Urazy kręgosłupa

Urazy kręgosłupa wynikają z bezpośredniego lub pośredniego działania siły zewnętrznej. Pośrednie działanie siły to zgniecenie, zgięcie lub nadmierne zgięcie, czasem wyprost lub nadmierny przeprost. Obrażenia kręgosłupa często wiążą się z uszkodzeniami rdzenia kręgowego oraz zaburzeniem jego funkcji. Ocenia się, że urazy kręgosłupa stanowią około 2-3% wszystkich wypadków sportowych. Następstwa w postaci przeciążeń i wtórnych zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa u ludzi młodych, a nawet dzieci są regułą po pewnym okresie uprawiania sportu wyczynowego.

1. Przyczyny i objawy urazów kręgosłupa

Najczęstszymi przyczynami urazów kręgosłupa są wypadki oraz zwyrodnienia wrodzone. Jednak urazy, które przyczyniają się do wystąpienia zaburzenia, są następujące: upadki z wysokości, skoki na głowę do płytkiej wody, wypadki komunikacyjne, silne uderzenia w głowę. Złamania i zwichnięcia kręgosłupa powstają wskutek uderzenia w głowę lub upadku na pośladki lub plecy.

Większość urazów kręgosłupa obejmuje również inne obszary ciała, jak głowę, jamę brzuszną, kończyny górne i dolne oraz klatkę piersiową. Urazy kręgosłupa objawiają się:

·                  widocznym na zewnątrz obrażeniem kręgów,

·                  uczuciem opasującego bólu lub przymusowym ułożeniem głowy (gdy doszło do uszkodzenia kręgosłupa szyjnego),

·                  krwiakami, otarciami, stłuczeniami,

·                  bólem uciskowym wyrostków kolczystych,

·                  zmianą odstępu między wyrostkami kolczystymi objawiającą się uskokami i garbami,

·                  niedowładem kończyn,

·                  zaburzeniami czucia,

·                  zaburzeniami świadomości,

·                  niewydolnością oddechową,

·                  zaburzeniami czynności pęcherza moczowego i jelita grubego.

Przy ocenie potencjalnych urazów kręgosłupa przydatna jest wiedza zdobyta dzięki oględzinom poszkodowanego, ale również dzięki przeprowadzonym rozmowom ze świadkami zdarzenia. U poszkodowanego należy ocenić ruchomość kończyn dolnych, przepony, kończyn górnych i palców, mięśni międzyżebrowych, granic zaburzeń czucia. Zazwyczaj konieczne jest także wykonanie tomografii komputerowej oraz rezonansu magnetycznego.

2. Leczenie urazów kręgosłupa

Uraz kręgosłupa to ciężka choroba, która może doprowadzić do paraliżu kończyn, porażenia jelit, zakłócenia oddawania moczu i innych komplikacji, w zależności od stopnia uszkodzenia rdzenia kręgowego i unerwienia. Efekt leczenia w dużej mierze zależy od stopnia uszkodzenia i pojawienia się nieodwracalnych zmian. Podstawowe znaczenie ma pomoc na miejscu wypadku i właściwy transport poszkodowanego w celu zapobiegania dalszym powikłaniom. Leczenie polega przede wszystkim na leczeniu zachowawczym, czyli unieruchomieniu uszkodzonego odcinka kręgosłupa, leczeniu objawów (niedotlenienia, spadku ciśnienia, spadku temperatury ciała, rozstrzeni żołądka z wtórną niewydolnością oddechową, zatrzymania moczu, niedrożności jelit), a dopiero po stabilizacji stanu ogólnego chorego na leczeniu złamań i zwichnięć kręgosłupa za pomocą wyciągów zewnętrznych stabilizujących miejsce złamania lub zabiegu chirurgicznego. Operacja wymagana jest również w celu odciążenia rdzenia, korzeni i naczyń krwionośnych. Wreszcie prawidłowa opieka i rehabilitacja. Rokowanie zależy przede wszystkim od ciężkości urazu, wieku, stanu ogólnego, leczenia samego uszkodzenia oraz powikłań. Przy całkowitym przerwaniu ciągłości rdzenia kręgowego rzadko dochodzi do jakiejkolwiek poprawy. Złamanie kręgosłupa leczy się zachowawczo przez unieruchomienie w łóżku do czasu ustąpienia dolegliwości bólowych. Po tygodniu zaleca się stosowanie gorsetu ortopedycznego.

Złamania niestabilne również można leczyć zachowawczo, niemniej jednak jest to dość ryzykowne, gdyż istnieje możliwość uszkodzenia rdzenia kręgowego. Złamania te wymagają unieruchomienia na okres 8-12 tygodni, czyli do momentu wytworzenia blizny. Początkowo pacjentowi zaleca się leżenie na twardym podłożu z wałkiem pod lędźwiami, co pozwoli na zachowanie lordozy. Następnie zakłada się gorset gipsowy lub ortopedyczny do czasu uzyskania radiologicznych cech stabilności. Leczenie operacyjne złamań niestabilnych podejmuje się w sytuacji, kiedy doszło do częściowego lub całkowitego uszkodzenia rdzenia kręgowego, ogona końskiego lub złamania z mechanizmu rotacyjnego. Wadą tego sposobu leczenia jest usztywnienie znacznej części kręgosłupa, zniesienie lordozy, kompensacyjne zwiększenie ruchomości w segmentach powyżej uszkodzenia oraz zmiany zwyrodnieniowe.

3. Pierwsza pomoc w urazach kręgosłupa

Z ofiarą wypadku podejrzaną o uraz kręgosłupa, w celu ochrony rdzenia kręgowego, należy postępować z wielką ostrożnością, aby nie spowodować dalszego uszkodzenia rdzenia. Na miejscu wypadku należy przede wszystkim wezwać pomoc!, a następnie:

·                  dokonać podstawowej oceny stanu poszkodowanego oraz mechanizmów zdarzenia;

·                  rannego zostawić w pozycji pourazowej i w miejscu, gdzie doszło do urazu, tylko w stanie wyższej konieczności (brak podstawowych oznak życia, niebezpieczeństwo w miejscu, w którym znajduje się poszkodowany) zmienić jego pozycję albo ewakuować z miejsca zdarzenia;

·                  zabezpieczyć odcinek szyjny kręgosłupa: założyć poszkodowanemu kołnierz ortopedyczny lub obłożyć jego głowę kocem albo kurtką;

·                  okolice lędźwi, kolan i kostek wypełnić miękkimi tkaninami, a wzdłuż tułowia, w celu stabilizacji, ułożyć zrolowane koce, kurtki lub inne przedmioty dostępne w miejscu zdarzenia;

·                  zabezpieczyć poszkodowanego termicznie i przez cały czas kontrolować jego funkcje życiowe.

Przy przenoszeniu lub wydobywaniu poszkodowanego np. z samochodu należy robić to bardzo ostrożnie, najlepiej na twardej, płaskiej desce lub drzwiach, bez nadmiernych nacisków, tak aby nie dopuścić do uszkodzenia rdzenia kręgowego.

3