Mysl_Ekonomiczna_i_Polityczna_2_15_O_Pietrewicz.pdf

(265 KB) Pobierz
Oskar Pietrewicz
AMERYKAŃSKI ZWROT W KIERUNKU AZJI
I PACYFIKU: PROBLEMY I WYZWANIA
W
PROWADZENIE
Azja i Pacyfik jest regionem, który u progu XXI w. odgrywa coraz istotniej-
szą rolę w stosunkach międzynarodowych, co nie powinno dziwić jeśli spojrzy
się na jego potencjał na wielu płaszczyznach
1
. O rosnącym znaczeniu tego
regionu USA zdały sobie sprawę w latach 80. XX w., ale dopiero w następnej
dekadzie, w wyniku głębokich zmian geopolitycznych, amerykańskie władze
zaczęły coraz wyraźniej podkreślać kluczowe znaczenie Azji i Pacyfiku dla
USA.
Świadomość
rozpoczęcia Wieku Pacyfiku jest jeszcze bardziej widoczna
szczególnie w czasach globalnego kryzysu, którego przezwyciężenie będzie
możliwe tylko dzięki aktywnej postawie azjatyckich gospodarek
2
.
W pierwszej kadencji administracja prezydenta Baracka Obamy wykonała
wiele gestów
świadczących
o rosnącym znaczeniu regionu Azji i Pacyfiku
w amerykańskiej polityce zagranicznej. Znamiennym potwierdzeniem amery-
kańskich intencji był opublikowany w listopadzie 2011 r. w „Foreign Policy”
artykuł
America’s Pacific Century,
w którym sekretarz stanu Hillary Clinton
nakreśliła główne interesy USA w regionie Azji i Pacyfiku, który jest postrze-
gany jako kluczowy dla amerykańskiego bezpieczeństwa i dobrobytu.
1
2
B. Skulska (red.),
Biznes międzynarodowy w regionie Azji i Pacyfiku,
Wydawnictwo
Adam Marszałek, Toruń 2009, s. 16; J. Nakonieczna, J. Zajączkowski (red.),
Azja
Wschodnia i Azja Południowa w stosunkach międzynarodowych,
Wydawnictwo Uniwer-
sytetu Warszawskiego, Warszawa 2011, s. 9–10; P.M. Cronin et al.,
The Emerging Asia
Power Web, The Rise of Bilateral Intra-Asian Security Ties,
Center for a New American
Security, czerwiec 2013, s. 7, www.cnas.org [dostęp: listopad 2013].
M. Grabowski,
Wiek Pacyfiku – polityka Stanów Zjednoczonych wobec regionu Azji
i  Pacyfiku po roku 1989,
Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2012,
s. 13.
Amerykański zwrot w kierunku Azji i Pacyfiku: problemy i wyzwania
279
Celem niniejszego artykułu jest przybliżenie głównych motywów, założeń
i  wymiarów realizowanej polityki zagranicznej USA w regionie Azji i Pacy-
fiku. Hipotezą pracy jest stwierdzenie,
że
amerykański zwrot w kierunku
azjatycko-pacyficznym jest podyktowany w przeważającej mierze czynnikami
gospodarczymi i służy utrzymaniu stosunkowo silnej pozycji USA w regio-
nie w obliczu rosnącej mocarstwowości Chin. Potwierdzeniu hipotezy służy
struktura pracy, która została podzielona na pięć części. W pierwszej przy-
wołałem główne przyczyny, które legły u podstaw amerykańskiego zwrotu ku
Azji i  Pacyfikowi. W drugiej przedstawiłem założenia amerykańskiej polity-
ki wobec omawianego regionu. W trzeciej części zwróciłem uwagę na trzy
wymiary analizowanego zagadnienia: militarny, dyplomatyczny i gospodarczy.
W czwartej przyjrzałem się roli, jaką odgrywają Chiny w amerykańskiej stra-
tegii wobec Azji i Pacyfiku. W piątej części zastanowiłem się nad ciągłością
polityki zagranicznej USA w regionie i tym, czy jest on jednoznacznie skazany
na rywalizację amerykańsko-chińską. Mimo wątpliwości zasianych w ostatniej
części pracy, została ona napisana w duchu paradygmatu realistycznego, który
jest tradycyjnym elementem na gruncie wschodnioazjatyckim i wydaje się
najlepiej oddawać sposób myślenia decydentów w państwach regionu.
1. P
RZYCZYNY
STRATEGICZNEGO ZWROTU
W KIERUNKU
A
ZJI I
P
ACYFIKOWI
USA
Na wstępie należy zaznaczyć,
że
zainteresowanie USA regionem Azji
i Pacyfiku ma długą tradycję historyczną, sięgającą jeszcze XIX w.
3
Nie ulega
jednak wątpliwości,
że
w ostatnich latach Amerykanie zaczęli podnosić z nie-
znaną na tę skalę w XXI w. determinacją potrzebę wykonania strategicznego
zwrotu w kierunku azjatycko-pacyficznym. Zdecydowało o tym kilka czynników.
1.1. Rosnące znaczenie gospodarcze Azji i Pacyfiku
oraz jego wpływ na przyszłość amerykańskiej gospodarki
Zauważalne od wielu lat trendy gospodarcze jednoznacznie wskazują,
że
region Azji i Pacyfiku będzie miał coraz większe znaczenie w gospodar-
ce
światowej.
W ciągu ostatnich 30 lat Azja stała się kluczowym regionem
3
E. Haliżak,
Zmiana układu sił USA-Chiny a transformacja porządku międzynarodowego,
„Żurawia Papers”, zeszyt 7, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2005, s. 19–28;
E. Haliżak,
Wspólnota Pacyfiku a Wspólnota Wschodnioazjatycka,
„Żurawia Papers”,
zeszyt 8, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2006, s. 45–56.
280
OSKAR PIETREWICZ
dla międzynarodowego handlu towarami – między 1980 r. a 2010 r. udział
tego regionu w
światowym
eksporcie i imporcie wzrósł niemal dwukrotnie.
Rosnące znaczenie Azji w
światowym
handlu sprawiło,
że
szlaki handlowe
przebiegające przez Ocean Indyjski i Pacyfik stały się kluczowe dla kondycji
i stabilności
światowej
gospodarki. Zgodnie z prognozami międzynarodowych
instytucji finansowych Azja i Pacyfik pozostaje najdynamiczniej rozwijającym
się regionem
świata
4
.
Zdumiewające tempo i skala zmian, jakie zaszły w ostatnich 20 latach,
sprawiają,
że
do 2025 r. Azja i Pacyfik będą najprawdopodobniej miejscem
niemal połowy produkcji
światowej,
a także dynamicznie rozwijających się
społeczeństw, silnie zintegrowanych ze
światową
gospodarką
5
. Gospodarcza
rola regionu sprawia,
że
Amerykanie postrzegają Azję i Pacyfik jako miej-
sce, które może być podstawą dla pobudzenia i ożywienia ich gospodarki.
W 2010 r. amerykański eksport do Azji po raz pierwszy w historii przewyższył
eksport do Europy
6
. 28% amerykańskich towarów i 27% amerykańskich usług
jest eksportowanych do Azji. Azjatyckie państwa są najszybciej rozwijającymi
się rynkami, których popyt ma być istotnym czynnikiem pobudzenia amery-
kańskiego eksportu
7
. W ostatniej dekadzie amerykańskie inwestycje w Azji
i azjatyckie w USA uległy podwojeniu – cztery z dziesięciu najdynamiczniej
inwestujących państw w USA pochodzi z Azji (Singapur, Indie, Chiny, Korea
Południowa)
8
. Co więcej, azjatyckie państwa są głównymi kredytodawcami
4
5
6
7
8
Co prawda ciągle niestabilna sytuacja na rynkach
światowych
sprawiła,
że
w progno-
zach na lata 2013 i 2014 Bank
Światowy
obniżył przewidywane wartości dotyczące
wzrostu PKB w regionie Azji i Pacyfiku (z 7,8% na 7,1% w 2013 r. i z 7,6% na 7,2%
w 2014 r.), to i tak
żaden
inny region nie wykazuje takiej dynamiki gospodarczej.
Główną siłą napędową pozostają Chiny, które zgodnie z prognozami w 2014 r. mają
rozwijać się w tempie 7,7%;
Developing East Asia slows, but continues to lead global
growth at 7.1% in 2013,
The World Bank, 7 października 2013, www.worldbank.org
[dostęp: listopad 2013].
Australia in the Asian Century, White Paper,
Department of the Prime Minister and
Cabinet, Australian Government, październik 2012, s. 6–7.
A. Siirila,
U.S. Exports to Asia Surpass those to Europe for first time ever,
Asia Matters
for America, 17 maja 2010, www.asiamattersforamerica.org [dostęp: listopad 2013].
W 2012 r. 32% zakładów pracy produkujących na eksport zależało od eksportu do
Azji;
Asia Matters for America/America Matters for Asia,
East-West Center, kwiecień
2013, s. 6, www.asiamattersforamerica.org [dostęp: listopad 2013].
Ibidem,
s. 10.
Amerykański zwrot w kierunku Azji i Pacyfiku: problemy i wyzwania
281
obsługującymi amerykański dług publiczny
9
. Niesamowicie ważny dla stosun-
ków amerykańsko-azjatyckich jest również wzrost relacji międzyludzkich
10
.
Znaczenie rosnącej siły gospodarczej Azji i Pacyfiku dla przyszłości ame-
rykańskiej gospodarki sprawia,
że
w samym społeczeństwie amerykańskim
coraz bardziej zauważalne jest przekonanie o konieczności dokonania zwrotu
w polityce zagranicznej w stosunku do tego regionu. W raporcie
Transatlantic
Trends 2011
po raz pierwszy amerykańscy ankietowani stwierdzili,
że
ich inte-
resy narodowe są bardziej związane z Azją niż Europą
11
.
1.2. Wyzwania dla bezpieczeństwa USA,
związane zwłaszcza ze wzrostem potęgi Chin
Poza niespotykaną dynamiką gospodarczą, która stwarza ogromne szan-
se dla amerykańskiej gospodarki, w regionie Azji i Pacyfiku istnieje wiele
zjawisk, które stanowią istotne wyzwanie dla bezpieczeństwa USA. Jed-
nym z  trudniejszych problemów, w który bezpośrednio jest zaangażowany
Waszyngton, pozostaje sytuacja na Półwyspie Koreańskim i dalsza rozbudowa
arsenału rakietowego i nuklearnego Korei Północnej. Do tego dochodzą pro-
blemy, takie jak nielegalne połowy, piractwo, terroryzm, przemyt narkotyków
i zagrożenie proliferacją broni masowego rażenia. Ponadto Azja i Pacyfik są
miejscem występowania wielu nietradycyjnych zagrożeń, takich jak katastrofy
naturalne czy zmiany klimatu, które w ocenie admirała Samuela J. Lockleara
będą największym problemem regionu w perspektywie długoterminowej
12
.
Wydaje się jednak,
że
największym wyzwaniem dla bezpieczeństwa zarów-
no regionu, jak i USA, jest rosnąca mocarstwowość Chin, które po trzech
dekadach wysokiego wzrostu gospodarczego wykazują coraz poważniejsze
9
10
11
12
Szerzej zob.
Major Foreign Holders Of Treasury Securities,
U.S. Treasury Department,
www.treasury.gov [dostęp: listopad 2013].
W 2011 r. 64% zagranicznych studentów studiujących w USA pochodziło z Azji – ozna-
cza to wzrost o 50% w porównaniu z 2002 r. Rośnie również zainteresowanie Amery-
kanów studiami w Azji – w 2011 r. studiowało tam 45 tys. amerykańskich studentów,
a więc 16% wszystkich, którzy podjęli studia zagraniczne. Jest to wzrost o niemal 110%
w porównaniu z dekadą wcześniej. W 2011 r. USA odwiedziło 8,5 mln turystów z Azji,
co oznaczało zyski 41 mld dol. Ponadto 17 mln amerykańskich obywateli (5,6% ogółu)
uważa się za Azjatów lub Amerykanów azjatyckiego pochodzenia;
Asia Matters for…,
op. cit.,
s. 12–23.
Szerzej zob.
Transatlantic Trends 2011,
German Marshall Fund, www.gmfus.org
[dostęp: listopad 2013].
B. Bender,
Chief of U.S. Pacific forces calls climate biggest worry,
„The Boston Globe”,
19 marca 2013, www.bostonglobe.com [dostęp: listopad 2013].
282
OSKAR PIETREWICZ
ambicje polityczne i konsekwentnie modernizują siły zbrojne. Uznaje się,
że
modernizacja chińskiej armii w połączeniu z coraz mniej skrywanymi aspira-
cjami mocarstwowymi tego państwa stanowi poważne wyzwanie dla amery-
kańskiej pozycji w regionie, choćby ze względu na zagrożenie dla wolności
żeglugi
i możliwości projekcji siły przez amerykańską armię w regionie
13
.
Duże znaczenie ma również to,
że
zauważalna asertywność Chin, zwłaszcza
w kwestii sporów terytorialnych na Morzach Południowo- i Wschodniochiń-
skim, wywołuje obawy państw regionu, w tym amerykańskich sojuszników
14
.
W dłuższej perspektywie równie problematyczny z punktu widzenia Waszyng-
tonu może okazać się rozwój wydarzeń w Cieśninie Tajwańskiej.
1.3. Zaangażowanie militarne na
świecie
i cięcia w amerykańskim budżecie obronnym
Po ponad dekadzie zaangażowania w Iraku i Afganistanie amerykańskie
władze zdecydowały się na zakończenie długotrwałych i wyczerpujących ope-
racji wojskowych w tych państwach
15
. Wycofywanie amerykańskich sił z Afga-
nistanu i Iraku stwarza możliwość przeorientowania preferencji militarnych
w inny region
świata
i przeznaczenia większych
środków
na Azję i Pacyfik
16
.
Zakończenie zaangażowania militarnego w Afganistanie i Iraku jest impul-
sem do odejścia od priorytetowego traktowania sił lądowych na rzecz naj-
mocniejszych stron amerykańskiej armii, a więc sił morskich i powietrznych
17
.
Z drugiej strony poważnym problemem amerykańskich władz są kwestie
natury wewnętrznej dotyczące trudnej sytuacji finansowej. Konieczność doko-
13
14
15
16
17
R. Weitz,
Obama’s Asia Pivot and the Koreas,
„International Journal of Korean Stu-
dies”, t. XVII, nr 1, s. 8.
Jest to zwłaszcza istotne w
świetle
ostatnich deklaracji,
że
amerykańskie zobowiązania
sojusznicze wobec Japonii obejmują sporny obszar Senkaku/Diaoyu;
Remarks With
Secretary of Defense Chuck Hagel, Japanese Foreign Minister Fumio Kishida and Japa-
nese Defense Minister Itsunori Onodera,
U.S. Department of State, 3 października 2013,
www.state.gov [dostęp: listopad 2013].
Chicago Summit Declaration,
NATO, 20 maja 2012, www.nato.int [dostęp: listopad
2013].
J.K. Park,
The US Pivot to Asia and Asia’s Pivot to the US,
„Asia Pacific Bulletin”,
nr 173, 19 lipca 2012, s. 2.
Warto pamiętać,
że
o ile w 2000 r. budżet obronny przewidywał 54% wydatków na siły
morskie i powietrzne, o tyle w 2008 r. zaledwie 41%; S. Cohen, R. Ward,
Asia Pivot:
Obama’s Ticket out of Middle East?,
„The Diplomat”, 21 sierpnia 2013, thediplomat.
com [dostęp: listopad 2013].

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin