Historia Powszechna Państwa i Prawa – Francja, monarchia absolutna
FRANCJA W OKRESIE MONARCHII ABSOLUTNEJ
(XVI – XVIII w.)
Rządy absolutne rozpoczęły się za panowania Ludwika XI Monarchia przeżywała 3 wielkie kryzysy (w drugiej
połowie XVI w., drugi w połowie XVII w., trzeci w drugiej połowie XVIII w). Przez ten czas monarchia
zachowała swoją podstawową cechę: silną, nie podlegającą niczyjej kontroli władzę monarszą.
Władza królewska:
· król miał władze absolutną, nie podlegającą niczyjej kontroli, jedyną w państwie
· wszechstronność (omnipotencja) władzy króla, wkraczającej we wszystkie dziedziny życia społecznego,
nie wyłączając życia rodzinnego poddanych, doprowadziło do nadania monarchii absolutnej charakteru
państwa policyjnego
· król nie podlegał żadnym prawom poza prawami boskimi, nie był przed nikim odpowiedzialny
· absolutyzm króla różni się od pojęcia despotii, np. wschodniej Faraona w Egipcie o charakterze teokratycznym,
władca był bogiem/sprawował rządy w jego imieniu
· od XV w. rozpowszechnienie się teorii, że państwo jest osoba prawną (posiada organa wyrażające jego wolę),
a także poglądu, że wolę państwa wyraża ogół ludu, a monarcha jest tylko organem pośrednim
· ideologiczną podstawę monarchii absolutnej stanowi np. traktat naukowy Bodinusa „Sześć ksiąg
o Rzeczpospolitej” z 1576r.:
- zawiera pojęcie suwerenności jako absolutnej i odwiecznej władzy państwa - niepodzielnej, sprawowanej
przez monarchę/gr.obywateli (arystokracje)/ogół obywateli (demokracja)
- władza monarchy nie podlega żadnym prawom, jest ograniczona tylko prawami boskim
i fundamentalnymi monarchii
- monarcha powinien szanować wolność poddanych i prawo własności
· prawa fundamentalne monarchii:
- szczyt rozwoju następuje za LudwikaXIV
- prawa ograniczające władzę królewską, w XVII w. zaliczano do nich:
à prawo następstwo tronu
à niepodzielność domeny królewskiej
à a także zasadę, że król musi być katolikiem (jednak władza królewska niezawisła od duchownej)
- na straży praw stał Parlament
- z czasem stanowiły „konstytucję monarchii absolutnej”, choć różniły się treścią od innych, nowożytnych
konstytucji, gdyż nie obejmowały całokształtu działalności naczelnych organów państwowych
· król był w pewnym stopniu ograniczony przez Parlamenty:
1. Król wydawał ordonans i wysyłał do Parlamentu
2. Parlament rejestrował ordonans w rejestrze/księdze ordonansów, a w przypadku zastrzeżeń co do treści
ordonansów, Parlament przesyłał królowi uwagi, tzw. remonstrację
3. Król mógł wycofać ordonans i odesłać w formie przeredagowanej do Parlamentu, lub mógł uznać
remonstrację za nieuzasadnioną i ponownie odesłać do Parlamentu do rejestracji
4. Przesyłanie ordonansu między królem, a Parlam. mogło trwać bez końca, jednak król posiadał ostatnie słowo:
- udawał się osobiście do Parlamentu paryskiego
- zasiadał na tronie, tzw. „łożu sprawiedliwości”
- i nakazywał zarejestrowanie ustawy
· w XVII w. Parlament (popierany przez opinię publiczną) zajął stanowisko opozycyjne wobec króla, a walka
Parlamentu z królem przyspieszyła wybuch rewolucji francuskiej
Urzędy centralne
· zarząd państwa opierał się na centralizmie i biurokratyzmie
· system urzędów hierarchicznie podporządkowany władzy centralnej (tzw. hierarchia biurokratyczna)
· urzędy te dzieliły się na:
1. Nieusuwalne
2. Usuwalne, komisaryczne
- swobodnie obsadzane przez króla
- sprawowane przez zawodowych urzędników, fachowo wykształconych, posuwających się w swej karierze
od stopni niższych do wyższych
· król podejmował decyzje, a jego organy posiadały jedynie głos doradczy
· urzędy ministerialne:
KANCLERZ
- jako jedyny spośród dawnych urzędników utrzymał bardzo wysoką rangę
- zwierzchnikiem wszystkich sądów
- sprawował kontrolę nad wszystkimi aktami wychodzącymi z kancelarii królewskiej (utrzymał w swym
ręku pieczęć królewską)
- nadzorował funkcjonowanie wszystkich rad królewskich
- przewodniczył Radzie Stron
SEKRETARZ STANU
- wywodził się ze skromnego notariusza kancelarii królewskiej
- w XV w. czterech z nich zaczęto wyróżniać jako sekretarzy do spraw finansowych
- w XVI w. uniezależnili się od kanclerza i bezpośrednio podlegali królowi jako sekretarze stanu
- urząd nabrał cech urzędu ministerialnego
- kompetencje 4 sekretarzy stanu podzielone były:
1. Do XVI w. według kryterium geograficznego:
- każdy sekretarz otrzymał 1 wycinek geogr., obejmujący określ. prowincje francuskie i kraje zagraniczne
- każdy sekretarz zarządzał sprawami wewnętrznymi na ¼ terytorium Francji i polityką zagraniczną z grupą
państw obcych
2. Od XVI w. według kryterium rzeczowego (wedle resortów):
- wyróżniano resorty, 1-powierzano sprawy zagraniczne, 2-sprawy wojny, 3-marynarki, 4-„dwór królewski”
- nie wyróżniano resortu spraw wewnętrznych, w tym zakresie król dzielił funkcje między sekretarzy,
każdemu powierzał po grupie prowincji i rozdzielał inne funkcje np. sprawy kościoła, protestantów
GENERALNY KONTROLER FINANSÓW
- w 1665r. Colbert został I gen. kontrolerem finansów
- zajmował się sprawami finansowymi (budżetem, podatkami i pożyczkami), ale także robotami publicznymi
rolnictwem, handlem i przemysłem
MINISTERIAT
- od XVIII w. kanclerz + 4 sekretarzy stanu + gener. kontroler finansów określani mianem ministrów
- nie tworzyli żadnego kolegium przypominającego Radę Ministrów
- pracowali bezpośrednio z królem/samodzielnie/na posiedzeniach Rady Królewskiej
- byli jedynie doradcami, wykonawcami woli królewskiej (decyzja należała do króla)
- odpowiedzialni byli tylko przed królem
· Rady Królewskie:
- wywodziły się ze średniowiecznej kurii królewskiej
- kolegialne organy doradcze króla (obok ministrów)
- wszystkie decyzje Rady były uważane za podjęte przez króla, choćby król nie brał udziału w jej posiedzeniu
i nie podlegały rejestracji przez Parlament (mon4.absolutna mogła wkraczać w dziedzinę ustawodawstwa)
- do rad należały 4 sekcje:
1. Rada Stron Procesowych - Rada Prywatna.
- stanowiła bezpośrednią kontynuację Rady Królewskiej
- przewodniczącym kanclerz
- składała się z 4 sekretarzy stanu, arystokratów i 30 radców reprezentujących 3 stanu
- pełniła funkcje wyłącznie sądowe
- posiadała charakter sądu kasacyjnego, tzn. że mogła znieść wyrok sądu najwyższej instancji, w przypadku
stwierdzenia naruszenia przez sąd prawa materialnego lub uchybienia przepisów formalnych
- tworzyła prototyp sądu administracyjnego, rozstrzygała spory między jednostkami a władzami admin.
- także działała jako trybunał kompetencyjny, w wypadku sporu o właściwość sądową między sądami
najwyższej instancji
2. Rada Stanu - Rada Tajna
- rada najważniejsza
- przewodniczącym król
- składała się z kilku osób powołanych przez króla, których nazywano ministrami stanu (z czasem w Radzie
zasiadali sekretarze stanu, kanclerz i generalny kontroler finansów)
- zajmowała się najważniejszymi sprawami państwowymi: polityką zagraniczną, sprawami wojny i pokoju
3. Rada Depesz
- składała się z wszystkich ministrów członków Rady Stanu i właściwych ministrów
- przedmiotem obrad sprawy zarządu wewnętrznego państwa
4. Rada Finansowa
- główną rolę w niej odgrywał generalny kontroler finansów
- zajmowała się sprawami finansowymi państwa, na szczeblu centralnym
Zarząd lokalny
BALIWOWIE
- wykonywali rozległa władzę sądową, wojskową i skarbową
- od XV w. tracą na znaczeniu
GUBERNATORZY
- główny organ lokalny
- rekrutowali się spośród arystokracji
- pierwotnie byli dowódcami wojskowymi króla w prowincjach granicznych, później stali się
przedstawicielami króla w prowincji i przejęli rozległą władzę
- wobec zagrożenia rozbiciem jedności państwowej, Ludwik XIV ograniczył ich wpływy
- odtąd przebywali na dworze królewskim, a na teren swych prowincji mogli się udać tylko za pozwoleniem
króla (mianowani na 3 lata)
INTENDENCI
- urząd „komisaryczny”, nominowani przez króla w Radzie
- nie podlegali niczyjej kontroli lokalnej, byli podporządkowani bezpośrednio Radzie Królewskiej
- sprawowali władzę administracyjną w 30 okręgach generalnych (stworzonych do administracji skarbowej)
...
MirukuHorii