Teoria MSG zajmuje się badaniami praw ekonomicznych rządzących procesami zachodzącymi w gospodarce światowej, natomiast zagraniczna czy międzynarodowa polityka ekonomiczna określa metody i środki osiągania przez państwo postawionych sobie celów gospodarczych oraz osiągnięcia celów różnych krajów w drodze współpracy gospodarczej z zagranicą, głównie przez zawieranie międzynarodowych porozumień gospodarczych, jak też tworzenie wspólnych, międzynarodowych instytucji i organizacji gospodarczych.
MSG rozumiane jako dyscyplina naukowa opierają się na takich samych podstawach metodologicznych, jak pozostałe dziedziny teorii ekonomii, ponieważ motywy i sposób zachowywania się ludzi i przedsiębiorstw są takie same w sferze wymiany międzynarodowej i w sferze aktywności krajowej. Można zatem stwierdzić, że to co jest słuszne w ogólnej teorii ekonomii, jest także słuszne w teorii MSG. MSG to dyscyplina wiedzy zajmująca się problematyką współzależności ekonomicznych zachodzących między gospodarkami suwerennych państw.
Rozwój MSG staje się koniecznością ekonomiczną. Powody:
· Wzrasta sama współzależność gospodarcza między krajami, grupami krajów i kontynentami
· przyrost ludności powoduje, że świat się „zagęszcza”
· szybki postęp techniczny, zmniejszający jednostkowy koszt i czas przewozu dóbr i ludzi w skali dużych odległości oraz zwiększający możliwości komunikowania się, przekazywania informacji i decyzji sprawia, że świat się niejako „kurczy”
· rozwój nauki , techniki i technologii stwarza nowe możliwości wszechstronnego rozwoju ludzkości.
MSG zajmują się również międzynarodowymi przepływami, do których należą:
- Międzynarodowa wymiana towarowa,
- Międzynarodowa wymiana usługowa,
- Międzynarodowy przepływ czynników produkcji, (które obejmują: pracę, kapitał i technologię).
Międzynarodowa wymiana towarowa i usługowa składają się na handel międzynarodowy.
Podmiotami MSG są: przedsiębiorstwa krajowe, korporacje transnarodowe, gospodarki narodowe, regionalne ugrupowania integracyjne, międzynarodowe organizacje gospodarcze.
Przedsiębiorstwa krajowe – działają w ramach określonej gospodarki narodowej, przeprowadzają transakcje międzynarodowe.
Fazy umiędzynarodowienia przedsiębiorstwa krajowego:
1) Umiędzynarodowienie sfery wymiany, czego przejawem jest eksport produktów i również import komponentów czy technologii
2) Umiędzynarodowienie produkcji – podjecie za granicą produkcji dóbr lub świadczenie tam usług
Przedsiębiorstwa krajowe, które przeszły fazę druga staja się korporacją transnarodową.
Przedsiębiorstwa międzynarodowe – korporacje transnarodowe są to firmy będące właścicielami przedsiębiorstw lub kontrolujące działalność gospodarczą w co najmniej dwóch krajach. Przedsiębiorstwa międzynarodowe są rejestrowane przez UNCTAD. Przedsiębiorstwa te powstają przez bezpośrednie inwestycje zagraniczne.
Regionalne ugrupowania integracyjne – grupa gospodarek narodowych silniej zespolonych ze sobą niż z resztą świata. Tworzą odrębne organizmy gospodarcze. Mogą występować bezpośrednio lub pośrednio w zależności od przekazanych kompetencji przez państwa członkowskie
Międzynarodowe organizacje gospodarcze – przede wszystkim:
1)pełnią funkcje regulacyjne: ustalają i nadzorują przestrzeganie norm postępowania przez państwa członkowskie np. WTO;
2)Prowadzenie bezpośredniej działalności w skali międzynarodowej – najczęściej pomocy humanitarnej czy gospodarczej
Otwartość i współzależność gospodarek narodowych
Powiązania gospodarcze rożnią się intensywnością, a w związku z tym rożne są stopnie otwartości. Miarą otwartości są rozmiary ich transakcji przyrównane do potencjału danej gospodarki, a także sposób w jaki zmieniają się te wielkości w czasie. Można wyodrębnić następujące czynniki:
1) Mierniki statyczne – wyrażają stan otwarcia gospodarki w danym czasie, np. wartość eksportu/ importu/sumy eksportu i importu w przeliczeniu na jednego mieszkańca czy w relacji do PKB
2) Mierniki dynamiczne – pokazują jak transakcje gospodarcze z zagranicą reagują
na zmiany samej gospodarki, np. miernik elastyczności dochodowej eksportu/
importu/ sumy eksportu i importu.
Przeciwieństwem gospodarki otwartej są gospodarki samowystarczalne – antarkiczne, czyli gospodarki zamknięte. Główną cechą jest to, że nie występują przepływy międzynarodowe lub mają charakter marginesowy. Obecnie jedyna gospodarka zamkniętą jest gospodarka światowa.
Proces otwierania się gospodarki narodowej uzależniony jest od wielu czynników takich jak: czynniki historyczne, społeczne, ekonomiczne i kulturowe. Szczególnie ważne są:
1) Poziom rozwoju gospodarczego – zależność dodatnia, cateris paribus przy czym:
· Strona podaŜowa – atrakcyjność eksportowa (większa oferta eksportowa)
· Strona popytowa – większa zdolność do importu (bogatsze społeczeństwo)
2) Wielkość rynku wewnętrznego – (liczba konsumentów) duży rynek nie stwarza takiego przymusu ekonomicznego producentów do eksportu jak na małym rynku
3) Uwarunkowanie polityczne-
.Zazwyczaj im wyższy poziom rozwoju to w większym stopniu kraj specjalizuje się w produkcji i zagranicznej sprzedaży towarów przemysłowych oraz usług. Udział w międzynarodowym podziale pracy i pozycja gospodarcza w świecie nie jest ustalona na stałe, ale zależy od:
· Efektywności gospodarowania w danym kraju,
· Polityki władz i jej skuteczności,
· Prawidłowego wykorzystania możliwości osiągnięcia korzyści ze współpracy z zagranicą.
Handel zagraniczny to eksport i import towarow. Podstawą płatności jest pieniądz, zazwyczaj powszechnie używana waluta wymienialna np. dolar amerykański – USD.
Handel światowy to suma eksportu wszystkich krajów. Jest równy importowi światowemu. Większość handlu światowego realizowana jest w obrotach między krajami wysoko rozwiniętymi (65 - 70% wartości importu światowego). Udział krajów rozwijających się to 25 - 30%. Kraje Europy Środkowej i Wschodniej około 5%
Przyczyny handlu
1. Różnice w absolutnych kosztach produkcji towarów w poszczególnych krajach.
2. Zasada kosztów komparatywnych (porównywalnych, względnych) mówi, że kraje powinny specjalizować się w wytwarzaniu danego towaru, którego koszty produkcji są względnie niższe niż w innych krajach i nadwyżkę wymieniać z innymi krajami na inne towary.
3. Teoria obfitości zasobów – porównuje się w niej relacje zasobów podstawowych czynników produkcji, zwłaszcza pracy i kapitału w rożnych krajach. Wpływa to na różnice cen i na handel.
4. Teoria dzieląca czynnik pracy na: pracę zwykłą i kapitał ludzki.
Narzędzia polityki handlowej:
1. Cło Jest opłatą, którą importer lub eksporter musi uiścić na rzecz budżetu państwa przy dokonywaniu transakcji zagranicznej. Zazwyczaj cła nakładane są na import towarów. Zwykle jest to procentowa opłata od ceny jednostki importowanego towaru.
2. Ograniczenia ilościowe tzw. kwoty w imporcie. Władze państwowe wydają zezwolenia czyli licencje na określoną wielkość importu danego towaru importerom. Władze państwowe ograniczają w ten sposób wielkość całkowitego importu tego towaru. W konsekwencji firmy krajowe podejmują produkcję i sprzedaż tego towaru po niższej cenie lub równej towarowi zagranicznemu.
3. Bariery pozataryfowe są to regulacje lub praktyki administracyjne utrudniające dostęp zagranicznych towarów do rynku wewnętrznego: normy techniczne, standardy i procedury ich potwierdzania, przepisy sanitarne, zasady dotyczące opakowania towarów.
4. Subsydia eksportowe – dotowanie przez budżet państwa produkcji nieefektywnej w porównaniu z zagranicą. Chodzi o wyrównywanie różnic kosztów produkcji służące promowaniu eksportu.
Motywy nakładania przez władze kraju ceł
1. Dążenie władz do zwiększenia dochodów budżetowych
2. Popieranie działalności produkcyjnej w wybranych dziedzinach przez ochronę przed konkurencją zagraniczną
3. Osłanianie zatrudnienia w niekonkurencyjnych wobec zagranicy gałęziach (bez ochrony upadłyby i zwiększyłby się bezrobocie)
4. Ochrona pewnych grup społecznych, np. produkcji rolnej i rolników oraz kultury i tradycji.
Teoria przewagi absolutnej Adama Smitha
W 1776 r. opublikowany został traktat pt.: Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów. Teoria ta zakładała, że mechanizmem regulującym stosunki ekonomiczne powinien być wolny rynek. W związku z tym taki liberalizm dotyczył także wymiany międzynarodowej. Wymiana między dwoma państwami jest możliwa w takiej sytuacji, w której przynosi obu stronom korzyści. Gdyby jeden z krajów nie osiągał korzyści lub wręcz ponosił straty nie angażowałby się w rozwój wymiany międzynarodowej. Korzyści zatem wynikają z lepszej alokacji zasobów, przy czym każdy z krajów dysponuje innym zestawem zasobów. Dzięki temu każdy kraj może zaangażować się i produkować, wytwarzać inny towar. Wielkość osiąganej produkcji jest miernikiem bogactwa danego państwa. Koszty produkcji danego dobra – towaru, decydują o tym czy dobra zostaną kupione. Zatem motorem napędzającym wymianę handlową są różnice w kosztach produkcji danego dobra. Smith uważał, że jeśli dany kraj może wytworzyć produkt po kosztach niższych niż inne kraje to powinien w tym właśnie się specjalizować i do tej gałęzi skierować swoje zasoby. Dalej Smith uważał, że wyprodukowane towary należy eksportować do innych krajów. Smith sugerował, że jeśli wyprodukowanie danego towaru będzie droższe w kraju, niż jego zakup za granicą, to należy sprowadzić go z zagranicy, ponieważ niekorzystne jest jego produkowanie w kraju.
Wielkość absolutnych kosztów produkcji dóbr w poszczególnych krajach jest wskaźnikiem do podjęcia decyzji o wymianie międzynarodowej. Natomiast przewagę absolutną – bezwzględną nad innymi krajami ma to państwo, które ma niższe koszty wytwarzania i może eksportować dane dobro.
Zatem swobodna wymiana pozwalała na osiąganie korzyści w postaci:
a) Bardziej efektywnego wykorzystania posiadanego potencjału,
b) Zwiększenia rynku zbytu,
c) Uzyskania efektu skali i możliwości dalszego obniżania kosztów wytwarzania.
Smith wprowadził pojecie specjalizacji, która wynikała z różnic w wielkości nakładów potrzebnych do produkcji (przede wszystkim z różnic w cenie za pracę nakładczą) i przynosiła korzyści w postaci obniżania kosztów a tym samym zyskiwania przewagi nad innymi.
Podstawą specjalizacji międzynarodowej, a zarazem źródłem osiągania korzyści z handlu międzynarodowego jest występowanie między dwoma krajami i (lub) większą liczbą krajów bezwzględnych (absolutnych) różnic w kosztach wytwarzania, które A.Smith mierzył wyłącznie nakładami pracy. Jego zdaniem, jeśli określony kraj A jest bardziej efektywny (dysponuje absolutną przewagą) w produkcji dobra x, a zarazem jest mniej efektywny niż kraj B (nie dysponuje nad tym krajem B absolutną przewagą...
Jaranti_Bollywood