego doświadczenia ludzkiego. Strukturalizm – wyjaśnianie deterministycznych zależności nadaje sens interwencji w obiektywny świat społeczny - istotne dostrzeganie konfliktu pomiędzy organizacjami społecznymi walczącymi o dominację nad społeczną dystrybucją dóbr. Funkcjonalizm – pełny determinizm, świat z gotowymi strukturami regulującymi życie, kategoria systemu kulturowego podporządkowującego sobie osobowość jednostek. Akceptacja nierówności społecznej jako ceny homeostazy.TEORIE EDUKCJI: 1. PAJDOCENTRYZM- konceptualizacja edukacji zakłada, iż główny cel to swobodny rozwój dziecka, przedkłada interes jednostki nad interes społeczeństwa. Główne źródło rozwoju tkwi w samym dziecku. Edukacja ma pozwolić na ujawnienie przez dziecko zdolności i potencjalności, oraz stwarzać warunki ich urzeczywistnienia. Każda planowa interwencja edukacyjna ogranicza indywidualność dziecka i zamyka jakąś perspektywę jego rozwoju. Samorozwój, samorealizacja. Prekursor: J.J. Rousseau. - w ujęciu humanistycznym- jest jednocześnie zespołem radykalnych teorii krytycznych, które w skrajnej postaci budują wizję społeczeństwa bez szkoły. Ujawnia krytyczny stosunek do organizacji społecznych sterujących formalną edukacją. Autorzy postulują ich likwidację, „odszkolnienie" społeczeństwa, a procesy edukacyjne rozumieją jako wyzwalanie jednostek spod przemocą narzuconego przez społeczeństwo, opartego na nierównościach. Badania pedagogiczne są nastawione na odkrywanie procesów selekcji w dostępie do oświaty, ograniczania możliwości rozwojowych, na identyfikowanie przejawów dyskryminacji ze względu na płeć, pochodzenie społeczne, rasę i wyznanie religijne. W paradygmacie tym mieszczą się koncepcje pedagogiczne, takie jak: pedagogika antyautorytarna, emancypacyjna, międzykulturowa, ekologiczna, negatywna, pedagogika postmodernizmu.- w ujęciu interpretatywistycznym- nie jest nastawiony na radykalną zmianę społeczną jako warunek gwarantujący swobodny rozwój dziecka. Są to teorie mniej zaangażowane w krytykę społecznych podstaw edukacji. Ich twórcy próbują wnikać w świat dziecka, rozpoznając znaczenia, jakie ono nadaje edukacyjnej codzienności. W tekstach pedagogicznych ujawnia się tendencja do opisu i wyjaśniania świata edukacji, bez uprzednio przyjętych założeń, do analiz praktyki edukacyjnej w takim języku, w jakim ona przebiega. Autorzy nie interesują się zbytnio zjawiskami edukacyjnymi w skali makro (emancypacja, nierówności społeczne), lecz koncentrują swoją uwagę na analizie konkretnych procesów edukacyjnych (np. w jakiejś szkole), próbując wyjaśnić, jak uczniowie i nauczyciele radzą sobie z obiektywnymi uwarunkowaniami, w których przyszło im żyć. W paradygmacie tym mieszczą się koncepcje pedagogiczne, takie jak: nowe wychowanie, pedagogika personalistyczna, pedagogika egzystencjalna, pedagogika religii.
2. DIDASKALOCENTRYZM- społeczeństwo tworzy trwałe struktury praktyki edukacyjnej, w ramach których dokonuje się transmisja uznanego za obiektywny dorobku kultury. Uczniowie winni zinternalizować wartości zastanej kultury, zaś szkoły realizują interes społeczny (kadra dla gospodarki, pełnienie ról). Indywidualność poza zasięgiem zainteresowania pedagogów. Wiedza publiczna wkracza w miejsce wiedzy osobistej. Rozwój to zmiany w osobowości pod wpływem środowiska.- w ujęciu strukturalistycznym- jest paradygmatem tworzonym przez teorie krytyczne, które włączają praktykę edukacji w konflikty społeczne, czyniąc z niej narzędzie walki o dominację. Zmiana społeczna jest ujmowana w kategoriach radykalnego przewrotu ideologicznego. Procesy edukacyjne jej służące mają charakter historyczny i obiektywny, są zaplanowane i nastawione na wywoływanie pożądanych ze społecznego punktu widzenia (w danym kontekście historycznym) rezultatów w osobowości wychowanka. Pedagog modeluje zachowania wychowanka, przekazując mu obowiązujące sposoby rozumienia i działania w świecie. Rozwój jednostki odbywa się poprzez kształtowanie osobowości według przyjętego, zewnętrznego wobec niej wzorca. Stosowane są metody nagradzania i karania, modelowania, wpływu wychowawcy itp. W rezultacie zwolennicy tego paradygmatu twierdzą, że osobowość człowieka jest odbiciem stosunków społecznych. Np. teoria wychowania tradycyjnego (Herbart) oraz pedagogika pozytywistyczna.- w ujęciu funkcjonalistycznym- jest nastawiony na stopniową regulację homeostazy społecznej. Procesy edukacyjne nie służą odkrywaniu nierówności społecznych, utrzymywaniu dominacji czy emancypacji .W tekstach pedagogicznych ujawnia się wyraźny nacisk na powiązanie edukacji z celami społecznymi, przy czym edukacja ma umożliwiać taki rozwój jednostki, aby mogła ona przyswoić sobie społeczne status quo oraz tworzyć nowy obraz świata. Procesy edukacyjne skupiają się na stymulowaniu rozwoju jednostki, szczególnie poznawczego i moralnego, przebiegającego według psychologiczno-społecznego standardu. Są to stałe fazy rozwoju, których osiąganie stanowi cel działań edukacyjnych. Pedagog odnosząc się bezpośrednio do zależności przyczynowo-skutkowych regulujących życie społeczne, stawia przed wychowankami zadania, których wykonanie ułatwia nabywanie nowych, wyższych niż uprzednie kompetencji intelektualno-społecznych potrzebnych do sprawnego funkcjonowania w świecie społecznym.
9.IDEOLOGIA- to określony zbiór przekonań i idei. L. Kolhberg i R. Mayer wyróżnili 3 ideologie wychowania: a) romantyczną:- założenie epistemiczne- wiedzą jest to, co stanowi bezpośrednie, wewnętrzne doświadczenie jednostki.
- założenia psychologiczne- teoria rozwoju rozumianego jako dojrzewanie – „organiczny wzrost” Rozwój organiczny jest wzrostem rozwoju fizycznego, poznawczego, emocjonalnego i wolicjonalnego przez stadia mające uprzednio ustalone wzory- pojęcia stosowane w badaniach empirycznych- samorozwój, samoaktualizacja, autonomiczność, tożsamość. - cele wychowania- rozwój jednostki, jej tożsamości, ujawnienie wrodzonych możliwości, dyspozycji, zasób cnót, skupienie na wewnętrznych stanach jednostki. Najważniejsze jest to, co jednostkowe, nowe, osobiste. Najważniejszym zadaniem wychowania jest ochrona wewnętrznego „ja” dziecka poprzez stwarzanie mu warunków dla pełnego rozwoju tego „ja” . - wartości- maksymalizacja wolności jednostki, dająca się pogodzić z wolnością innych.
Przedstawiciele: J.J. Rousseau,Z. Freud, M. Montessorii, E. Key, J.Korczak
b) transmisji kulturowej:
- założenie epistemiczne- wiedzą jest to, co obiektywne, sprawdzone, uznane, powtarzalne. - założenie psychologiczne- asocjacyjna teoria uczenia się lub teoria zależności środowiskowych – „maszyna”- pojęcia stosowane w badaniach empirycznych- osiąganie sukcesu , uspołecznienie, zachowanie społeczne, osobowość społeczna.- cele wychowania- standardy wiedzy i zachowań, stworzenie bezkonfliktowego środowiska, skupienie na zachowaniu i funkcjonowaniu zewnętrznym jednostki . Najważniejsze jest to, co wspólne i ustalone kulturowo. Najważniejszym zadaniem wychowania jest przekazywanie zasobów wiedzy i umiejętności, norm i wartości nagrodzonych w przeszłości- transmisja zdobyczy określonej kultury. - wartości- wolność w obowiązującym systemie społecznym.
Przedstawiciele: Herbart, H. Muszyński, Z. Mysłakowski,
c) progresywną:- założenie epistemiczne- wiedzą jest to, co pozwala równoważyć relacje między jednostką a światem, czyli posiadane kompetencje poznawcze i instrumentalne – stosowane sposoby równoważenia relacji.- założenie psychologiczne- teorie rozwojowe o charakterze interakcyjnym, model postępu idei w dyskursie i konwersacji . - pojęcia stosowane w badaniach empirycznych- kompetencje poznawcze i instrumentalne, np. rodzaj (typ) stosowanych operacji myślowych.- cele wychowania- aktywność jednostki w rozwiązywaniu problemów, skupienie na aktywności w rozwiązywaniu konfliktów między jednostką a środowiskiem. Najważniejsze jest nowy, wyższy poziom interakcji człowieka ze światem (kompetencje instrumentalne i komunikacyjne).Najważniejszym zadaniem wychowania jest ...
monisia012