2011-smyl.pdf

(145 KB) Pobierz
ROCZNIKI NAUK SPO ECZNYCH
Tom 3(39)
–
2011
WIOLETTA SMYL
RODZINNA EDUKACJA TELEWIZYJNA
WST P
Rodzinna edukacja telewizyjna wpisuje si w ramy szeroko rozumianej
edukacji medialnej. Zadaniem edukacji medialnej jest wykszta cenie w od-
biorcy okre lonych kompetencji medialnych. Edukacja telewizyjna, realizowa-
na na p aszczy nie rodziny, ma na celu przygotowanie najm odszych odbior-
ców do prawid owej percepcji przekazów telewizyjnych. W a ciwy odbiór
telewizji to odbiór aktywny, krytyczny i selektywny.
W artykule zostan wskazane drogi realizacji rodzinnego wychowania tele-
wizyjnego, a w jego ramach kszta cenia kompetencji w a ciwego odbioru tele-
wizji. Rozwa ania o rodzinnej edukacji telewizyjnej zostan poprzedzone ana-
liz relacji na p aszczy nie dziecko – telewizja. Bez okre lenia kierunku wp y-
wu przekazów telewizyjnych na najm odszego odbiorc nie sposób mówi
o kszta towaniu kompetencji medialnych dziecka. Nauka w a ciwego odbioru
telewizji jest odpowiedzi na nieprawid owe relacje dziecka z tym rodkiem
medialnego przekazu.
Wychowanie telewizyjne w rodzinie napotyka na swej drodze wiele trud-
no ci. Niew a ciwe wzory odbioru, jak równie nadmierne ogl danie telewizji
przez rodziców, czasem wr cz ich uzale nienie od telewizji i innych mediów,
zak óca proces rodzinnego kszta cenia telewizyjnego. Traktowanie przez ro-
dziców telewizji jako elektronicznej nia ki w opiece nad dzieckiem stanowi
równie wielk przeszkod w prawid owym zbudowaniu relacji dziecka ze
wiatem telewizji.
Mgr W
IOLETTA
S
MYL
– doktorantka w Katedrze Socjologii Kultury KUL; adres do kore-
spondencji: e-mail: wsmyl@wp.pl
160
WIOLETTA SMYL
WP YW TELEWIZJI NA ROZWÓJ DZIECKA
Kontakt dziecka z mediami rozpoczyna si od najwcze niejszych lat jego
ycia. Spo ród wszystkich rodków masowego przekazu najwi cej czasu dzieci
po wi caj telewizji. Najm odsi odbiorcy zaczynaj ogl da telewizj oko o
drugiego roku ycia. Badania wskazuj , i dziecko sp dza wówczas przed
telewizorem rednio 45 minut dziennie
1
. Wraz z wiekiem intensywno kon-
taktów dziecka z tym medium znacznie wzrasta. Dziecko w wieku szkolnym
w dni powszednie przed telewizorem sop dza od dwóch do czterech godzin.
W dni wolne od zaj szkolnych czas ten wzrasta do pi ciu godzin
2
. Z uwagi na
to, i m odzi widzowie codziennie mnóstwo czasu po wi caj na odbiór prze-
kazów telewizyjnych, dzieci stwo wspó czesnych dzieci cz sto nazywane bywa
dzieci stwem telewizyjnym
3
. Ta codzienna, cz sto wielogodzinna percepcja
tre ci telewizyjnych przez m odych odbiorców ma niew tpliwie wielki wp yw
na ich rozwój psychiczny i spo eczny.
Korzystanie przez m odego odbiorc z telewizji i innych mediów elektroni-
cznych w sposób nieprawid owy mo e prowadzi do negatywnych zmian
w jego osobowo ci. Kierunek wp ywu przekazów telewizyjnych na dziecko
zale y od charakteru odbioru ich tre ci, który mo e by : aktywny – bierny,
krytyczny – bezkrytyczny, selektywny – nieselektywny (czynniki wewn trz-
ne), a tak e od zakresu korzystania z telewizji, a wi c od wymiaru czasu po-
wi canego na jej ogl danie i pory odbioru oraz od rodzaju i tematyki ogl -
danych programów (czynniki zewn trzne)
4
. Okre lone skutki odbioru tre ci
telewizyjnych przez dziecko zale od poziomu jego rozwoju umys owego,
moralnego i etycznego.
Dzieci poni ej trzeciego roku ycia nie powinny w ogóle ogl da telewizji. Dzieci w wieku
przedszkolnym nie powinny ogl da telewizji d u ej ni pó godziny dziennie (L. D y c z e -
w s k i,
Rodzina twórc i przekazicielem kultury,
Lublin: TN KUL 2003, s. 173).
2
J. I z d e b s k a,
Rodzina, dziecko, telewizja. Szanse wychowawcze i zagro enia telewizji,
Bia ystok: Wydawnictwo Uniwersyteckie Trans Humana 1996, s. 17, 23. Pod wzgl dem czasu,
który polskie dzieci po wi caj na odbiór telewizji, nale one do czo ówki europejskiej (tam-
e, s. 213).
3
Tam e, s. 5.
4
L. D y c z e w s k i,
Media elektroniczne a proces wychowania w rodzinie. Wyzwania dla
edukacji medialnej,
w:
Rodzina, dziecko, media,
red. L. Dyczewski, Lublin: Wydawnictwo
Gaudium 2005, s. 139; M. W r o s k a,
Telewizja jako medium oddzia ywania na dzieci i m o-
dzie
, „Edukacja Medialna” 1(1998), s. 12.
1
RODZINNA EDUKACJA TELEWIZYJNA
161
Niedojrza o psychiczna i emocjonalna dziecka, nieustabilizowany system
warto ci oraz brak krytycyzmu w odbiorze programów telewizyjnych sprawia-
j , i m ody odbiorca nie potrafi selekcjonowa , a tak e krytycznie ocenia
ich tre ci
5
. Ze wzgl du na brak odpowiedniej wiedzy i do wiadczenia dziecko
cz sto nie potrafi zrozumie , co jest istotne i warto ciowe, a co drugorz dne
w przekazach telewizyjnych
6
. Najm odszy odbiorca, mniej wi cej do szóstego
roku ycia, nie potrafi wyznaczy granicy pomi dzy fikcj prezentowan w te-
lewizji a rzeczywisto ci
7
.
Nadmierne ogl danie telewizji przez m odych odbiorców nie sprzyja kszta -
towaniu odpowiednich postaw w relacji z tym rodkiem medialnego przekazu.
Negatywne skutki nieprawid owych relacji na p aszczy nie dziecko – tele-
wizja mo na wr cz mno y : pot gowanie postawy bierno ci, bezkrytycyzmu
i umys owego lenistwa, os abienie rozwoju wyobra ni u dziecka oraz umie-
j tno ci abstrakcyjnego my lenia, obni enie zdolno ci kojarzenia i wniosko-
wania, kszta towanie relatywizmu poznawczego i moralnego
8
. Bierny i bez-
krytyczny charakter korzystania przez m odych odbiorców z mediów, zw asz-
cza z telewizji, mo e zatem budzi uzasadniony niepokój. Podkre lenia wy-
maga jednak fakt, i si a wp ywu negatywnych tre ci telewizyjnych zale y od
tego, jaki wiat warto ci posiada m ody telewidz.
Niektóre programy telewizyjne mog zak óci w a ciwy rozwój psychiczny
i emocjonalny najm odszych odbiorców. Tre ciami przekazywanymi przez tele-
D. J u s e w i c z,
Dziecko i reklama telewizyjna,
w:
rodowiska wychowawcze i edukacja
doros ych w dobie przemian,
red. T. Aleksander, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiel-
lo skiego 2003, s. 47.
6
Wed ug bada ameryka skich „mniej ni po owa dzieci w wieku przedszkolnym rozumie
zaledwie po ow tego, co ogl da w telewizji” (D y c z e w s k i,
Rodzina twórc i przekazicielem
kultury,
s. 166). Kilkuletnie dziecko bezgranicznie wierzy w to, i wszystko, co prezentuj
media, jest wiarygodne i prawdziwe. Dziecko z wiekiem uczy si odró nia rzetelne tre ci od
tych, które s nieprawdziwe. O w a ciwych wyborach w ród komunikatów medialnych mo na
mówi dopiero wówczas, gdy odbiorca potrafi w sposób rozwa ny i krytyczny selekcjonowa
docieraj ce do niego przekazy oraz ma wzgl dem nich odpowiedni dystans (P a w e V I,
In-
strukcja pastoralna Communio et progressio,
w:
Ko ció o rodkach komunikowania my li,
red. J. Góral, K. Klauza, Cz stochowa 1997, s. 222).
7
Z. G r z e g o r s k i,
Dialog rodzinny – formacja i korektura wp ywu masowego przekazu,
w:
Wychowanie w rodzinie chrze cija skiej,
red. F. Adamski, Kraków: Wydawnictwo Apostol-
stwa Modlitwy 1982, s. 476.
8
D y c z e w s k i,
Rodzina twórc i przekazicielem kultury,
s. 166-167; J. I z d e b s k a,
Ro-
dzinna edukacja medialna dziecka,
w:
Kompetencje medialne spo ecze stwa wiedzy,
red.
W. Strykowski, W. Skrzydlewski, Pozna : Wydawnictwo eMPi
2
2004, s. 381.
5
162
WIOLETTA SMYL
wizj , które negatywnie oddzia uj na rozwój dziecka, s : nadmiernie ekspo-
nowane obrazy przemocy, przest pczo ci i pornografii
9
, propaganda, promo-
wanie konsumpcyjnego stylu ycia oraz dominacja obrazu w telewizji, a w kon-
sekwencji marginalizacja s owa
10
.
Przedstawiane w telewizji obrazy przemocy stopniowo kszta tuj osobo-
wo m odego odbiorcy. Oczywi cie ogromne znaczenie ma ilo czasu po-
wi canego na percepcj tego typu przekazów. Je eli dziecko jest cz stym
odbiorc programów nasyconych agresj , to wówczas ich wp yw mo e pro-
wadzi do niekorzystnych zmiany w ró nych sferach jego osobowo ci. Zbyt
cz ste ogl danie w telewizji obrazów grozy, przemocy i okrucie stwa mo e
prowadzi do wzrostu agresywno ci u dziecka
11
.
Najbardziej niepokoj cym skutkiem oddzia ywania na dziecko scen prze-
mocy prezentowanej w telewizji jest obni enie jego wra liwo ci moralnej
– zjawisko to zwane jest desensytyzacj . Agresywne tre ci telewizyjne, szcze-
gólnie, gdy s wielokrotnie powtarzane i nasycone emocjonalnie, z wielk si
oddzia uj na dzieci c psychik . U m odych odbiorców telewizji mo na za-
obserwowa zmniejszenie lub utrat wra liwo ci na ból, cierpienie i nieszcz -
cie drugiego cz owieka, jak równie nieczu o na agresj w yciu spo ecz-
nym
12
. Co prawda, prezentowane w telewizji sceny brutalno ci i destrukcji nie
zawsze s czynnikiem popychaj cym m odych ludzi do aktów przemocy, jed-
nak niew tpliwie przyzwyczajaj one odbiorców do agresywnych i drastycz-
Media cz sto kreuj fa szywy obraz wiata poprzez „wyolbrzymianie obrazu patologii spo-
ecznej – nadmierne eksponowanie scen gwa tu, grozy, przemocy i seksualizmu przy jednoczes-
nym braku gruntownej analizy spo ecznej sytuacji” (J. G a j d a,
Media audiowizualne – wp y-
wowe rodowisko wychowawcze dziecka: zagro enia, szanse, profilaktyka,
w:
Dziecko i media
elektroniczne – nowy wymiar dzieci stwa. Telewizja i inne mass media w yciu dziecka – wy-
zwaniem dla edukacji medialnej,
red. J. Izdebska, T. Sosnowski, t. I, Bia ystok: Wydawnictwo
Uniwersyteckie Trans Humana 2005, s. 144).
10
A. W r ó b e l,
Pedagogika wobec medialnej manipulacji,
w:
Pedagogiczne drogowskazy,
red. B. Jura -Krawczyk, B. liwerski, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2000, s. 129.
11
J. G a j d a, S. J u s z c z y k, B. S i e m i e n i e c k i, K. W e n t a,
Edukacja medialna,
To-
ru : Wydawnictwo Adam Marsza ek 2004, s. 121; I z d e b s k a,
Rodzinna edukacja medialna
dziecka,
s. 381.
12
„Cz sto […] powtarzane bod ce przestaj by stymuluj ce, pojawia si zoboj tnienie na
tego typu sceny, które, aby mog y wywo a reakcj dziecka, musz by coraz bardziej dra-
styczne” (J. I z d e b s k a,
Multimedia zagra aj ce wspó czesnemu dziecku,
w:
Dziecko i media
elektroniczne – nowy wymiar dzieci stwa. Komputer i Internet w yciu dziecka i obraz jego
dzieci stwa,
red. J. Izdebska, T. Sosnowski, t. II, Bia ystok: Wydawnictwo Uniwersyteckie
Trans Humana, 2005, s. 111).
9
RODZINNA EDUKACJA TELEWIZYJNA
163
nych zachowa
13
. Telewizja ma ogromny wp yw na m odego widza przede
wszystkim z dwóch powodów. Po pierwsze dlatego, e na jej odbiór dziecko
po wi ca mnóstwo czasu, po drugie dlatego, e psychika dziecka jest bardzo
plastyczna i w konsekwencji bardzo podatna na wp ywy
14
. A zatem nieracjo-
nalne korzystanie z telewizji, a w szczególno ci percepcja negatywnych prze-
kazów, mo e by szkodliwa dla dopiero kszta tuj cej si osobowo ci dziecka.
Analizuj c relacje na p aszczy nie dziecko–telewizja nie sposób pomin
zjawiska, jakim jest uzale nienie od telewizji. Obecnie coraz wi cej m odych
odbiorców jest uzale nionych od korzystania z mediów elektronicznych, tj. od
telewizji i komputera (gier komputerowych, Internetu). Odbiorcy uzale nieni
od telewizji korzystaj z niej nawet po kilkadziesi t godzin tygodniowo. Kon-
sekwencj tego jest ograniczenie czasu po wi canego na prac i aktywny od-
poczynek. Nie pozostaje to równie bez wp ywu na sfer kontaktów interper-
sonalnych m odych telewidzów
15
. W sytuacji, gdy codzienne ogl danie telewi-
zji poch ania m odemu odbiorcy wiele godzin, wypieraj c inne, wa ne dla jego
prawid owego rozwoju zaj cia, dominuj negatywne skutki na p aszczy nie
relacji dziecka z tym medium
16
.
PRZYGOTOWANIE DZIECKA W RODZINIE DO ODBIORU TELEWIZJI
Percepcja programów prezentowanych w telewizji zale y od osobowo ci
dziecka, a wi c przede wszystkim od tego, jaki ma ono system warto ci. Naj-
m odszy odbiorca tre ci telewizyjnych znajduje si dopiero na pocz tku drogi
ku rozwojowi w asnej osobowo . Dla jej ukszta towania wielkie znaczenie
ma rodzina, która jest najlepszym i najbardziej naturalnym rodowiskiem, ko-
niecznym dla prawid owego rozwoju dziecka oraz odpowiedniego ukszta -
towania jego osobowo ci
17
.
M. B r a u n - G a k o w s k a,
Potrzeba pedagogiki mediów,
w:
Kultura w kr gu warto ci,
red. L. Dyczewski, Lublin: TN KUL 2001, s. 156; J. C h w a s z c z, M. P i e t r u s z k a, D. S i -
k o r s k i,
Media,
Lublin: Wydawnictwo KUL, Wydawnictwo Gaudium 2005, s. 119-120, 129;
I z d e b s k a,
Media elektroniczne,
s. 140.
14
W r o s k a,
Telewizja jako medium...,
s. 13-14.
15
B r a u n - G a k o w s k a,
Potrzeba pedagogiki mediów,
s. 156.
16
J. K o m o r o w s k a,
Telewizja a wychowanie w rodzinie i zdrowie psychiczne dziecka,
w:
Ko ció a rodki spo ecznego przekazu,
red. J. Chrapek, Warszawa: Pallottinum 1990, s. 124.
17
E. K a s z t e l a n,
Stan zareklamowania. Reklama wobec dziecka w rodkach masowego
przekazu,
Wroc aw: Atla 2 1999, s. 168.
13

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin