MB-Czestochowska-i-kult-voodoo.pdf

(1242 KB) Pobierz
10
POL
SKI E
KORZENIE
ANG
ORĄ
n"
(24 120101
Do 1974 roku konstytucja Haiti
gwarantowała
obywatelstwo
każdem
u
Polakowi,
który
o to
wystąp
ił.
Przepis ten zmieniono po mundialu. kiedy Polacy pokonali
H
aitańczy ków
7:0
Matka Boska
Częstoc
howska
i
kult voodoo
"'
12 (I
S.l).
c....
'
.110
II
na
nich
po kreolsku
"blanc" albo
"polone",
czyli
Mówią
:;""
~,
~
-..
I,
"""v('
biali, albo
po
prostu
Polacy.
-.--'
~
~,
,'"'.
/i
.
,~"
-
I-
t
-~
~
,
To
Ha
itańczycy,
którzy
mają
a
także
rysy
twarzy bardziej europejskie
nli
negroidalne.
Kilkadziesiąt
lattemu
w
okolicach
miejscowości
Cwle
w
środkowej części
Haiti
m
ożna
było
Jeszcze
natknąć
się
na
Jasnowłosych
I niebieskookich mulat6w,
którzy
wywodzili
swoje
pochodzenie odpolskich
dezerterów z
na
poleońs kiej
armil,
W
opowieściach mieszkańców
Cazala o polskich
korz
en
iadl
nie ma
żadnego
oswstwa. W czese wojny
O
n
iepod
ległość
Haiti
w
począt­
kach
XiX
wieku na
wyspie
stużylo
kilka
lysięq
Polaków
wysla~ych
p<zez NapoHlona
do
flu~enia
reee-
~i
~i
ewol~ików
.
Dowodzij
nimi
Mulat
j
gen
erał
napoleoński Władysław
Ja-
błonowski,
syn Konstantego
Jablo-
nowskoego
I
francuskiej
arystokratki
Mań
e
Delaire, kt6ra
miała
romans
z
którymś
z
czamoskórych
służą·
cyeh
.
Gen
erał
zmarl na
malar
ię,
większość
z
4
tysięq żołnierzy
pol-
skich
podziel
iła
jego
los
bądż zginę­
ła
w
waikach
z
rebeliantamI.
Kilkuset
~aków
przeszla
J
edna!<
na
stronę
buntown
ików
po
tym,
jak
friłflCljski
generał
aocbembeau
k
azał
Im
za-
kłuć
bagnetam
i
setł<i
bezbron~ych
jel\c6w,
z
których wkllu
miało
ledwo
12
lal.
Młoda haitańska
republika doce-
niła
ten gesl.
Po
wypęd
zeni
u
lrancu-
skich
s~
ekspedycyjnych
I
przejęd
u
władzy
przywódca rebelii oeseen-
nes
~apisal konstytlJCię
Haiti, której
pu~kt
13
gwarantował
o
bywatelstwo
każdemu
Polakowi
który o to
wystą-
,
jaśniejszą skórę,
Syn
p
o lek leg
o
górnika z
f'(l~
sylwanll
Fau
stln
Wlrkua w lalach 20
,
zo
stał
przez
H
aitańczyków
okrzykn
i ęty
król
e
m
veeece
spoIeczności
.
polone·
,
dZ>ei,
którzy
walczyti
z
amerykańską
skoncentrowanej
kolo
Cazale.
oku
pacją,
dziesiątkowało
żołn
ierzy
To
tam
ju
ż
w
latach
20. XX
wial<u
piechoty
I'TIOfskiej_
Wśród
tubylców
trafił
pewien
Ż()/l1illl'Z
amery
kańs
kiej
Wirkus szyb
ko
od~alaz
t
ludzi
pjaeho\y
morskiej, które wówczas
o
swojsk
ich
~azwi
s
kach
Jasinskl
okupowała
Heitl.
ŻO/nilll'Z nal'{Wał
l
Poły~i8C
,
kI6rzy
polskiego
co
praw.
da
~ie
znali,
s
ię
reesun
Wirkus
I
byl synem
pol.
potrafili
trochę
kląć
skiego
górnika
z
P&nsylwa~ii,
a za·
po polsku.
ciągnął
się
do
mafines,
bo
marzyły
Młody
żołnierz
rrermee
szybko
mu
się
przygody
w
egzotycznych
zrob~
karierę
na Haiti.
Wystany
do
krejach.
Na brak
wr8Ż9ń
nie narza- tworzen
ia
pos
terunku
pohcji
~a
k
ał.
bo
powstanie Caca, czyli
ae-
haitańskiej
wysepce
La
Gonava
Wir·
kus z powodu swojego pols
kiego
pochod
zenia
został
przez tubylCÓW
OOwola~
y
krolem
I
rządzil
La
Gona·
ve do
czasu,
lIŻ zainteresowała się
rum
amerykańska
prasa.
Opowieści
o
żołnierzu
~llcholy
morskiej
koro-
no
wanym na
Haiti
wywolaly
protesty
ówczesnego prezydenta republiki.
I~terweniowat
amerykański
konsul,
który
osobiście
wybrał
siq
na
La
Go-
naw
,
za
stając
Wirkusa w fol
i
kapIa..
na
voodoo
I
po
siadacza
okazałeQO
haremu,
w
którym
wyrót
~iaIy
siq
Mulatki o nazwisku
Mańa
Korze1
I
Arldrea Rybak. Polaka zwolniono
z
armii
I
cdesiaoo
do
USA.
gd
zlil wy.
dał
popularną
w
latach 30.
książkq
.
While King
ol
La
Gonave" o swoich
przygod
ach na
wyspje. Wlrkus
prza-
sz
edł
takie do hiS\onljllko pjerwszy
eotce dokumentalnego
filmu o
kara-
Przywieziona z J
asnej
G
óry
Czarna Madonna jest
c
zcz o na p
rzez
ibskich
obrzqdach vccccc.
Film
na-
wyznawców
voceee
.....
...........- krqcony przaz
~i
eg o
pod
czas
po-
pj.
W
nowym
świecie
wyzwolonych
niewol~ików
pogard
zany
doląd
ciemny kolor skóry
był
wartością
najwyższl\<
dlatego Polaków w
uzre-
niu
ich
zB8łl>g
awansowano
do
naj·
wyższej
spole(;znle
kategorii
.oor",
stojącej wyżej
w hierarch;;
niż
Mula·
cI.
Rząd Hai
~
gwarantowal Polakom
pieniądze
na powrót do Europy,
jed.
nak okOO
400
dawnych legionistów
skorzystalo z okazji awansu
do
kate·
gorii
.oor"
I
zostało
na wyspie,
oa-
iII<:
początek
ae
ANGOIlA
nr
4124.1 2010)
POLSKIE KORZENIE
Wojownicza proweniencja
Ezili
Danto
przekłada się także
na litur-
gię
:
haitańskiej
wersji Matki Boskie
j
Częstochowskiej składa się
w ofie-
rzewybornymiejscowyrum Barban
-
court I
świeżą wieprzowinę. Dzi
ś
ma-
ło
który z
mieszkańców
Cazale
pa-
mięta
jednak,
skąd wzięła się
na wy.
spie Czarna Madonn EzlIi
Danto.
a
Jasny kolor skóry potomków
legio-
nistów
Dąbrowskiego,
który przez
całe
lata
zapewniał
Im
uprzyw
ilejo-
waną pozycję
w
s
połeczeń stwie,
stal
się
w
końcu
ich
przekleństwem
.
kie czasy
Duvaller,
wiejski
lekarz
ze
.
do voodoo, nie
ufał
Mulato
bo
byli lepiejod niego wy-
m,
kształceni
i
od
pokole
ń
rządzili
Haiti.
Gdy
więc przejąl władzę, oparł
swój
reżim
nie
tak jak
poprzedn
icy
na
kreolskiej elicie, ale na potomkach
czarnoskórych niewolników.
Narzę­
dziem
terroru
stały się
wiernedykta-
torowi bOjówki
Tcinton
Macou
któ-
te,
re
urządza
ly
polowania
na podejrze-
wanych o
nl
ei ojal no
ś ć
Mulatów.
Wielu
ludzi
zaczęło szukać
azylu
w okolicy Cazale, gdzie nie
wyróż-
skłon nościami
pod
nieś
li
l
i!
bytu
na
La
Gonave
wprowadził
do
kin sam Sol
Lesser,
człowiek
odpo-
wiedzia za
seńę
klasycznych
ju
ż
lny
dziś
filmów o
Tarzanie
z Johnem
Weissmullerem.
Vocdoo
fascynował
się także
Je-
rzy
Grotowski, który w
latach
70.
za-
czął odwiedzać mieszkańców
Oaza
-
le
zagubionych w górach na
ooqra-
nlczu z
Dominikaną.
-
Haiti to
moja
druga ojczyzn
a
-
mówił
potem
w wywiadach znany
reżyser
i
twórca teatralny
Ełekt
jego
.
zauroczenia
obrzędam
i
vocdoo
był
zaskakujący.
Oto
w szaroburym
Wrocławi
u
epoki
pierwszej
.Solidar-
n
ości"
I stanuwojennego
zaczęli
po-
jawiać się
autentyczni
tancerze
voo-
doo i
haitańscy artyści związani
z
le-
gendarną Już dziś grupą
Saint Sole-
iI.
Voodoo,
piorun
ująca
mieszanka
katolicyzmu kolonizatorów z pter-
wotnymi wierzeniami
afrykańskich
niewolników
wywożonych tysiącami
do
Nowego
Świata, stała się
podsta-
wą
artystycznych teorii
Grotowskie-
go, który jest
dziś
jednym z
najbar-
dzle] znanych polskich artystów na
świecie
.
Do
haita
ńskieg
o
voodoc przenik-
nęła
także
-
a
jakże
-
tradycja pol-
W odpowiedzi
mieszkańcy
Cazale
otwarty bunt,
paląc
budy-
nek prefektury policji
I
portrety Du-
valiera. 5 kwietniadyktator wyslaldo
pacyfikacj Cazale 500
żołnierzy.
za·
i
bitych
były dziesiątki.
Spalona
80
domów,
a
gwałty
dokonywaneprzez
żołnierzy
na jasnoskórych
kobietach
tJwały
przez wiele dni.
Gwałty były
realizacją bezpoś
re d n
i
ch
wytycz-
nych dyktatora,
który
po
latach
do-
minacji Mulatów
postanowił
przy-
wrócić haitańskiemu społeczeństwu
afrykańskie
korzenie.
skiego katolicyzmu.
Popularna
na
wyspieCzarna Madonnato nic
Inne-
go Jak kopia
portretu
Matki
Boskiej
Częstoch
ows kiej
,
przywiezionego
w
początkach
XIX wieku na
Haiti
przez polskich
żołnierzy
w napole-
ońskich
mundurach.
Jasnogórski
portret, przedstawia-
jący Matkę Bo
ską
a
wyjątkowa
ciemne skórze,
szybko
przyjął
s
ię
j
wśród przesądnych halta
ńsklch
nie-
wolników i
Kreoli,
którzy ponad
200
lat
temu walczyli z
napoleońską
armią
a
niepod
ległość
wyspy. Bli-
zny. które
ma
na twarzy Matka Ba-
ska
Częstochowska, pasowały
do
wojowniczych nastrojów
panują­
cych
wśród
rebeliantów.
Da
dziś
zresztą
kreolska odmiana
haitań­
skiego voodoo,
czerpiąca
z
tradycji
walki o
n
iepodległość.
jest
znacznie
gwałtowniejsza
w
obrzędach niż
jej
rdzennie
afrykańska
odmiana. Nic Gdy na
Haiti
-
wstrząsanej
od po-
więc
dziwnego
że
Czarna Madon-
czątku n
iepodleglości
krwawymi
,
na, znana
także
pod
nazwą
Ezill przewro
tami
I
coraz
brutalniejszymi
Danto, jest
centra
lną
postacią
kultu
reżi
mam i
-
zapanował
Papa
Doc
Duvalier, dla
Mulatów
nadeszły cię
ż -
voodoo.
stracjl
i
archiwizacji obrazu Obraz
.
z celi, w której
przebywał
Wojciech
W
artykule
.Gdy
państwo
prze-
Franiewski,
był bezpośrednia
prze-
grywa
z
mafią"
-
autorstwa Doroty kazywany do
dyżu
rki
oddzialowego
Kowa
lskiej
pada stwierdzenie: l na stanowisko dowodzenia Aresz-
"W
chwili rzekomego samobójstwa
tu
Ś
ledczego
w
Olsztynie. Twierdze-
nie,
że
"monitoring
nie dzialal",
jest
nie
działał
monitoring".
Nie
Jest
prawdą, że
w chwili samo- nieuprawnione, a przede wszystkim
iwe.
bóJstwa Wojc
iecha
Franlewskiego nieprawdz
kamerazainstalowana w celi, w
któ-
Centralny
Zarząd
Służby
rej
przebywal,
nie
była
sprawna.
Więziennej
Urzą
dzenie
było cały
czassprawne.
Rzecznik
Prasowy
Nie bylo
natomiast
możliwości
reJ
mjr
Lulza Sa/apa
e-
R
E K L
AM A
Sprostowanie
niall
się
tak bardzo od
mieszkają­
cych
tu
potomków polskich
żołnie­
rzy.
Dumni
ze swojej
od
rębności
mieszkańcy
z
trudem
znosili
reżi
m
Duvallera.
Na
czele buntu
stan
ął
Jean
Jacques Dessalines
Ambroise,
lider
lewicującej
partii
PUCH,
który
ukrywał
się
w
Oazale
do 1965 roku,
gdy
szwa-
drony
śmierci
Tonton
Macou
urzą­
te
dziły
tam
rzeż
Mulatów Kolejna jatka
.
rozegrala
się
w
1969
roku,
gdy miesz
-
kańcy
miasta prowadzeni przezJere-
miego Biaze sprzeciwili
się
nalda-
ra
danymprzez Tonton
Macoute
podat-
kom,
np. za czerpanie wody z pobli·
skiej rze W Wielki
Piątek
1969roku
ki.
bojówki l
onton Macoute
wpadły
do
miasta,
paląc
domy
I
gwałcąc
mieJ-
scowe
kobieły.
Pacyfikacja Oazale
zada
ła
poważ­
ny cios
spoleczności
Cazale. Od
lat
70. coraz rzadziej spotykano tam
niebieskookich
I
jasnowiosych
po-
tomków polskich
legionistów.
Z dy-
mem
poszły też mateńalne świadec·
twa polskich
korzeni
Gazale, np. bu-
dowanez drewnadomki z charakte-
rystycznymi gankami,
które
zupełnie
nie
przypo
minały
miejscowych chat
krytych
strzechą
ani kolonialnej ar-
chitektury, za to
kojarzyły się
ze szla-
checkiml dworkami
z
polskich
Kre-
sów Wschodnich.
Niechęć
reżi
mu
Duva
liera
do
europejs
spuścizny
kiej
rniata
także
inne
konsekwencje.
Podczas wprowadzania
któ
rejś
z wielu zmian w konstytucji,
jakich
dokonał
udzielny
władca
Hai
i,
prze-
t
padł
anachroniczny zapis o prawie
do
haitańs
kiego
obywate
lstwa
dla
Polaków
.
Miała
to
być
zemsta za spekta
ku-
lamą
porażkę
haitańskiej
reprezen-
tacji
piłkarskiej
w meczu
z
Polską.
Haitańczycy
po raz pierwszy
I
jak
dotąd
ostatni
zakwalifikowali
si
ę
do
lInalu Mundialu w 1974 roku, ale
w starciu z Polakami, którzy wlepili
im
aż
7 bramek stracili kompletnie
,
twarz.
Polska
tradycja na Haiti
p
rzetrwała
także
Duva
lierów.
Jeszcze
w '
983
roku,
podczas
rządów
synaDuvalia-
ra,
który w
odróżnieniu
od ojca
na-
zywany
był
Baby Doc,
podczas
piel·
grzymki
Jana
PawiaII
na
Karaiby
na
Hail!
witały
go dzieci
z
Caza
pre-
le,
zentujące
tradycyjne polskie picsen-
ki. Gdy w
latach
90. w
ramach
sił
międzynarodowych
na
wyspę
przy-
byli
komandosi
z GROM-u,
ciągle
można
bylo tam
znaleźć
Halta
ń
czy­
ków
używających
zwrotu
chaje
kou
lap%y, co
jest
znieksztalconą
kreol·
ską wersją
francuskiego
zwrotu
"
szarżować
jak
Polak",
oznaczające­
go brawurowe zachowanie.
Jednak
z biegiem czasu
ślady
polskiej
obecności
na
Haiti
zaczęty znikać.
Wstrząsające
krajem
rewolty
i
prze-
wroty
wymusiły
masoweprzesiedle-
nia
ludności. Nędza
powoduje,
że
mało
kto
dożywa
tam 30
lat,
co po-
woduje,
że
nie ma
kto
p
rzekazywać
n
iepiśmiennej
w
większości mło­
dzieży spuścizny
przodków. Podró-
+
12
12
POLSKIE KORZEN
IE
ANGORA
nr
4 (24.1 2010)
Matka
Boska
Częstochowska
11
+
i
kult voodoo
po Haiji 10
lat
temu antropo-
log
Sebastian Rypson
znajdowal
jeszcze
w okolicach Caza
ślady
le
charakterystycznej zabudowy i tra-
dYCYJne iampiony o
swojskiej
na-
zwie
.craoo", które
bardzo przypo-
minaly krakowsk szopki.
ie
Guerda Benoit Prev byla
żona
aJ,
obecnego prezydenta Haiti Rene
PrevaJa, zachowuje
jeszcze
pamięć
o europejskich korzeniach
mieszka
ń­
ców swojego rodzinnego Caza ale
le,
po cmentarza
z
polskimi
nazwiska-
ch
mi
na
nagrobkach. które
widywano
tam jeszczew
latach
90.,
nie ma
już
śladu
.
Tropikalny
kllmał
szybko do-
kona/
dzieła
zniszczenia,
ale
jeszcze
większych spustoszeń
dokonali
lu-
dzie,
karczując tropikalną dżunglę.
Ogołocone
z drzew
górskie
zbo
-
cza przy
pierwszym
większym
tajfu-
nie zsuwaly
się
w doliny,
zmiatając
wszystko na swojej drodze.
Dziś
żujący
Kazimierz Deyna wit
a
s
i ę
z kapitanem
zniszczenia
dokonało trzęsie­
nie ziemi, które
-
wedłu
g
ostrożnych
szacunków
-
zabiło około
100
tysię­
cy
ludzi.
dzieła
drużyny
Haiti przed
meczem
na mundialu w 1974 roku
Fot.
Eaat
Newa
Nie
da
się
jednak
wykluczyć.
że
polscy
strażacy
z
Ciężkiej
Grupy
Re·
townicze],
którzy
lecą
na drugi
ko-
niec
śwlata
ratowa
ć
ocalalych
z
ka-
taklizrnu,
Jakwielu ich poprzednikÓw
natk
ną się
na
.
rodaków"
z
Haiti.
JAKUB
MIELNIK

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin