Metodologia a metody.docx

Metodologia a metody

badań pedagogicznych

     W pedagogice występuje pewna swoboda w określaniu metod, technik i narzędzi badawczych, co można tłumaczyć młodym wiekiem tego obszaru aktywności pedagogów.

     T. Kotarbiński: ,,przez metodę rozumiemy sposób systematycznie stosowany, to znaczy stosowany w danym przypadku z intencją zastosowania go także przy ewentualnym powtórzeniu się analogicznego zadania”

     A. Kamiński: metoda to ,,zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących najogólniej całość postępowania badacza, zmierzającego do rozwiązania określonego problemu naukowego”

     Większość metod stosowanych w badaniach pedagogicznych zostało zapożyczonych z innych dyscyplin naukowych, jak socjologia, psychologia, historia.

    Techniki badań pedagogicznych to wg A. Kamińskiego: czynności praktyczne, regulowane starannie wypracowanymi dyrektywami, pozwalającymi na uzyskanie optymalnie sprawdzalnych informacji, opinii, faktów.

     Wg T. Pilch i T. Bauman technika to czynność poznawcza (…), proces angażujący badacza i innych ludzi. Autorzy wyróżniają takie techniki jak:

- obserwacja – gromadzenie danych drogą spostrzeżeń

- wywiad – rozmowa badającego z respondentem lub respondentami wg opracowanych wcześniej dyspozycji lub w oparciu o specjalny kwestionariusz

- ankieta – technika gromadzenia informacji polegająca na wypełnianiu najczęściej samodzielnie przez badanego specjalnych kwestionariuszy na ogół o wysokim stopniu standaryzacji w obecności lub częściej bez obecności ankietera

- badanie dokumentów – technika badawcza służąca do gromadzenia wstępnych, opisowych i ilościowych informacji o badanej instytucji czy zjawisku wychowawczym; to także technika poznawania biografii jednostek i opinii wyrażonych w dokumentach

- analiza treści – technika badawcza służąca do obiektywnego, systematycznego i ilościowego opisu jawnej treści przekazów informacyjnych (umożliwia stawianie diagnoz cech psychicznych osób i grup)

- techniki projekcyjne – techniki poznawania postaw indywidualnych i zbiorowych pod działaniem czynnika celowo zorganizowanego

     Narzędziami będą z kolei:

- kwestionariusz ankiety

- kwestionariusz wywiadu

- test socjometryczny

- arkusz obserwacji

- skale

     Każde badanie naukowe realizowane jest w pewnych etapach. Omówimy teraz podstawowe zagadnienia składające się na fazę koncepcyjną badań pedagogicznych.

1. Wybór tematu, przedmiotu i celu badań, kwerenda literatury.

a) temat

- wybór powinien zależeć od trzeźwej oceny wykonalności zadania, badacz musi mieć świadomość trudności i pewność, że ją pokona; musi zadać sobie pytanie czy obiekt badań, problem, zjawisko jest badawczo dostępne – dostępność badawcza to kontakt fizyczny ze zjawiskiem, z faktami, orientacja problemowa, możliwości ekonomiczne

- osobiste, emocjonalne zainteresowanie tematem, poczucie związku z daną problematyką

- dobra znajomość literatury przedmiotu (nie wyważać otwartych drzwi, możliwość porównań)

- temat badań podawany jest zawsze w sformułowaniu roboczym – może ulec zmianom, ostatecznie formułuje się go po zakończeniu wszystkich etapów badań

- temat pełni funkcję wyznacznika pola działania – określa zakres prac badawczych

- temat jest hasłem odzwierciedlającym treść całego opracowania, informuje o treści

- tytuł doniesienia powinien być krótki i treściwy (można zacząć od wersji tytułu, która wyczerpująco informuje o treści doniesienia, następnie skracać ją przez usuwanie zbędnych słów), tytuł powinien informować o zmiennych i populacjach, ale już nie o definicjach i próbach

- tytułowi można nadać formę pytania (przyciąga obietnicą odpowiedzi)

b) przedmiot

- środowisko, obiekt i zjawisko poddawane badaniu

c) cel

- bliższe określenie tego, do czego zmierza badacz, co pragnie osiągnąć w swoim działaniu

- musi być konkretny, jasny (badania pedagogiczne są podejmowane dla wprowadzenia pożądanych i społecznie korzystnych zmian), i realny wytyczanie takich zamierzeń, które leżą w granicach możliwości badacza

- w teoretycznych rozważaniach o cel poznania naukowego pojawia się wątpliwość, czy powinniśmy badać fakty czy sądy o faktach – badanie faktów nakłada na nas konieczność ich oceny i interpretacji (subiektywnej), poznawanie sądów o faktach zasłania ich naturę i rządzące nimi prawidłowości; druga wątpliwość – czy powinniśmy szukać odpowiedzi na pytanie jak jest? czy dlaczego tak jest? (opis świata nie jest tożsamy z jego wyjaśnieniem)

- W. L. Neuman wyróżnia cele badań:

·        Eksploracyjne – dążenie do rozpoznawania podstawowych faktów, zbiorowości i kwestii, generowanie nowych idei, przypuszczeń i hipotez

·        Opisowe – wytwarzanie szczegółowych, bardzo dokładnych opisów, odnoszenie nowych danych do znanych uprzednio, tworzenie zbioru kategorii i klasyfikacji typów

·        Wyjaśniające – testowanie przesłanek i założeń teorii

2. Problemy badawcze.

- problem badawczy jest zwykle uszczegółowieniem celu badań, umożliwia dokładniejsze poznanie tego, co rzeczywiście zamierzamy zbadać

- to pytanie o naturę badanego zjawiska, o istotę związków między zdarzeniami lub istotami i cechami procesów, cechami zjawiska, to uświadomienie sobie trudności z wyjaśnieniem i zrozumieniem określonego fragmentu rzeczywistości, to deklaracja naszej niewiedzy zawarta w gramatycznej formie pytania

- J. Sztumski wyróżnia problemy: teoretyczne i praktyczne, ogólne i szczegółowe, podstawowe i cząstkowe

- problemem badawczym należy objąć całość zagadnień określonych w temacie pracy, formułowanie problemów badawczych polega na precyzyjnym rozbiciu tematu na problemy – pytania

- główny problem badawczy powinien zawierać generalny cel badań

- główny problem badawczy należy rozczłonkować na maksymalną liczbę problemów szczegółowych, które wyczerpią zakres pytania głównego i nie będą się krzyżować treścią i zakresem znaczeń

- warunki prawidłowego formułowania problemów:

·        muszą wyczerpywać zakres naszej niewiedzy zawarty w temacie

·        muszą zawierać wszystkie generalne zależności między zmiennymi, dzięki temu wyznaczymy zakres badanych zjawisk;

Problemy mogą dotyczyć:

a) własności, cech przedmiotów

      np. Jakie są przyczyny niepowodzeń szkolnych?

            Jakie są rozmiary narkomanii młodzieży?

            Jakie jest wyposażenie szkoły w pomoce dydaktyczne?

            Jakie są przyczyny frustracji młodego pokolenia?

            Jakie są przyczyny nieufności młodzieży do ośrodków decyzji ni przedstawicieli władzy?

             Jakie wartości są cenione przez młodzież?

             Jak młodzież ocenia społeczność ludzi dorosłych?

             Czym uwarunkowane są aspiracje i plany życiowe młodzieży?

Są to pytania dopełnienia, rozpoczynają się zwrotem: ,,jak”, ,,jak jest”, ,,dlaczego”, ,,kto”, ,,co”, ,,ile”, ,,w jakim stopniu”, ,,gdzie”.

Są to pytania otwarte dające możliwość swobodnych odpowiedzi, bez sugerowania na nie jakiejkolwiek odpowiedzi.

b) relacji łączących zmienne, rodzaju związków między cechami zjawiska, rodzaju zależności między zjawiskami – wywodzą się z pytań dopełnień, odpowiedzi na nie są złożone, wielowarstwowe, uwarunkowane;

np. Jaki jest wpływ dezorganizacji rodziny na aspiracje oświatowe młodzieży?

      Jaki wpływ na sprawność nauczania ma wyposażenie szkoły w pomoce dydaktyczne?

Inny rodzaj pytań to pytania rozstrzygnięcia, rozpoczyna je partykuła: ,,czy” i domagają się tylko potwierdzenia lub negacji, odpowiedzi: ,,tak” lub ,,nie”, uniemożliwiają odpowiedzi bardziej szczegółowe.

np. Czy niepowodzenia dydaktyczne wpływają na pozycję dziecka w grupie rówieśniczej?

      Czy młodzież odznacza się nieufnością do ,,instytucji” i ludzi ,,instytucji”?

      Czy wydarzenia polityczne lat 1980/81 wywarły wpływ na postawy młodzieży?

·        musi być empirycznie rozstrzygalny i mieć wartość praktyczną

- zespół problemów badawczych wyznacza dalszy proces myślowy w fazie koncepcji i stanowi podstaw...