notatka do tematu - konturek.pdf

(3189 KB) Pobierz
Czynność gruczołów wewnętrznych
układ hormonalny kontroluje szybkość reakcji biochemicznych, głównie przez kontrolę aktywności
enzymów
impulsy do kom. są przekazywane za pośrednictwem hormonów
hormony wykazują dłuższy czas latencji (utajonego pobudzenia) niż impulsy nerwowe ale efekty
ich działanie utrzymują się dłużej
hormony nie inicjują nowych czynności a modyfikują istniejącą aktywność kom.
Charakterystyka wydzielania wewnętrznego
Ogólne cechy hormonów
1. są wytwarzane przez gruczoły dokrewne nie posiadające przewodów wyprowadzających
2. hormony transportowane są przez płyn zewnątrzkom.
3. reagują ze swoistymi receptorami wewnątrz- lub zewnątrzkom., nie ulegają w tych
reakcjach zużyciu
4. latencja działania hormonów jest dłuższa niż pobudzenia nerwowego
5. wykazują dużą swoistość – działanie przy stężeniach 10
-7
– 10
-12
mol/l
6. hormony mogą kontrolować aktywność wytwarzających je tkanek (działanie autokrynne),
aktywność kom. sąsiednich (działanie parakrynne), działanie tkanek odległych gdy
przenoszone są przez krew (działanie dokrewne), neurony - wykazywać działanie
neuroendokrynne - wydzielać neuroprzekaźniki do przestrzeni zewnątrzkom.
7. jeden hormon może działać na wiele różnych tkanek, wiele hormonów może wpływać na tę
samą funkcję w kom.
8. hormony mogą działać synergistycznie, mogą wywierać efekty permisyjne (ułatwiające –
obecność hormonu o działaniu permisyjnym, zwiększa efekt działania innych hormonów)
9. procesy biorące udział w homeostazie są regulowane na zasadzie sprzężeń zwrotnych + / -
10. w warunkach prawidłowych istnieje równowaga hormonalna – wytwarzanie danego
hormonu jest ściśle zrównoważone przez jego metabolizm
*działanie intrakrynne przypomina endokrynne z tą różnicą, że narząd wytwarzający hormon uwalnia go do krwi w
postaci nieczynnej, która zostaje uaktywniona dopiero w tkance docelowej przez odpowiednie enzymy
zaburzenie równowagi hormonalnej np. w stresie, ma zwykle charakter przejściowy, wzrost stężenia
hormonu -> zwrotne hamowanie wytwarznia lub przyspieszenie jego inaktywacji
układy redundancyjne – gł. AUN i ukł. hormonalny – uczestniczą w utrzymywaniu homeostazy
występują też substancje, które zazwyczaj nie są traktowane jako hormony np.: limfokiny,
serotonina, prostaglandyny a mogą działać jak hormony oraz narządy, które nie są gruczołami
dokrewnymi np. serce, nerki a mogą wytwarzać i uwalniać hormony
Rodzaje hormonów
ze wzgl. na strukturę chemiczną:
–
pochodne aminokwasów
–
zw. polipeptydowe
–
pochodne chollesterolu (hormony steroidowe)
pochodne aminokwasów
A, NA, dopamina, T
3
, T
4
, melatonina
rozpuszczalne w wodzie, trudno przechodzą przez bł. lipidowe, z wyjątkiem T
3
i T
4
,
po zastosowaniu doustnym są aktywne (T
3
i T
4
) lub nieaktywne (adrenalina, noradrenalina)
hormony polipeptydowe
przyjmują formę od trójpeptydu do złożonych polipeptydów
rozpuszczalne w wodzie, działają tylko na receptory bł. kom., mają krótki T �½
po podaniu doustnym pozostają nieaktywne
hormony steroidowe
wytwarzane przez korę nadnerczy i gonady + do tej gr. zalicza się aktywną postać wit. D
3
rozpuszczalne w tłuszczach, łatwo przechodzą przez bł. lipidowe, wywierając również wpływ na
CNS,
działają na receptory wewnątrzkomórkowe
Kontrola wydzielania dokrewnego
mechanizmy:
–
regulacja nerwowa – AUN
–
regulacja hormonalna – np. hormony tropowe przysadki na podległe im gruczoły dokrewne
–
metaboliczna – bezpośredny wpływ substratów lub produktów metabolicznych na
wydzielanie dokrewne, np. poziom glukozy reguluje uwalnianie insuliny i glukagonu
Biosynteza hormonów
hormony polipeptydowe są syntezowane w RER, synteza rozpoczyna się od N-końca,
najpierw powstaje preprohormon lub prohormon z hydrofobowym peptydem sygnałowym przy N-
końcu – pozwalającym na swobodne przechodzenie preprohormonu przez błony RER,
z RER do AG gdzie formowanie peprtydu ostatecznego i oddzielenie peptydu sygnałowego,
postać dojrzała hormonu gromadzona w ziarnistościach kom. dokrewnej,
aktywność prohormonu jest zwykle mniejsza niż właściwego hormonu,
biosynteza hormonów steroidowych zachodzi po pobudzeniu kom. gruczołu dokrewnego
(ex tempore – bez przygotowania, na poczekaniu)
prekursorem do syntez jest cholesterol podlegający najpierw przemianom w MT potem w ER, w
końcowych etapach znów w MT,
hormony steroidowe łatwo przechodzą przez błony kom., są wydzielane przez kom. je syntezujące
bez tworzenia w nich ziarnistości
Uwalnianie hormonów
Podstawowe wydzielanie hormonów ma zwykle charakter pulsacyjny:
bodźce stymulujące -> chwilowy wzrost uwalniania hormonów, o różnej częstości i amplitudzie
Transport hormonów w osoczu
większość hormonów krąży we krwi w postaci nieczynnej, związane z białkami osocza,
nieznaczna ilość wyst. w postaci wolnej pozostającej w równowadze dynamicznej z pulą nieczynną,
ilość białek osocza decyduje o stężeniu czynnego hormonu w osoczu
Rola i podział receptorów hormonalnych
cechy receptorów:
–
wysoka specyficzność strukturalna i stereoskopowa
–
wysycenie w jednostce czasu – miara gęstości dostępnych receptorów
–
wysokie powinowactwo do hormonu – zapewnia działanie hormonu w niskich stężeniach
–
odwracalność kinetyczna – spadek aktywności po usunięciu hormonu
działanie hormonów nie wnikających do cytoplazmy zachodzi za pośrednictwem receptorów
błonowych związanych z białkiem G i udziałem przekaźników wewnątrzkom. np. cAMP, Ca2+, te
aktywują kinazy białkowe fosforylujące białka -> wpływ na funkcję kom.
hormony działają tu jako pierwsze przekaźniki informacji
przekaźniki wewnątrzkom. jako drugie przekaźniki informacji
Metody oznaczania hormonów
biologiczne, fizykochemiczne, radiometryczne
metoda radioimmunologiczna, opiera się na użyciu swoistych przeciwciał lub białek do
rozpoznawania hormonów w stężeniach piko- i nanogramowych
Mechanizmy działania hormonów
mechanizm
↑ [cAMP]
↓ [cAMP]
↑ [Ca
2+
] *
działają na receptory
w cytoplazmie / jądrze
działają na receptory
mitochondriów i w jądrze
przykłady hormonów
katecholaminy -> recept. β, PTH, kalcytonina, ADH, ACTH, FSH,
LH, TSH, glukagon
katecholaminy -> recept. α
2
(bł. presynaptycznej)
katecholaminy -> recept. α
1
, OXY, hormony tropowe podwzgórza,
niektóre eikozanoidy
hormony sterydowe
hormony tarczycy
*aktywacja białka G -> aktywacja fosfolipazy C (PLC) -> IP
3
i DAG ->
-> IP3 -> otwiera kanały dla Ca
2+
w błonach ER
-> DAG -> aktywuje kinazę białkową C (PKC) -> otwarcie kanałów dla Ca
2+
w bł. kom.
=> Ca
2+
łączą się z kalmoduliną -> aktywacja enzymów
hormony są aktywne w postaci niezwiązanej z białkiem
nomenklaturowo
jeżeli choroba spowodowana jest dysfunkcją w obrębie podwzgórza/przysadki np. nadmierne
wydzielanie ACTH przez gruczolakoraka przysadki ->
zespół
Cushinga
jeżeli spowodowana jest dysfunkcją w obrębie narządu docelowego ->
choroba
Cushinga
Hormony podwzgórza
podwzgórze – koordynuje mechnizmy homeostatyczne organizmu, łączy się z:
–
przednim płatem przysadki mózgowej (częścią gruczołową) – naczyniami krwionośnymi
–
tylnym płatem przysadki (częścią nerwową) – przez aksony neuronów
Hormony uwalniane z tylnego płata przysadki mózgowej (TPPM) – AVP i OXY
AVP i OXY syntezowane w jądrach nadwzrokowym i przykomorowym podwzgórza
wiązane z nośnikiem i transport neuronalny do TPPM,
nośnik AVP = neurofizyna II, OXY = neurofizyna I
uwolnienie AVP i OXY do krwi wymaga odłączenia nośnika
Wazopresyna argininowa
cykliczny nonapeptyd
T �½ = 18 min
ulega inaktywacji w wątrobie i nerkach
w surowicy krwi wyst. w stężeniu 10
-14
– 10
-12
mol/l w połączeniu z globulinami osocza
powstaje jako preprohormon w postaci:
N-koniec = peptyd sygnałowy; AVP; neurofizyna II = C-koniec
w kom. wydzielniczych TPPM magazynowana w połączeniu z neurofizyną II
↑ wydzielania wazopresyny powodują
- ↑ osmolalności płynów ustrojowych o 1-2%
- ↓ objętości krwi i ciśnienia tętniczego o 5-10%
- angiotensyna II
- pobudzenie OUN przez czynniki stresowe
- prostaglandyny
- nikotyna
↓ wydzielania wazopresyny powodują
- alkohol
- kortyzol
- hormony tarczycy
- przedsionkowy peptyd natriuretyczny (ANP)
układ osmoreceptory-AVP
największe znaczenie ma ↑ osmolarności osocza
bezpośrednio obkurczający neurony jądra nadwzrokowego
będących osmodetektorami
↑ osmolarności -> ↑ impulsacji w neuronach jądra
nadwzrokowego -> wzmożone uwalnianie hormonu w
zakończeniach w TPPM
ważnym czynnikiem jest też angiotensyna II
pobudza wydzielanie hormonu nawet przy obniżonym
ciśnieniu osmotycznym
ujemne sprzężenie zwrotne – AVP hamuje uwalnianie reniny
~> wytwarzanie angiotensyny II
zasadnicze działanie AVP – hamowanie wydalania wody – efekt antydiuretyczny
wazopresyna -> receptory błon.
V
2
-> cAMP -> wzrost resorpcji wody w kanalikach dystalnych i
cewkach zbiorczych – wbudowywanie akwaporyn z cytoplazmy do bł. kom.
w stężeniach fizjologicznych AVP nie wpływa na mięśniówkę gładką naczyń krwionośnych, w
stanach patologicznych np. pokrwotocznym, gdy jej stężenie wzrasta znacząco -> receptory
V
1a
->
skurcz naczyń krwionośnych
AVP -> receptory
V
1b
-> wzmaga uwalnianie ACTH z PPPM – pośredni wpływ na steroidogenezę
najczęstsze zaburzenie wydzielania AVP = moczówka prosta – niedobór AVP
objaw – poliuria i polidypsja
etiologia – schorzenie pierwotne, bez wyraźnej przyczyny lub na drodze uszkodzeń drogi
nadwzrokowo-przysadkowej
nadmiar AVP = zespół niedostosowanego wydzielania hormonu antydiuretycznego
może być skutkiem farmakoterapii (np. taizydy, karbamazepina) lub rozwoju nowotworów
wydzielających ektopowo AVP
wysokie stężenie AVP – zatrzymywanie wody w org. -> ↓[Na+] w osoczu, hipoosmolalność osocza,
wydalanie zagęszczonego moczu
Oksytocyna OXY
cykliczny nonapeptyd
uwalniana okresowo z części nerwowej przysadki na drodze odruchowej,
jej wytwarzanie i wydzielanie:
stymulują (+):
hamują (–):
podrażnienie brodawek sutkowych,
niepokój, lęk, ból, alkohol,
receptorów szyjki macicy, pochwy,
katecholaminy,
wzrokowe lub słuchowe sygnały od niemowlęcia, progesteron hamuje wytwarzanie i zmniejsza
estrogeny – stymulują wytwarzanie i zwiększają wrażliwość efektora na OXY
wrażliwość efektora na OXY
powoduje skurcz kom. mioepitelialnych pęcherzyków gruczołów mlecznych i przewodów
wyprowadzających -> wydalanie mleka
uwalnianie OXY jest połączone z uwalnianiem prolaktyny z PPPM, stymulującej wytwarzanie
mleka w gruczołach sutkowych
OXY – kontroluje wydalanie mleka, prolaktyna – wytwarzanie mleka
pod koniec ciąży i podczas porodu ↑wydzielania OXY i ↓wydzielania progesteronu
OXY -> silne skurcze mięśni gładkich macicy – odp. za akcje porodową
w miare rozciągania szyjki macicy – drażnienia receptorów przez przesówający się płód ->
-> ↑ wydzielania OXY = dodatnie sprzężenie zwrotne
w czasie ciąży ↑ we krwi stęż. oksytocynazy rozkładającej OXY dzięki czemu macica nie wykazuje
aktywności skurczowej, tuż przed porodem następuje spadek aktywności oksytocynazy
OXY bierze udział w skurczach mięśniówki pochwy i macicy w czasie stosunku płciowego,
odpowiada za transport nasienia w kierunku jajowodów
u mężczyzn nasila skurcz mięśniówki gładkiej nasieniowodów → gotowość do ejakulacji
u mężczyzn podstawowy poziom OXY jest taki jak u kobiet, rośnie w czasie orgazmu – ejakulacji
obwodowe uwalnianie OXY jest nieodzowne przy porodzie i laktacji
ośrodkowe uwalnianie OXY jest istotne dla pamięci społecznej, tworzenia więzi społecznych,
zaufania, instynkutu macierzyńskiego – zaburzenia niepokój, socjofobia, wysoki poziom często u
zakochanych, ludzi o zachowaniach altruistycznych i opiekuńczych, moduluje centralne uwalnianie
dopaminy, redukuje niekorzystny stres, zwłaszcza o podłożu społecznym

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin