KULTURA 1950 38.pdf

(15955 KB) Pobierz
~ARYZ
Nr
12/ 38
1950
K. BRZ6SKA
-
Sytuacja gospodarcza Polski
*
W. WEIN
TRAUB
-
Marx. Palmerston i sprawa polska. P. HOSTOWIEC
-
Monsieur Chlewa ski
*
K.
A.
JELEI'ISKI
-
Apokalipsa i per-
spektywa
* ].
CZAPSKI
-
Czarne lusterko
.
ARKUSZE POE-
TYCKIE
•
STRATY KULTURY POLSKIEj
.
KRONIKA
KULTURALNA
•
].
MONNEROT
-
Zmierzch socjalizmu
.
Z
.
CHAŁKO
-
Nie
łatwo być
ambasadorem
.
J.
KOWALSKI
-
Reforma
pieniężna
w Polsce
•
NAJNOWSZA HISTORIA
POLSKI
•
KSIĄŻKI.
SPIS
Konstanty
Brzćska:
K.
A. ]
eleński
:
Michał
Sambor:
]
ózef
Czap;ki:
Pawet Hcstowiec:
Wiktor Weintraut:
Władz.
RZECZY
3
22
28
Ledóchow3ki:
SylLacja gospodarcza Polski
..
Apokalipsa
i
perspetywa
....
.
.
N a marginesie literatury
emigra-
cyjnej
..
...
...
..........
Czarne
lusterko.
.
. .
. . . . . .
.
.
..
Monsieur Chlewaski
.. ,....
..
Marx, Palmerston
i
sprawa pol-
ska
..................
.
.
Podróż
inspekcyjna do
KW'uma-
nu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Płacz
kraju
umiłowany
35
4-5
51
70
Alan Paton:
Św.
78
s.&ke
•
19..po.wiadania
•
SpUlWo.-ulanla
PARYZ
.
ARKUSZE POETYCKIE
].
Łcbodowskiego):
Jan
od
Krzyża
(przed
kład
Grudzień
-
Decembre 1950
,
Kantyczka duchowa
........
8.;
F elicja
W. A.
] uliusz
W.
A.
STRA TY KULTURY POLSKIE]
Kranc:
Maciej Nowicki
..........
.
.
90
Zbyszewski:
CzlwJiek, który
umarł'
za
późna
93
KRONIKA KULTURALNA
List
z
Wyspy
...
.
...
....
.
98
Mieroszewski:
106
«Lwów
i
Wilno»
.....
.
.
.
Z.:
ARCHIWUM POLITYCZNE
] ules Monnel ot:
Zmierzch
socjalizmu
...
.
....
JI-j
v
Odbrązowiona
Szwajcaria
..
.
.
113
Zbigniew
Małecki:
SPRAWY KRA]OWE
] an Kowalski:
Zbigniew
Chałko:
Reforma
pieniężna
w
Polsce
..
115
SPRAWY I TROSKI
Nie laluJo
być
ambasadorem
.'
127
Kronika emigracyjna
........
134
NA]NOWSZA HISTORIA POLSKI
Melchior
Wańkowicz:
Spory
o
monopole
..........
140
KSIĄŻKI
Józef Ursyn:
Raymond Lantier:
W.
A.
Z.:
Józef
Ursyn:
St.
Biliński:
«M
o/ra»
................. .
Prehisloria Pohki
...........
.
Scenariusz
............... .
Książki
Odelle P?nnetier ..
.
.
N
owości
FrancuskIe
.......
.
Lisi
do Redakcji
...........
.
150
152
154
155
157
-
INSTYTUT
158
l
LITERACKI
p
•
Sytu" cja gospodarcza Polski
a
1.
RY J'esl
p,
Julius:
'sk
l
~onc
I y
/I
l'm
kores/Jondenlem KULTU
nr
8
!tfJEROSZEWSKl,
21,
Fenliman
Road,
,London
S,
,
'
lei, REL. 'f133
TRZYLETXI PLAX
GOSPODARCZY
od \yybuchu ostatniej wojny
światowej,
spo"
polskie,. a wraz z nim jego struktur.a
społeczna,
gospodarcza i polityczna
uległo
i ulega
w
dalszym
ciągu gwał­
to\ynym
wstrząsom.
'Wpływ
tych
wstrząsów
na
społeczeństwo
jest widoczny. Polacy, którzy opu' cili kraj
w
1939 roku stwier-
dzili to
w
obcowaniu
z
falą emigracyjną
z roku 1945. Nieliczni
uciekinierzy lub
emigranci
z 1950-go roku
dostarczają przykła­
dó\Y na nowe zmiany w psychice i w sposobie
myślenia,
jakie
zaszły
w
Polsce
od
ch-wili
rozpocz~da rządów
'komunisŁycznydl.
Spoleczerlstwo jest dzisiaj pod
'Zupełną okup.acją polityczną
so-
wieck;" Zasadnicze decyzje polityczne
i
gospodarcze
zapadają
w
:\foskwie,
Rosja Sowiecka decyduje o kierunku
i
szybkości
roz\yoju gospodarczego nie tylko Polski, ale i
całe.go
obszaru
na wschód od Laby
,
Poszczególnym narodom
pozostały
w dzie-
dzinie
g~spodarczej
tylko decyzje
drllgorz~dne, dotyczące w~'­
'k
onywama
'otrllymanych
dyrektyw, Staje
s,ę
to szczeogólme
jasne
jeśli
obserwuje
się
plany g'Ospodarcze wszystkich paI1.stw
satelickich.
Widać
w nich
,dokładnie
tę samą myśl
rosyjsk:"
zm~erzaj'lcą ~ie
do rozbudo\\'y gospodarczej poszczególnych
panst\Y
zgodl1le
z ich indywidualnymi
możliwościami
i intere-
sall1~,
ale
do rozbudowy tych elementó\y gospodarstw-a, które
S;)
najb.al'ldziej potrzebne Rosji. Dobrze,
jeśli
interesy tych
państw
Si'
zgodne z interesem so\\'ieckim,
Jeśli
nie,
zostają
one bru-
talnie
podporządkowane
interesom
rosyjskim.
Spo~e('zeL\st\\'o
w s,vej masie,
zamknięte
\y
ghętcie myślo­
wym
l
poddane bez przer\\'V
działaniu
propagandy komuni-
stycznej,
nie zdaje sobie
często
sprawy z zasasiniczych decyzji
gospodarczych,
podejmowanych
\V
:\[oskwie i podawanych
w
Polsce
przez «uczonych
w pi:imie:.
w
Pmlstwowej Komisji Pla-
nowania
Gospodarczego
.
Prze.d
społeczeI1stwem sŁoi
codzienna
praca
i codzienna
troska o
byt.
Dba
się
szczególnie, aby ludzie
nie mieli wolnego czasu. Dba siQ
również
usilnie, aby ludzie
nie wiedzieli
co
się
istotnie
w
Po'lsce dzieje. Nie publikuje
się
żadnych
"iadomoki,
które by
podawały \\'ielko~ci
gospodarcze
łeczeristwo
Pocz;~w
zy
lmprimć
en France
Parls (20
'nilm
o
ntant
Imprimerie de la S
,N,LE"
32,
rue de Me
4
KONSTANTY BRZÓSKA
przyszłym
SYTUACJA GOSPODARCZA POLSKI
5
na skalr: paIistwa.
Jeśli
mówi
się
o bu,downichde, to o
«szyb-
k08ciowcach:t
1 )
na
~Iuranowie
lub
~fariensztacie.
Ile metrów ku-
bicznych budynków ' .....ali
się
w gruzy
w
całym
kraju z braku
koniecznych remontów, lub po prostu po przekroczeniu normal-
nego czasu
trwania,
i jaki jest czysty przyrost w budynkach, to
stanowi
tajemnicę dostępną
tylko ,,-1ajemniczonym. Je'li mó-
wi
się
o rolnictwie, to ty1ko o drobnym jego \\'ycinku
w
for-
mie osiqgnir:e jednej ze
spółdzielni
produkcyj nych,
lu~
jedne-
go z
majątków
paIlstwowych. Tak jest zreszt'l z wszystkimi
działami
gospodarki. Xic
więc
>dziwnego,
że społeczeństwo
nie
ma
żad.nej
perspektywy w spojr.zeniu
na
zjawiska gospodarcze.
Ulega ono
złudzeniu
pod
wpływem
ustawicznej pl"Opagandy
,
która stara
się zagłuszyć
wszelkie niedomagania przytaczaniem,
bez kOlka, coraz to nowych
imponujących
procentów. W rezul-
tacie wielu ludzi w Polsce wierzy w wielkie sukcesy
gospodar-
cze
osiągane
w kraju.
Atmosfera psychiczna w Polsce
każe
obywatelowi zukae spo-
sobu
wyżycia si~,
znalezienia celu, który by
dał
nadziejt; na
przyszłoM. Wyjście
jest
często
jedyne. Praca za\....
odowa.
Jed-
nostki czynne, a takich jest wiele,
wyżywają się
w pracy. Wro-
dzona
emocjonalność.
i
żywotność
społeczellstwa
sprzyjają
wy-
tw.arzaniu
si~
entuzjazmu pracy, który podsycany jest
w
zel-
kimi sposobami przez
partię
)wmunislyczn
'l.
Czasem pl'Zed
oby\.... atelem
otwierają się
n o \.... e pola do \, ykazania sic:
umiejętnościami
i
energią
.
W Polsce
znaleź
6
Idziś
moi.-
na
,przykłady
prawdziwej,
gorliwC\J~
i
entuzjastycznej
pracy.
Bierne jednostki
pracować musz
ą
,
aby
wyrobi
ć
norm
ę,
aby
nie
wej
'ć
w
kolizję
z
ustawą
o socjalistycznej dyscyplinie pracy,
z
ustawą
o zapobieganiu
płynności
kadr, z kacykami
z
partii.
Pracować muszą,
aby
żyć.
Życie
gosopodarcze i polityczne jest dzisi.aj w Polsce
kie-
rowane z
~10skwy.
W codziennym
życiu
jest jednak wiele spraw
drugorzędnycb
dla Sowietów, a
mających
wielkie znaczenie dla kraju.
Przykła­
dem mog}} tu
by
ć
takie dzie>dziny, np. jak budownictwo miejskie.
~asi
architekci
maj~}
przed sob,}
możliwo
'ci
projektowania i
budowania
osiedli,
molliwości
które
mogą być
przedmiotem
za7)drości
dla wielu ich kolegów na Zachodzie Europy. Podob-
ne
możliwości otwierają się
i w innych dziedzinach. jak w
opiece zdrowotnej, opiece
społecznej
itp. Trasa
'"
- Z, duma
i
radość
Polaków, zbudowana
została
dla
ułatwienia
transportu
drogowego Rosji. ,,' kierunku Wschód-Zachód, ale
przyczyniła
się
zarazem
·do
odbudowy
\Varszawy
i umieszczenia Starego
~[iast~
jak klejnotu, w oprawie nowej
i
piękniejszej
tolicy. To
usprawiedliwia cz.asem
wiarę
naszych rodaków,
że
swoim \\ y-
siłkiem
i
poświl,'ceniem
buduj}}
'PolskI;
i
że
praca ich przyda
się
l)
Budynki
budowane systemem potokowym.
pokoleniom. Jest
rzeczą ważn'l,
żeby
rozumieć
ra-
doM
i
entuzjazm naszych rodaków nad
każdym
sukcesem
gospodarczym,
prawdziwym lub urojonym. Negowanie lub szy-
-derstwo z ich entuzjazmu spowoduje rozgoryczenie i
,p
oczucie
różnic między
Pol.akami. Jest
rzeczą również ważną,
aby stu-
diowaó wszelkie zmiany zachodzclce w gospodarstwie polskim
i w psychice
społeczeństwa
polskiego. Jest to
niezbędnie
po-
trzebne,
nie tylko
dla zrozumienia obecnej sytuacji, ale dla zda-
nia
sobie
spra\\'y czego chcemy
w
Polsce na polu gospodarczym.
•
W
okresie mi\'dzy
1946
a
1948
rokiem
rozgrywała
si
ę
w
Polsce walka o organiz.acjl,'
życia
gospodarczego i o
wytycze-
nie
celów gospo-darczych
pomir:dzy
partią komunistyczną;
a
wszelkimi innymi
ugrupowaniami politycznymi
w kraju. W cza-
sie
tej
walki
sił,}
komunistów
było
nie
tylko poparcie i
naciski
sowieckie.
Ich
siłą było również
to,
że
dla
każdego
problemu
g?spoda~czego
daw~i
z?ecydowane
rozwiązanie.
Strona prze-
CJwn.a
me
za~ysze WIedZIała
czego chce, nie
miała
wypracowa-
nych
poglądow
na poszczegól ne zaga,d nienia
.gospodarcze,
jak
na
przykład
na zakres nacjonalizacji,
organizację
obrotów
to-
warowych,
organizację
kredytu,
spółdzielczo
ść
spożywców, spół­
dzielczo
ć
wiejską.
itp. Okres ten
skoI1czył się
w marcu
1948
\\raz
z rozbiciem Centralnego
Urzędu
Planowania i upadkiem
jego prezesa. Urz'ld ten
był
ostatnim
ośrodkiem
samodzielnej
m~,;1i
gospodarczej w Polsce. Wraz z jego upadkiem rozpo-
częła się
niczym
już
nie ograniczona dyktatura komunistów.
Z do \\ia,dczell tych
należy
'\yyciągnąć
wnioski. Emigracja
polska
~owl11na
nie tylko
<ledzić
rozwój wypadków
w
Polsce,
ale po\,:mna
ró\ynież dochodzi
ć ,drogą
obiektywnej dyskusji do
skrystal~zo~vania własnych poglądów
na zagadnienia gospodar-
c~e
w -raJu. Dla walki z komunizmem nie wystarczy negowa-
me
~rogran~u
komunistów. Skutecznym
'
rodkiem
walki
jest
pr.zeCl:vstoawlanie polskiego pro.,,<TJ'amu gospodarczego, który by
Il1Ial silny dynamizm
społeczny, siłę atrakcyjną
dla
wi
ększo'ci
spole.czeIisl\\"~,.
i
stawiał
nie
tylko fragmenty zagadnie6, ale
sta-
rał SIę
znalezc ocLpowie,di na
całość
problemów gospodarczych.
Dla
z~l1dowania
nowoczesnej maszyny
należy
uprzednio opra-
cowac .
rysunek techniczny.
Budowa bez takie<To rysunku jest
albo.
niemożliwa,
.albo musi poci
.}
gmjl\
duże
st;alV. Dla zbudo-
wama
ustroju
gospodarczego., nie wystarczaj,} dobre
chęci
i
«programy
gospodarcze:..
~ależy
równiel
zd.awać
sobie
dokład­
me
~prawę
lak
~ ~ało.ści
jak i ze
szczegółów
ustroju gospodar-
ez.ego,
który
c~cl~hby
.'my
widzieć
w Polsce.
~lusi być
to
przed-
miotem
spokoJ.neJ:
ob~ektywnej
i rzeczowej dyskusji.
Dyskusja
taka przyczyI1l
SIę
mew,}tpJiwie do
w\"ja~nienia
wielu niejas-
no'<ci, do sprostowania wielu
bł
ędów
(Ido znalezienia
rozwią­
za(\ gospodarczych najbardziej
"\\'łaściwych
dla warunków pol-
skich. Nie od rzeczy
będzie
tu przypomni er,
że
szybka i spraw-
KO~STANTY
BRZOSKA
SYTUACJA
GOSPODARCZA POLSKI
7
na
odbudowa zniszczelI.
wojennych
w latach
1946 - 1948
była
również możliwa
dlatego,
że
istniała
grupa
ludzi, którzy
w
cza-
sie wojny studiowali
zagadnienia
gospodarcze
Polski,
gł~wnie
na terenie Londynu, i zaraz po wojnie
wzi
ęli
czynny
udzIał
w
pracach nad
odbudową
kraju.
W okresie
między
dwiema wojnami zrobiono
w
Polsce du-
lO.
J
eś:1i
weźmiemy
jednak pOd
U\yagę,
że'
większo
'ć
robót do-
konana
została
w
dwóch krótkich
okresach,
między
1927 -
30
i
1936 - 39
to stanie
się
jasne,
że
przy
\Yłaściwym
u'tyciu wszy-
stkich czynników produkcji bQd<}cych w dyspozycji
pa/I.stwa,
Polsk.a
mogła rozwijać się
lepiej i szybciej
.
Niestety,
6
lat
wy-
dajnej pracy na przestrzeni
,dwudziestolecia
nie
mogło
nikogo
zad o\.... oli
l',
tym bardziej,
że
w warunkach polskich
istniało
o
wiele
więcej
zagadnień
gospodarczych
do rozwi<}zania
niż
\y
innych krajach europejskich
l).
tPolska
wyniosła
z pier'w szej Wojny
"\\'iatowej
kilk.a
obsza-
rÓw nie dopasowanych
gospodarczo
do siebie. Obszary te by-
ły
prze.d
tamtą wojną
prowincjami
państw
zaborczych
i
trakto-
wane
były
jako prowincje
leż,!ce
na ich brzegach.
Były
zabór
rosyjski poza kilkoma miastami
Ś\y
iecił
i
ś
wieci
do
dzi~
dniQ
smutn,} pustk'l
gospodarcz'l
.
\Yojewództwo
białostockie,
na przy-
kład,
posiada obecnie
ogółem
9.000
robotnikó'w, zatrudnionych
w
przemy.~le,
co
stanowi
1
procent
ludności
województwa. Jest
to chjgle jeszcze
obszar
rolniczy o kulturze rolnej sprzed wie-
ku!!).
Należy u~\Yiadomi
ć
sobie
również
obraz miasteczek do-
okoła
Warsza\yy
jak
Pł01l.sk,
Pułtusk"
Wys:oków,
~fuków,
ni e
mówiilc
już
o nielicznych miasteczkach
położonych
bliżej
gra-
nicy rosyjskiej.
Jeśli
poró\yna
sir.
ten
obraz
z
przeciętnym
cbrazem
prowincji Anglii
,
Francji lub Belgii,
to osi:jgnie sit?
właśch..-ą miarę
\yysiłków
i pracy
jaką należało
i
należy
wy-
konać
w
Polsce.
Były
z.abór austria<:ki
przyniósł
nam
przemysł
naftowy, a
z
nim równowagr. bilansu
energetycznego.
Pl'Zemysł
ten
był
jed-
nak
słabo
zainwestowany, o
przestarzałym
\yyposażeniu
tech-
nicznym, a przede wszystkim
należcjcy
do Polski tyl/ko \\ nie-
wielkim procencie.
87
procent
kapitałów
zainwestowanych
w
okresie
pomiędzy
1933-35
należało
do
spółe'
i
udziałowc
ó
w
zagNlnicznych
3).
Struktura
rolna Galicji,
charakteryzująca
sil?
niesłychanym
rozdrobnieniem gospodarstw rolnych i
przelud-
nieniem ·wsi.
była
jednym z
najcit:ższych
problemów go podar-
('zych do roz\\i:)zania.
W
ostatnich latach
przed
wojną
budo-
\\a Centroalnego
Okręgu Przemysło\yego
miala
przyczynil' <;i{'
\\
ski.
Jest
więc rzeczą niezbędną
omówienie
choćby
jak
najbardziej
1)
•
pewnej
mierze clo
uzdrowienia rqzpaczliwej
n~eró\ynowagi mię­
dzy
i1o
~c
i
,!
r,!k roboczych, a
możliwościamI
proouktywnego
zatrudnienioa na
tym
obszarze.
I
.
.
Zabór
pruski
{ostawił
nam
dobrze
zagospo,daro\~
ane ro nl-
ctwo
na
słabych
rolniczo
zie.miach
Poznańskiego.
I
pomor~a.
przemysł
obsł~guj'lcy
rolnictwo,
a.
pr~e.de wSZYSt>kl,~lI, prze~) ~ł
..
gorlllczy
I
.
CI
·"·· k·
I
na
S'I'1sk11
któP
.J
'
b"ł
l
Jest
podsta",)
I
nadzieJ<!
"Z
"
J.
_..
'sł
dla przebudo\yy
gospodarczej
PolskI..
l
lestety
I,
t~~
przem~Q_
był
tylko
cz('~ciowo
·w
r
ęka
ch polsklc~
l).
W!asc~cl~ł
e
~ag
niczni
li
przede wszystkim
T
iemcy, znajdowalI dZJeSHltkl.
spo-
sobów,
aby
zapewni
ć-
sobie wir.ksze zyski kos·ztem
rozwoJu
te-
,'o
przemysłu
na ziemiach polskich.
.
.'
.., Dzielnice Po!-ski
pra:ejęte
po zaborcach
lUlały.
wewn'ltr,z.
SI~­
bil' brak
ełementów
równowagi gospodarczej
i
Jako
c~ło~('
llIe
były,
przynajmniej w pocz.,tku
istnienia
pailstwoa, do
sl~ble
do-
paso"\vane. Do trudno;;ci strukturalnych
przyh~czyłr.
SIl,)
trud-
no~ci
"ynikaj"ce ze zniszczeil wojennych. W
CIągU
pierwszych
kilku lat istnienia, Polska
przeżywała
gwałtowny
kryzys
aos
po-
clarczy na Ile braku równowagi
pomiędzy
.zasadniczymi ele-
mentami
gospodarczymi
1)311stwa,
spotęgowanymi
potrzebami
młodego
organizmu paóst\Yowego.
Był
lo
okres
charakleryzuj.,-
cy siQ zamieszaniem
w
systemie
pieniężnym,
który uda-
lo sir. podporzqdkowar dopiero
w 1926
roku.
Inne kraje
Eu-
ropy
Wscho.dniej
miały
podobne zagadnienia
do
rozwi;l~a?ia.
Trudno
~{'i,
jakie
l11usiał-a
pokonac'
Polska
były
jednak
na.Jwlęk­
sze.
Przez
cały
czas dwudziestolecia Polska
z
trudnO
ŚC
ią
tyl-
ko
scaliła
swoje
obszary gospodarcze,
i
doszła ~o
,~ozi omu .
go-
spodarczego sprzoo
pierwszej Wojny
światowej.
Ml~
O.
duzeg~
wysiłku
produkcja
przemysłowa
w Polsce (bez
gorlll~t\\:a
l
energetyki)
osiqgnęła
poziom
sprzed
pierwszej WOjny
..
·W
l~to­
wej dopiero w
1938
roku" podczas
gdy
CzechosłowaCja
OSI;)g-
n~łoa
ten poziom prawie natychmiast
po
wojnie, bo "':
roku
19~~.
W~gr'y
·w
1928.
Auslria
1927,
Rumunia
1926.
IlustrUje
to
p
IlIZ-
sze zestawienie.
wskaźniki
produkcji
przemysłowej
bez górnictwa
i
energetyk
1913
=
100
Czechosłowacja
Polska
Węgry
Austria
70
35
48
136
63
77
95
•
156
76
100
108
121
74
94
123
146
105
143
127
Roczne
1920
1925
1930
1935
1938
Rumunia
92
132
165
177
Plan 6-clo letni jest planem zmiany struktury gospodarczej Pol-
ogólne
struktury
gospodarczej Polski
z
1939 i 1945-go r.
2) Na
przykład,
stosuje
się
tu do dnia dzisiejszego w
płOdOZmianie
rOlniczym tzw.
trÓjpolówkę.
3) Foreign Capital In Poland, by L. Welllsz, London 1938,
strona
145.
źródło:
Incluslrializa1ion
-':
Foreign
Tradr. League
of
,'ations,
1945,
sIr.
136.
nosił
1)
Udział
kapitału
w
latacł\
1933 -
obcego
w
przemyśle
górniczym i
hutniczym
wy-
35, 71
%;
Foreign Capital
in
Poland,
str.
145,
,

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin