Kalinowski Zdzisław - Grób Nieznanego Żołnierza 2011r.pdf

(1048 KB) Pobierz

Niedziela 1-ego listopada roku 1925, godzina 15:50.

(Przypomnienie

wydarzeń przed 86 lat.)

W tym właśnie dniu mieszkańcy Gminy Rejowiec przeżywali

szczególnie

doniosłą

uroczystość, o której było

bardzo

głośno w całej ówczesnej Polsce, ale po kolei. Po tragicznych

wydarzeniach

początku XX wieku zwłaszcza I wojny światowej zrodziła się myśl upamiętnienia żołnierzy

walczących o Polskę, którzy polegli bezimiennie w czasie walk na

wszystkich frontach i potyczkach.

Sama

Idea Grobu Nieznanego Żołnierza symbolizującą miłość i ofiarę z życia za Ojczyznę

zrodziła się

we Francji,

którą zrealizowano w 1920 roku..

W Odrodzonej Polsce wzorem innych krajów

podjęto

temat, w jaki

najlepszy sposób upamiętnić i oddać hołd wielu bezimiennym żołnierzom,

którzy

polegli w imię wolności Ojczyzny. Pierwsze konkretne pomysły zaczęto formułować w roku 1921.

W tym

celu powołano komitet na szczeblu administracji krajowej. Koncepcje były bardzo różne.

Niestety jego

prace przeciągały się z różnych względów i nie zanosiło się na szybką materializację konkretnego

pomysłu. Nieoczekiwanie przełom nastąpił

pod koniec1924 roku. Rankiem

( jeszcze było ciemno)

grudnia 1924 roku pod pomnik ks. Józefa Poniatowskiego (stojący

przed

kolumnadą gmachu Sztabu

Generalnego na Placu Saskim w Warszawie) zajechała

ciężarówka, z której zniesiono płytę z piaskowca i

złożono przed cokołem pomnika. Wykonano ją w zakładzie kamieniarsko-rzeźbiarskim Romana

Lubowskiego. Płyta miała wymiary

1 × 2, 5 metra

i grubość 15 cm. Na płycie wyryty był krzyż, a poniżej

niego

słowa

Nieznanemu Żołnierzowi, poległemu za Ojczyznę.

Nieznany pozostawał fundator płyty.

Powszechnie wskazywano,

że mógł tego dokonać Ignacy Paderewski

Kolumnada Pałacu Saskiego. Grób Nieznanego Żołnierza w głębi za pomnikiem księcia

Poniatowskiego.

Złożenie płyty zmobilizowało

Komitet do szybkiego

działania.

W dniu 23 grudnia 1924 roku

zebrał się on z inicjatywy

ówczesnego ministra spraw wojskowych gen. Broni

Władysława Sikorskiego

Tajemnicę odkryto dopiero cztery lata później. Wyszło wtedy na jaw, że płytę ufundowało

Zjednoczenie Polskich

Stowarzyszeń Rzeczypospolitej.

W roku 1925 podobna inicjatywa złożenia płyty Nieznanemu Żołnierzowi miała

miejsce w 22 miastach Polski. Już po wybudowaniu Grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie płyty te

przeniesiono na cmentarze albo złożono w Muzeum Wojska Polskiego. Płyty do dnia dzisiejszego znajdują się w

Bydgoszczy, Chełmnie, Krakowie, Lublinie i w Łodzi.

Zebraniu

przewodniczył

– gen. broni Józef Haller.

Skład

Komitetu

został znacznie poszerzony o

następujących członków: Adolf Szyszko-Bohusz (rektor Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie),

Marian

Lalewicz (profesor Politechniki Warszawskiej, architekt),

Stanisław Noakowski (profesor Politechniki

Warszawskiej, architekt),

T. Wiśniowski (konserwator zabytków miasta stołecznego Warszawy), Stefan

Szyller (architekt i konserwator zabytków),

Edward Wittig (artysta malarz), Stefan Żeromski (pisarz),

Adam Grzymała-Siedlecki

(pisarz).

Dyskutowano

i wskazywano różne lokalizacje. Ostatecznie jednak sprawę przesądziło złożenie

płyty na pl. Saskim i zadecydowano zgodnie, że Grób Nieznanego Żołnierza w Warszawie zostanie

wzniesiony

właśnie w tym miejscu. Wybór poparł prezydent Stanisław Wojciechowski oraz władze

wojskowe i rządowe.

Rada Ministrów na posiedzeniu w dniu 25 stycznia 1925 roku na wniosek ministra spraw

wojskowych

gen. broni Władysława Sikorskiego uchwaliła, że Grób Nieznanego Żołnierza zostanie

zlokalizowany w kolumnadzie placu Saskiego.

Wkrótce zawiązał się komitet urządzenia Grobu Nieznanego Żołnierza.

Inicjatorem budowy Grobu

Nieznanego

Żołnierza był w 1925

roku gen. Juliusz Tarnawa Malczewski Wchodzili do niego wysocy i

reprezentatywni przedstawiciele wojska, rządu, sejmu, władz miejskich, duchowieństwa, organizacji

politycznych i społecznych. Komitet dokonał wyboru miejsca urządzenia Grobu i powierzył opracowanie

jego projektu artyście rzeźbiarzowi Stanisławowi Ostrowskiemu.

Komitet ustalił, że wybór ciała nieznanego żołnierza nastąpi drogą dwóch losowań:

po pierwsze -

najpierw wylosowania pobojowiska, skąd mają być one ekshumowane, po drugie

- wylosowania jednych z

kilku wydobytych zwłok.

Dnia 4 kwietnia 1925 w sali Rady Wojennej przy gabinecie Ministra Spraw Wojskowych w

gmachu tego Ministerstwa przy ul. Nowowiejskiej (dziś Wyzwolenia na Latawcu) odbyło się uroczyste

posiedzenie Komitetu pod przewodnictwem ówczesnego ministra,

gen. Władysława Sikorskiego

oraz szefa

Biura Historycznego Wojska Polskiego gen. Mariana Kukiela odbyło się losowanie 15 pobojowisk, z

których miały zostać ekshumowane zwłoki Nieznanego Żołnierza.

Pola bitew

musiały spełniać określone

kryteria. W grę wchodziły tylko pola, gdzie wystąpiła wielka liczba poległych na ograniczonej przestrzeni,

walka tam stoczona musiała być zaszczytna dla całości walczącego wojska, a wyeliminowane były

pobojowiska leżące na terenie

ówczesnego wroga.

Po uwzględnieniu tych warunków wybrano następujące

pobojowiska:

Lwów

łącznie z pobojowiskami nad Wereszycą

– listopad 1918 – 1919

Chorupian – lipiec 1920

Wólka Radzymińska

– 13 sierpnia 1920

Borków pod Nosielskiem – 14 – 16 sierpnia 1920

Sarnowa Górka – 16-18 sierpnia 1920

Krwawy Bór –

27 września 1920

Lida –

kwiecień

1919, lipiec 1920,

wrzesień

1920

Chodaczków Wielki i Nastasów – 30 lipca – 6 sierpnia 1920

Brzostowica –

wrzesień

1920

Przasnysz –

sierpień

1920

Obuchowo pod Grodnem – 25-26

września 1920

Komarów - 31 sierpnia 1920

Hrubieszów –

31 sierpnia i wrzesień 1920

Kobryń

–

wrzesień 1920

Dytiatyn –

16 września 1920

Losowanie pobojowiska miało charakter nadzwyczaj uroczysty. Do urny zostały włożone kartki

nazwami miejscowości walk legionowych w latach 1914-1918 i walk o utrwalenie niepodległości w latach

1918-1920. Szef Sztabu Wojska Polskiego gen.

Stanisław Haller poprosił najmłodszego na sali kawalera

orderu Virtuti Militari o dokonanie aktu losowania. Okazał

się nim

ogniomistrz Józef Buczkowski z 14.

Pułku Artylerii Polowej. Ogniomistrz Buczkowski wyciągnął kartkę. Wylosował pobojowisko lwowskie.

Symboliczny grób z krzyżem i nałożoną płytą informującą o fakcie, że z tego miejsca wyjęto ciało

żołnierza

i przewieziono

do Grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie.

Ustalono, że ekshumacja odbędzie się w ostatnich dniach października 1925 r.

Przy procedurze

ekshumacyjnej zwłok na cmentarzu obecni byli przedstawiciele Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i

Ministerstwa Robót Publicznych.

Czynności tych dokonywał bezinteresownie zakład pogrzebowy

Łapackiego z Warszawy, którego ludzie wraz z właścicielem przyjechali do Lwowa. Przywieźli oni ze

sobą trzy trumny, w których miały być umieszczone zwłoki.

Wybrano miejsce.

Dnia 29 października 1925

roku o godzinie 14: 30 rozkopano

trzy mogiły żołnierskie, na których widniały

tabliczki z napisem

Tu leży

trumny najbardziej zniszczonej,

z krzyżykiem najskromniejszym, bez żadnego napisu

Nieznany Obrońca Lwowa.

Znajdujące się w trumnach kości nie sugerowały, iż są to szczątki żołnierskie,

z wyjątkiem jednych, które wskazywały na zwłoki austriackiego kaprala. W związku z powyższym podjęto

decyzję o rozkopaniu kolejnych trzech grobów. W pierwszej trumnie znaleziono zwłoki sierżanta w drugiej

kaprala, w trzeciej nie było żadnych stopni wojskowych, odkryto tam zaś maciejówkę z orzełkiem.

Zamknięte trumny ustawiono szeregiem przed cmentarną kaplicą, celem wyboru jednej

z nich. Wkrótce

nastąpił bardzo wzruszający moment, wybór ciała.

Do trumien

podeszła cała w czerni polska Ormianka

Jadwiga Zarugiewiczowa, matka żołnierza poległego w walkach

na polach pod Zadwórzem i pochowanego

w zbiorowej mogile w nieznanym miejscu. Z

nieukrywanym wzruszeniem dotknęła pierwszej z

brzegu

Jadwiga Zarugiewicz

tą właśnie trumnę z ciałem Nieznanego Żołnierza

wybrała.

Wybrane zwłoki złożono wraz ze spróchniałą trumną i resztkami munduru w potrójnej

trumnie,

ofiarowanej przez

p. Łopackiego:

zwykłej

żołnierskiej

- sosnowej;

cynkowej, którą p. Łopacki własnoręcznie

lutował i zewnętrznej z czarnego dębu z czterema orłami polskimi na rogach, zaprojektowanej przez rzeźbiarza

Ostrowskiego.

Po otwarciu trumny okazało się, że wybór padł na żołnierza bez szarży z maciejówką. Był to

znak, że wybrano ochotnika, bowiem żołnierze regularnego

wojska nosili rogatywki.

Musiał być

polskim

żołnierzem, gdyż pochowano go w maciejówce z orzełkiem przypiętym do munduru; musiał paść od kuli

Lekarz

dokonujący oględzin orzekł, że pochowany miał przestrzeloną głowę oraz nogę. Były to przesłanki

pozwalające

uznać, iż poległ na polu chwały, oddając życie za ojczyznę. Ustalono, iż był w wieku około 14

lat.

Lutowanie trumny ze zwłokami Nieznanego Żołnierza przez Łopackiego. Lwów, październik 1925 roku.

Fotografia pochodzi ze zbiorów Centralnego Archiwum Wojskowego 56/4.

Nieznany Żołnierz we Lwowie w kaplicy Cmentarza Orląt Lwowskich na katafalku.

Kalinowski Zdzisław - Grób Nieznanego Żołnierza 2011r.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: