Zwalczanie terroryzmu w świetle dokumentów Unii Europejskiej.pdf

(120 KB) Pobierz

I. Resztak

Ilona Resztak

Zwalczanie terroryzmu w

świetle

dokumentów

Unii Europejskiej

Streszczenie

Artykuł dotyczy podejmowanych działań zapobiegających terroryzmowi

przez egzekwowanie przepisów karnych traktatów, a takŜe wydanych przez

Unię Europejską aktów prawnych wskazujących normy dotyczące znamion

przestępstw i kar w dziedzinach przestępczości zorganizowanej.

Uwagi wprowadzające

Proces integracji europejskiej, będący najdonioślejszym zjawiskiem histo-

rycznym „starego kontynentu” po zakończeniu II wojny

światowej,

ma nie-

zwykle istotne konsekwencje zarówno w wymiarze politycznym i gospodar-

czym, jak równieŜ w sferze prawa międzynarodowego zapobiegającego

przestępczości zorganizowanej. Zgodnie z ideą Wspólnego Rynku granice

polityczne przestały być granicami gospodarczymi, a zaistniała róŜnorod-

ność przepisów prawnych obowiązujących w poszczególnych państwach

jednolitego obszaru ekonomicznego stanowi przeszkodę w drodze wiodącej

do pełnej realizacji wytyczonych zadań.

Początki integracji europejskiej sięgają lat pięćdziesiątych XX wieku.

Pierwszym traktatem, który jest wyrazem ponadnarodowych tendencji zjed-

noczeniowych, był Traktat Paryski z dnia 18 kwietnia 1951 r. o ustanowieniu

Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali

. Podstawowe zadania EWWS to przy-

czynianie się do rozwoju gospodarczego, zwiększania zatrudnienia oraz

podnoszenia stopy

Ŝyciowej

w państwach członkowskich. Celom tym miało

słuŜyć utworzenie wspólnego rynku w przemyśle węglowym i stalowym.

Twórcy EWWS nacisk kładli przede wszystkim na rozwiązywanie problemów

gospodarczych, a mniej uwagi poświęcając sprawom socjalnym.

Dnia 25 marca 1957 r. w Rzymie Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg,

RFN i Włochy podpisały dwa traktaty o ustanowieniu odpowiednio: Europej-

skiej Wspólnoty Energii Atomowej oraz Europejskiej Wspólnoty Gospodar-

Tekst – L. G e l b e r g (oprac.), Prawo międzynarodowe i historia dyplomacji, t. III, Warszawa

1960, s. 401–440.

130

Prokuratura

i Prawo 5, 2013

Zwalczanie terroryzmu w

świetle

dokumentów Unii Europejskiej

czej

(obecnie: Wspólnoty Europejskiej). Podstawowe cele Europejskiej

Wspólnoty Energii Atomowej to przyczynianie się do powstania oraz rozwoju

przemysłu jądrowego, podnoszenia stopy

Ŝyciowej

w państwach członkow-

skich oraz rozwoju współpracy z innymi krajami

Zarówno Europejska Wspólnota Węgla i Stali, jak i Europejska Wspólnota

Energii Atomowej stanowią przykłady integracji sektorowej, czyli integracji

odnoszącej się jedynie do określonych dziedzin gospodarki. Cele obydwu

Wspólnot były ograniczone do podejmowania odpowiednich działań w okre-

ślonych

sektorach gospodarki. PołoŜenie nacisku na sprawy gospodarcze

powoduje,

Ŝe

zagadnienia socjalne podporządkowane są ekonomii i potrak-

towane są jedynie marginesowo

W porównaniu z wymienionymi Wspólnotami znacznie szersze były cele

Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej. Europejska Wspólnota Węgla i Stali

oraz Europejska Wspólnota Energii Atomowej wprowadzały integrację jedy-

nie w określonych dziedzinach gospodarki. Twórcy EWG podkreślali m.in.

zamiar wprowadzenia podstaw trwałej jedności pomiędzy narodami europej-

skimi, zapewnienia,

Ŝe

postęp gospodarczy i społeczny zlikwiduje bariery

dzielące Europę, oraz podjęcia działań, które doprowadzą do stałego pod-

noszenia warunków

Ŝycia

oraz pracy obywateli państw członkowskich. Słu-

Ŝyć

temu miało utworzenie wspólnego rynku i stopniowe ujednolicanie poli-

tyki gospodarczej państw członkowskich

. Zgodnie z art. 7a Traktatu EWG

(obecnie art. 14 Traktatu WE), rynek wewnętrzny obejmuje obszar bez gra-

nic wewnętrznych, na którym zgodnie z postanowieniami Traktatu zapew-

niony zostaje swobodny przepływ towarów, osób, usług i kapitału

W Traktacie ustanawiającym Wspólnoty Europejskie nie odniesiono się

do zwalczania terroryzmu. Pierwotna faza integracji europejskiej charaktery-

zowała się daleko idącą specjalizacją, a fundamentem dla powołania Wspól-

not była przede wszystkim wola zbliŜenia gospodarczego państw Europy

Zachodniej. Wobec częściowego fiaska ustanowienia takiej współpracy

w wymiarze politycznym nie wyraŜono zgody na utworzenie Europejskiej

Wspólnoty Politycznej czy Obronnej. Stąd teŜ na tym etapie stosunków inte-

gracji europejskiej nie było jeszcze formalnej i politycznej podbudowy do

Od dnia 1 listopada 1993 r. „Wspólnota Europejska” na podstawie art. 8 Traktatu o Unii Eu-

ropejskiej (Dz. U. z 2004 r., Nr 90, poz. 864/30).

Z. M. D o l i w a - K l e p a c k i, Integracja europejska, Białystok 1999, s. 45 i n.

J. B a r c z, A. K o l i

s k i, Jednolity Akt Europejski. Zagadnienia prawne i instytucjonalne,

Warszawa 1990, s. 16 i n.

M. M a t e y, O koncepcji i praktyce harmonizacji prawa w krajach EWG, Państwo i Prawo

1972, nr 8–9, s. 153 i n.

K. L e n a e r t s, P. V a n N u f f e l, Podstawy prawa europejskiego, Warszawa 1998, s. 31.

Prokuratura

i Prawo 5, 2013

131

I. Resztak

włączenia problematyki terroryzmu międzynarodowego w obręb debaty eu-

ropejskiej

Traktaty załoŜycielskie nie przewidywały w ogóle jakiejkolwiek roli Wspól-

not w podejmowaniu działań na rzecz przeciwdziałania i zwalczania prze-

stępczości, do której zaliczyć naleŜy terroryzm. W tej fazie ewolucji Wspól-

noty trudno w ogóle mówić nawet o próbie wyznaczania ram instytucjonal-

nych współpracy i określenia istoty wspólnego interesu tego organizmu

w przeciwdziałaniu i zwalczaniu przestępczości

W efekcie nasilającej się przemocy terrorystycznej skierowanej przeciwko

państwom europejskim, w ramach Unii powstały zręby swoistej „polityki anty-

terrorystycznej”. Antyterrorystyczną współpracę międzyrządową zainicjowa-

no na 15 lat przed jej formalnym ujęciem traktatowym w wymiarze unijnym.

Pierwsze działania Wspólnot Europejskich mające na celu przeciwdziałanie

i zwalczanie przestępczości miały charakter nie tyle prawny, co polityczny

i zapoczątkowane były spotkaniem Rady Europejskiej w dniach 1–2 grudnia

1975 r. w Rzymie. Została wówczas powołana nieformalna grupa współpra-

cy między ministrami sprawiedliwości i spraw wewnętrznych państw człon-

kowskich Wspólnot Europejskich w zakresie przeciwdziałania i zwalczania

zjawiska terroryzmu, radykalizmu, ekstremizmu i przemocy, tzw. grupa

TREVI (Terrorisme, Radicalisme, Extremisme, ViolenceInternationale)

Praktycznym wymiarem tej współpracy były spotkania ministrów właściwych

do spraw wewnętrznych i sprawiedliwości, podczas których dyskutowano

problemy i konkretne zagroŜenia dla porządku publicznego, w szczególności

w zakresie terroryzmu i innych form międzynarodowej przestępczości. Pań-

stwa TREVI wymieniały się wzajemnie doświadczeniami w walce z terrory-

zmem i informacjami o podejmowanych w tym zakresie działaniach, stworzy-

ły teŜ specjalne centralne jednostki kontaktowe. W ramach TREVI wykształ-

ciły się podgrupy do spraw wybranych zagadnień, w tym TREVI I do spraw

terroryzmu, wymiany i przepływu informacji oraz przekazywania danych

o zamachowcach i grupach terrorystycznych

P. D u r y s, F. J a s i

s k i, Zwalczanie terroryzmu w ramach Unii Europejskiej, Wspólnoty

Europejskie 2000, nr 6 (106), s. 53.

P. R a k o w s k i, Walka z przestępczością zorganizowaną i terroryzmem, (w:) F. J a s i

s k i,

K. S m o t e r (red.), Obszar wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Geneza, stan i perspektywy rozwoju, Warszawa 2005, s. 134.

T. R. A l e k s a n d r o w i c z, K. L i e d e l, Zwalczanie terroryzmu lotniczego. Wybrane zagad-

nienia i

źródła

prawa międzynarodowego, Szczytno 2010, s. 56; W. C z a p l i

s k i, Obszar

wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości. Współpraca w zakresie wymiaru sprawiedliwo-

ści

i spraw wewnętrznych, Warszawa 2005, s. 5.

Szerzej na ten temat A. M i s i u k, Polskie słuŜby policyjne i graniczne w drodze do Europy.

Prawno-organizacyjne aspekty udziału policji i StraŜy Granicznej w tworzeniu ogólnoeuro-

pejskich strategii bezpieczeństwa wewnętrznego, (w:) P. J a w o r s k i (red.), Polska droga do

Schengen. Opinie ekspertów, Warszawa 2001, s. 139–140; W. F e l e r, Współpraca policyj-

132

Prokuratura

i Prawo 5, 2013

Zwalczanie terroryzmu w

świetle

dokumentów Unii Europejskiej

Tego typu nieformalna współpraca została zakończona wraz z wejściem

Ŝycie

Traktatu z Maastricht (dalej TUE)

Dla rozwoju współpracy w zakresie spraw wewnętrznych i wymiaru spra-

wiedliwości Unii Europejskiej nie sposób nie wspomnieć o znaczeniu tzw.

układów schengeńskich, które odegrały znaczący wpływ zarówno na samo

powstanie, jak i na treść poszczególnych regulacji Traktatu z Maastricht

ustanawiających III filar. Na ich gruncie widać równieŜ początek idei ustano-

wienia na obszarze Unii przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedli-

wości i zrozumienia, iŜ jej budowa jest zadaniem równie ambitnym, co pro-

jekt ustanowienia jednolitego rynku europejskiego

Traktat z Maastricht nie tylko ustanowił Unię Europejską, ale równieŜ

wprowadził zasadnicze zmiany w traktatach załoŜycielskich o ustanowieniu

poszczególnych Wspólnot. Istotną zmianą było przekształcenie „Europejskiej

Wspólnoty Gospodarczej” we „Wspólnotę Europejską”. Przymiotnik „gospo-

darczy” uŜyty na określenie Wspólnoty utworzonej w 1957 r. podkreślał eko-

nomiczne podstawy integracji. Sama zmiana nazewnictwa nie wprowadziła

jeszcze zmian w normatywnej części traktatu. Podkreśla jednak odejście od

koncepcji integracji opartej jedynie na gospodarce oraz znaczenie socjalne-

go aspektu integracji europejskiej

Powołanie Unii Europejskiej nie zlikwidowało istniejących Wspólnot.

Zgodnie z art. 1 (poprzednio art. A) Traktatu z Maastricht Unia opiera się na

Wspólnotach Europejskich, uzupełnianych przez kierunki działania oraz for-

my współpracy przewidziane omawianym traktatem. Jej podstawowym za-

daniem jest organizacja, w sposób konsekwentny i solidarny, stosunków

pomiędzy państwami członkowskimi i ich narodami

Preambuła Traktatu z Maastricht stanowi wprost,

Ŝe

jego sygnatariusze

gotowi są wkroczyć w nowy etap procesu integracji europejskiej, rozpoczę-

tego ustanowieniem Wspólnot Europejskich. Artykuł 1 Traktatu UE wskazu-

je,

Ŝe

stanowi on nowy etap w procesie tworzenia coraz

ściślejszego

związ-

ku pomiędzy narodami Europy, w którym decyzje podejmowane są na

szczeblu jak najbliŜszym obywatelowi. Sformułowanie to wskazuje,

Ŝe

traktat

z Maastricht nie zdeterminował ostatecznego kształtu Unii, a proces integra-

cji europejskiej trwa nadal

na a integracja europejska, (w:) K. A. W o j t a s z c z y k (red.), Bezpieczeństwo Polski w per-

spektywie członkostwa w Unii Europejskiej, Warszawa 2002, s. 29–31.

Dz. U. z 2004 r., Nr 90, poz. 864, zał. nr 2, t. II, s. 492.

A. G r z e l a k, Unia Europejska a prawo karne, Warszawa 2002, s. 25–26.

w i

t k o w s k i, Europejskie prawo socjalne. Specyfika, stanowienie i stosowanie euro-

pejskiego prawa socjalnego, t. I, Warszawa 1998, s. 79 i n.

J. B a r c z, Charakter prawny i struktura Unii Europejskiej. Pojęcie prawa Unii Europejskiej,

(w:) J. B a r c z (red.), Prawo Unii Europejskiej. Zagadnienia systemowe, Warszawa 2002,

s. 49 i n.

J. G o m u ł a, Unia a Wspólnoty Europejskie, Państwo i Prawo 1995, nr 12, s. 14 i n.

Prokuratura

i Prawo 5, 2013

133

I. Resztak

Traktat z Maastricht ponownie sprecyzował cele Wspólnoty, które wykra-

czają poza kwestie czysto gospodarcze. Dał on, bowiem początek koncepcji

współpracy w sprawach karnych w ramach tzw. III filara UE i objął, zgodnie

z art. K.1 TUE, politykę azylową, zasady przekraczania granic zewnętrznych

UE i ich kontrolę, politykę migracyjną, walkę z narkotykami, zwalczanie nad-

uŜyć finansowych, współpracę sądową w sprawach cywilnych oraz karnych,

współpracę celną, a takŜe współpracę policyjną w zakresie zwalczania terro-

ryzmu oraz innych form przestępczości międzynarodowej, a nadto organiza-

cję systemu wymiany informacji w ramach Europolu

Wraz z tworzeniem ram prawnych przyszłej Unii Europejskiej uzgodnio-

no,

Ŝe

walka z szeroko rozumianą przestępczością zorganizowaną mieścić

się będzie w ramach zaproponowanej nowej struktury filarowej. W art. 2

ust. 1 Konwencji o Europolu

zapisano,

Ŝe

jednym z celów tej organizacji

jest doskonalenie i wzmocnienie efektywności działania oraz wsparcie insty-

tucji odpowiedzialnych w państwach UE za zapobieganie i walkę z terrory-

zmem. Ponadto na Europol nałoŜono obowiązek zajmowania się przestęp-

stwami, jakie zostały lub mogą zostać popełnione w trakcie działań terrory-

stycznych wobec

Ŝycia,

zdrowia, wolności osobistej lub majątku. Wprawdzie

do Konwencji dodano,

Ŝe

urząd ten zacznie się zajmować problematyką ter-

rorystyczną dopiero w dwa lata po ratyfikacji Konwencji, jednak wkrótce po

wejściu w

Ŝycie

Konwencji (3 grudnia 1998 r.), Rada zadecydowała,

Ŝe

Eu-

ropol ma zajmować się walką z terroryzmem od dnia rozpoczęcia przezeń

prac, a nie w 2 lata od wejścia Konwencji w

Ŝycie.

Decyzję podjęto w związ-

ku z aktywizacją Islamskiej Grupy Zbrojnej we Francji oraz eskalacją terrory-

zmu w Irlandii Północnej i hiszpańskim Kraju Basków

Postanowienia Traktatu z Maastricht oraz traktatów o ustanowieniu po-

szczególnych Wspólnot zostały znowelizowane Traktatem Amsterdam-

skim

. Traktat ten podpisany został dnia 2 października 1997 r., a wszedł

Ŝycie

dnia 1 maja 1999 r. Wbrew oczekiwaniom układ ten nie zreformował

Europejski Urząd Policji – Europol stanowi podstawowy organ wykonawczy Unii Europejskiej

do walki z przestępczością narkotykową. Jest on odrębną organizacją odpowiedzialną za

zapobieganie i zwalczanie przestępczości zorganizowanej oraz zacieśnianie współpracy

właściwych organów państw członkowskich; por. A. G r u s z c z a k, Europol. Wyzwania i za-

dania na progu XXI w., Przegląd Policyjny 2001, nr 3, s. 126; P. R a k o w s k i, Europol – eu-

ropejska organizacja policyjna do zapobiegania i zwalczania przestępczości zorganizowa-

nej, Przegląd Prawa Europejskiego 2001, nr 2, s. 58; Z. J. P i e t r a

ś,

Prawo wspólnotowe

i integracja europejska, Lublin 2005, s. 588.

Konwencja sporządzona na podstawie artykułu K. 3 Traktatu o Unii Europejskiej w sprawie

ustanowienia Europejskiego Urzędu Policji (Konwencja o Europolu), sporządzona w Brukseli

dnia 26 lipca 1995 r. (Dz. U. z 2005 r., Nr 29, poz. 243).

P. R a k o w s k i, Walka z przestępczością…, (w:) F. J a s i

s k i, K. S m o t e r (red.), Ob-

szar…,

op. cit.,

s. 59.

Treaty of Amsterdam Amending the Treaty on European Union, the Treaties Establishing the

European Communities and certain related acts (O. JC. 1997. 340.1).

134

Prokuratura

i Prawo 5, 2013

Plik z chomika:

Tatar73

Zwalczanie terroryzmu w świetle dokumentów Unii Europejskiej.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: