Charakterystyka kraju – Włochy

I.                   Otoczenie demograficzne

Ludność 57 321,1 tys. (czwarte miejsce w Europie po Niemczech, W. Brytanii i Francji).

W tym mężczyzn 48,4%

W tym kobiet 51,6%

Gęstość zaludnienia 190,2 os/km2

Średnia długość życia mieszkańców Włoch wynosi 79,5 lat (76,6 dla mężczyzn i 82,7 dla kobiet).

Włochy mające niegdyś jeden z wyższych wskaźników przyrostu naturalnego w Europie od piętnastu lat borykają się z przewagą zgonów nad urodzeniami. W 2003 roku wskaźnik urodzeń na 1000 mieszkańców wyniósł 9,4, zaś zgonów 9,8, co dało naturalny ubytek ludności na poziomie 0,4 promila.

Struktura wiekowa ludności wykazuje szybki wzrost udziału ludności starszej niż 65 lat (poprodukcyjnej) i jednocześnie spadek udziału dzieci i młodzieży w ogólnym zaludnieniu kraju. W 2003 roku osoby mające

-19 lat i mniej stanowiły 18,9% ogółu mieszkańców,

-od 20 do 39 lat – 29,7%, w wieku

-od 40 do 64 lat – 32,4% i w wieku 65 lat i powyżej aż 19,0.

Włochy należą do krajów o najwyższym w świecie poziomie edukacji, czego przejawem jest bardzo wysoka liczba studentów wynosząca w 2003 roku 1,86 mln, czyli 32,6 na tysiąc mieszkańców.

Wykształcenie (2000r.)

-podstawowe 12,2%

-średnie 10,7%

-wyższe 6,2%

Urbanizacja

Włochy należą do krajów europejskich o średnim

stopniu urbanizacji (67%), ale wysokiej koncentracji ludności w dużych miastach.

10 aglomeracji miejskich o liczbie ludności powyżej 1 mln.

72 % Włochów mieszka w miastach najwięcej w Rzymie, Mediolanie, Neapolu, Turynie

W 2003 roku w miastach mieszkało prawie 68% ludności, przy czym wskaźnik koncentracji ludności w największych miastach jest wyraźnie mniejszy niż w innych podobnej wielkości krajach Unii.

Imigracja

Od połowy lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku Włochy notują znaczny napływ imigrantów, głównie z Albanii (Apulia), krajów arabskich, północnej Afryki oraz Ameryki Południowej, którzy zasiedlili zwłaszcza Rzym i jego peryferia oraz okolice Mediolanu i Turynu, a także inne miasta na północy kraju.

Liczba imigrantów w 2003 roku wyniosła 1126000, czyli 2% ludności, z czego około 32 tysiące stanowili Polacy.

Migracja

Od lat 50. utrzymuje się stała migracja wewnętrzna z południowych rolniczych regionów kraju do aglomeracji przemysłowych na północy.

Rozmieszczenie ludności jest bardzo nierównomierne.

Ponad 400 mieszkańców na km2 na nizinach,

około 150  w strefie pogórzy i 50 w górach;

obszary wysokogórskie Alp i Apeninów są prawie bezludne.

Gospodarstwa domowe we Włoszech w 2003 r.

Źródło: L’Italia in cifre, ISTAT, 2004

Średnie włoskie gospodarstwo domowe liczy 2,57 osób.

W 2003 r. przeciętne miesięczne wydatki włoskiego gospodarstwa domowego wyniosły 2 313 Euro.

Zatrudnienie i stopa bezrobocia we Włoszech 2003

Zatrudnienie 24,1 mln

Stopa bezrobocia  8,6%

II. Otoczenie ekonomiczne             

PKB1,756 bilionów USD

Wzrost PKB 1,9%

PKB na 1 mieszkańca 30 200 USD

Struktura PKB-rolnictwo 2%; przemysł 29,1%; usługi 69%

Inflacja2,3%

Bezrobocie 7%

Dochód narodowy 27 700 USD na 1 mieszkańca (2004).

Zadłużenie zagraniczne: 913,9 mld USD (2004).

Struktura zatrudnienia: usługi - 63%, przemysł - 32%, rolnictwo - 5%. Handel zagraniczny: eksportuje się głównie maszyny i samochody, tekstylia, produkty chemiczne do Niemiec (13,7%), Francji (12,1%) i Stanów Zjednoczonych (8%), importuje się maszyny i pojazdy, produkty chemiczne, surowce z Niemiec (18,1%), Francji (10,7%) i Holandii (5,8%).

Obroty w handlu z zagranicą – eksport: 336,4 mld USD, import: 329,3 mld USD (2004)

Informacje gospodarcze

Gospodarka- Zróżnicowana gospodarka przemysłowa Włoch wytwarza dochód na mieszkańca porównywalny z Francją czy Wielką Brytanią. Nadal zaznacza się podział na zdominowaną przez firmy prywatne, przemysłową północ oraz borykające się z 20% bezrobociem, uzależnione od pomocy społecznej, mniej rozwinięte, rolnicze południe. Włochy importują większość surowców dla przemysłu oraz ponad 75% surowców energetycznych. W ciągu ostatniej dekady Włochy prowadziły ścisłą politykę fiskalną, by spełnić wymagania Europejskiej Unii Monetarnej (EMU), co zaowocowało obniżeniem inflacji i stóp procentowych. Obecny rząd podjął szereg krótkoterminowych reform mających poprawić konkurencyjność i przynieść długotrwały wzrost gospodarczy. Włochy jednak powoli wprowadzają konieczne reformy strukturalne, takie jak zmniejszenie wysokich obciążeń podatkowych, zniesienie sztywnych regulacji na rynku pracy i reformę kosztownego systemu emerytalnego, z powodu zahamowania wzrostu gospodarczego i oporu związków zawodowych. Póki co jednak jest inny istotny problem: deficyt budżetowy sięga 3-procentowego limitu strefy euro. W 2006 roku zanotowano niski wzrost gospodarczy, a bezrobocie utrzymuje się na wysokim poziomie.

Przemysł- turystyka, maszyny, żelazo i stal, chemikalia, przetwórstwo żywności, tekstylia, pojazdy silnikowe, odzież, obuwie, ceramikaRolnictwoowoce, warzywa, winogrona, ziemniaki, buraki cukrowe, soja, zboża, oliwki; wołowina, nabiał;

Eksport - surowce i produktymaszyny, tekstylia i odzież, pojazdy silnikowe, chemikalia; żywność, napoje i tytoń; minerały i metale nieżelazne

Import - surowce i produktymaszyny, chemikalia, pojazdy, surowce energetyczne, minerały i metale nieżelazne, tekstylia i odzież; żywność, napoje i tytoń

Eksport - najważniejsi partnerzy Niemcy 13,2%, Francja 12,3%, USA 8%, Hiszpania 7,5%, Wielka Brytania 6,6%

Import - najważniejsi partnerzyNiemcy 17,4%, Francja 10%, Holandia 5,7%, Chiny 4,6%, Belgia 4,5%, Hiszpania 4,3%, Wielka Brytania 4%

Włochy
... są na pierwszym miejscu wśród krajów Unii, jeśli chodzi o liczbę samochodów przypadających na statystyczną rodzinę (56 milionów Włochów ma 33 miliony samochodów osobowych) i... jeżdżą najstarszymi - statystycznie - autami. 11 milionów pojazdów wyprodukowanych ponad 10 lat temu nie odpowiada unijnym dyrektywom dotyczącym ochrony środowiska. Złomowania dokonują specjalistyczne, koncesjonowane przedsiębiorstwa, którym właściciele wraz z samochodami przekazują również kartę wozu i dowód własności (we Włoszech są to dwa różne dokumenty) oraz numery rejestracyjne, otrzymując w zamian dokument potwierdzający przejęcie odpowiedzialności za pojazd.
Koszt złomowania samochodu we Włoszech wynosi ok. 100 euro. Wiele przedsiębiorstw jednak dokonuje złomowania bezpłatnie, np. w przypadku popularnych modeli samochodów lub też modeli szczególnie rzadkich, do których części zamienne są drogie lub trudne do zdobycia na rynku.
Od 1997 roku władze włoskie prowadzą politykę udogodnień podatkowych, by zachęcić do kupowania nowych samochodów. W przypadku zamiany samochodu starego na nowy właściciel przez 3 lata jest zwolniony z podatku od własności, a jednorazowo od opłaty rejestracyjnej i kosztów uzyskania tytułu własności. W przypadku kupna nowego auta w zamian za stare, to sprzedawca nowego pojazdu jest zobowiązany do załatwienia formalności, związanych ze złomowaniem pojazdu oraz do opłacenia wynikających z tego kosztów. Ostatnio przedłużono takie ulgi do marca 2003 roku.

Struktura konsumpcji gospodarstw domowych we Włoszech w 2003 r.

W ostatnich latach struktura konsumpcji gospodarstw domowych we Włoszech ulegała zmianom. Dzisiaj nadal podstawowe grupy wydatków stanowią: czynsze i opłaty związane z mieszkaniem, wydatki na żywność oraz na transport. Stanowią one razem ponad 66% wszystkich wydatków. Ale w ostatnich latach ich udział spadał na korzyść innych wydatków.

Konkurencyjność włoskiej gospodarki, oceniana przez pryzmat podstawowych wskaźników gospodarczych - dynamika PKB, inflacja, wskaźnik produkcji sprzedanej przemysłu, stopa zatrudnienia, saldo obrotów towarowych i bieżących, w ciągu ostatnich lat systematycznie spada, co budzi we Włoszech poważne zaniepokojenie.

Podstawowe dane makroekonomiczne

Rok 2003 dla gospodarki włoskiej nie był najlepszy. Odnotowano wzrost PKB w wysokości 0,3%, a nie jak prognozował rząd 0,5% (w 2002 r. wyniósł on 0,4%). Ubiegły rok charakteryzował się stosunkowo wysoką inflacją (2,5%), której towarzyszył wzrost wynagrodzeń o 3,2% w sektorze administracji publicznej, o 3,4% w sektorze usług i rolnictwa, o 2,7%, w sektorze przedsiębiorstw, a w budownictwie o 2,4%. Ponadto odnotowano spadek nakładów inwestycyjnych w wysokości 2,5%. Wskaźnik zatrudnienia wyniósł 56,0% (w 2002 r. 55,4%): w tym kobiet 42,7%, a mężczyzn 69,3%. W 2003 r. stopa bezrobocia wyniosła 8,7% (w 2002 r. 9,0%). Zadłużenie wewnętrzne do PKB wyniosło 106,2% w stosunku do 108,0% zarejestrowanym w 2002 r. 

Warto podkreślić, iż w latach 1996-2003 produkcja przemysłowa wzrosła jedynie o 5% (w strefie euro wzrost ten wyniósł 17%), a udział  Włoch w światowym eksporcie spadł z 4,5% do 3,3%. W 2003 r. włoskie firmy sprzedały za granicę towary za 255,1 mld EUR, a sprowadziły za 253,5 mld EUR. Oznacza to spadek zarówno eksportu, jak i importu (odpowiednio o 5,2% i o 2,9%). Saldo obrotów wyniosło 1,6 mld EUR (7,8 mld w 2002 r.- spadek o 79%) i osiągnęło najniższy poziom od 1993 r.

Konkurencyjność włoskiej gospodarki wg światowych rankingów

W prowadzonych przez światowe instytucje klasyfikacji Włochy plasują się wśród państw o stosunkowo niskiej konkurencyjności. Przykładowo w rankingu Merrill Lynch Włochy zajmują w klasyfikacji światowej 30-33 miejsce, natomiast w klasyfikacji Global Competitiveness Report spadły z 33 na 41 (klasyfikacja obejmuje 102 kraje) i zostały wyprzedzone m.in. przez Finlandię, Stany Zjednoczone, Szwecję, Danię, ale również przez Maltę, Czechy, Litwę, Łotwę, Botswanę, Jordanię i Tajlandię. Wg Heritage Foundation Włochy znajdują się na 26 miejscu w klasyfikacji swobód gospodarczych (index of economic freedom). Natomiast wg szacunków The World Competitiveness Yearbook w ubiegłym roku spadły z 14 miejsca na 17 (klasyfikacja obejmuje 59 państw).

Efekty spadku konkurencyjności

Spadek konkurencyjności ma dwie bezpośrednie konsekwencje:

1. spadek znaczenia Włoch w międzynarodowym eksporcie,

2. spadek napływu inwestycji zagranicznych.

Ad.1 Spadek konkurencyjności włoskiej gospodarki wiąże się z utratą pozycji Włoch w światowym eksporcie: od 1995 do 2003 roku ich udział spadł z 4,5% do 3,3%. Rok 2003 dla włoskiego handlu zagranicznego był stosunkowo trudny. Wpływ na to miała m.in. aprecjacja euro, problemy związane z epidemią SARS, problemy koniunkturalne głównych partnerów gospodarczych Włoch (m.in. Niemiec i Francji), trudna sytuacja w kluczowych sektorach włoskiego eksportu (przemysł tekstylno-odzieżowy i obuwniczy).

Saldo obrotów wyniosło 1,6 mld EUR (7,8 mld w 2002 r.- co oznacza spadek o 79%). Jeżeli chodzi o strukturę geograficzną handlu zagranicznego w 2003 r. odnotowano dalszy spadek eksportu do państw UE. Saldo handlowe z państwami UE było ujemne (sytuacja ujemnego salda z państwami UE utrzymuje się od przeszło czterech lat) i wyniosło 7,6 mld EUR (w stosunku do 5,6 mld w roku poprzednim). Spadł również eksport do Stanów Zjednoczonych, państw Ameryki Łacińskiej, Azji (Chin i Japonii). W 2003 r. eksport Włoch do państw spoza UE, w porównaniu do analogicznego okresu roku 2002, spadł o 3,4%, import utrzymał się na stałym poziomie. Saldo było dodatnie i wyniosło 9,2 mld EUR (w 2002 r. – 13,4 mld EUR). Przyczyn dopatruje się w aprecjacji euro w stosunku do dolara amerykańskiego, zbyt rygorystycznej polityce monetarnej EBC oraz narastającej konkurencyjności gospodarek państw rozwijających się (często stosujących nieuczciwą konkurencję). 

Ad.2 Brak zdolności lub niewielka zdolność  przyciągania zagranicznych inwestycji bezpośrednich do Włoch. Obecnie trafia do Włoch ok. 0,9% całości zagranicznych inwestycji (dla porównania do USA trafia 22%, do Niemiec 6,7%, do Francji 4,5%, do Hiszpanii 2,1%, natomiast do Chin ponad 5%). W 2003 r. do Włoch napłynęło ok. 15,8 mld EUR bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Największym inwestorem są Stany Zjednoczone, następnie Francja i Niemcy, Wielka Brytania, Niderlandy, Szwecja, Japonia. Inwestorzy nie dostrzegają korzyści lokalizacyjnych we Włoszech: odstraszają ich wysokie koszty produkcji (np. koszty energii, jedne z najwyższych w UE: koszt 1 MW wynosi 50 EUR), obciążenia podatków i szereg barier  biurokratyczno-administracyjnych.

Studium Komisji ds. Działalności Produkcyjnych, Handlu i Turystyki Izby Deputowanych 

Spadkowi konkurencyjności włoskiej gospodarki i przyczynom tego zjawiska zostało poświęcone wiele analiz i opracowań. Jednym z najbardziej przenikliwych i ciekawych jest ogłoszone niedawno studium X Komisji ds. Działalności Produkcyjnych, Handlu i Turystyki Izby Deputowanych. Celem dokumentu, którego pełna nazwa brzmi: „Studium poświęcone systemowi przemysłowemu Włoch, tendencjom i politykom mającym na celu ożywienie gospodarki” (Indagine conoscitiva sul sistema industrialne italiano. Tendenze evolutive e politiche di rilancio...