ląkarstwo wd.docx

(Wd 1) Łąkarstwo- całokształt wiedzy o łąkach i pastwiskach oraz działalność gospodarcza, której zadaniem jest pozyskiwanie możliwie wysokich plonów pełnowartościowej paszy dla zwierząt gospodarskich i utrzymanie tych użytków w wysokiej kulturze.
Łąkoznawstwo- teoretyczna cz łąkarstwa, pokazująca prawa przyrodnicze, które warunkują istnienie i rozwój trawiastych zespołów roślinnych na tle warunków ekologicznych siegliska.
Pratotechnika- działalność gospodarcza na użytkach zielonych.
Łąki- zbiorowiska złożone głównie z trwałych roślin zielonych z przewagą lub przynajmniej z dużym współudziałem traw i roślin turzycowatych.
Rodzina trawy (Poaceae)- liczy ok 8 tys gat z 700 rodzajów (na ok 250 600 gatunków roślin kwiatowych). W PL występuje ok 200 gat traw z 56 rodzajów.
Użytki zielone- zbiorowiska trawiaste wykorzystywane do produkcji paszy.
Struktura ekosyst lądowych:
38,3% lasy
28,2% pustynie i półpustynie
22,8% ekosyt trawiaste
9,4% pola uprawne
1,3% wody śródlądowe
Ekosyst trawiaste- zajmują 22,8% powierzchni kuli ziemskiej pokrytej szatą roślinną.
Grassland wg UNESCO to teren pokryty roślinnością zielną z udziałem drzew i krzewów poniżej 10%.
wooded grassland- obszar trawiasto- lesisty, gdy udział drzew i krzewów jest większy niż 10%, a nie przekracza 40%. Z uwzględnieniem tych terenów obszary trawiaste zajmują 52,3 mln km2 (tj 40,7% lądu) bez Grenlandii i Antarktydy, w tym:
- 13,8% sawanna
- 12,7% zarośla krzewów
- 8,5% bezleśne obszary trawiaste
- 5,7% tundra
Łąki naturalne w naszej strefie klimatycznej występują traw gdzie nie mógł rozwinąć się las.
Rozwojowi lasów przeciwdziałają:
- Niskie temperatury
- Silne wiatry
- Lawiny śnieżne i kamienne w górach
- Krótki okres wegetacyjny przy chłodnym i dżdżystym lecie
- Niskie opady
- Duży niedosyt wilgotności- zasolenie gleby
- Wysoki poziom wody gruntowej
- Wody powodziowe na terenach nadrzecznych.
Utrzymywaniu się łąk antropogenicznych na terenach pierwotnie zajmowanych przez zbiorowiska leśne sprzyjają takie czynniki jak: koszenie, nawożenie i wypas.
łąki naturalne:
- Hale wysokogórskie
- Łąki nadrzeczne okresowo lub stale zalewane (łęgi)
- Stepy Europy i Azji
Stepy- bezdrzewne formacje roślinne zw z klimatem umiarkowanym, zajmują ok 14,5% ogólnej pow lądów, klimat suchy, kontynentalny, w okresie wegetacji 150-200 mm deszczu.
* prerie- stepy Ameryki Północnej
* pampasy- stepy Ameryki Południowej
* Sawanny- zbiorowiska trawiaste z udziałem drzew, występują w ciepłych strefach klimatycznych w Afryce, Ameryce Południowej, Australii
* Stepy Nowej Zelandii (formują stepową stanowi tzw. Tussack)
* Tundr- bezleśne zbiorowiska w polarnej strefie klimatycznej, wyst tam liczne trawy i turzyce
Udział % łąk i pastwisk w użytkach rolnych w krajach UE w 2008
Irlandia 73,8; W. Brytania 65,5%; Unie 35%; Polska 20,8%; Finlandia 0%
UZ w PL (GUS 2011)- powierzchnia TUZ wynosi 3283 tys ha (21.2% UR, 10,5% pow kraju) w tym:
- łąki trwałe 2629 tys ha (16,8% UR, 8,4% pow kraju)
- pastwiska 654 tys ha (4,4% UR, 2,1% pow kraju)
Urządzenie i zarządzenie gospodarstwem rolnym w rolnictwie zrównoważonym:
Gospodarstwo rolne w syst rolnictwa zrównoważonego jest traktowane nie tylko jako przedsiębiorstwo produkcyjne, ale również jako część otaczającego go ekosystemu, z którym jest ściśle związana. Produkcja w gospodarstwie rol odbywa się w oparciu o naturalne zasoby środowiska, na które składają się woda, gleba, powietrze i krajobraz z jego bioróżnorodnością. Rolnicy zarówno w interesie własnym jak i pozostałej części społeczeństwa zobowiązani są chronić środowisko, a stopień oddziaływania produkcji rolnej na jego jakość nie powinien być większy niż to jest nieuniknione. Prawidłowo urządzone i zarządzane gospodarstwo powinno spełniać trzy podstawowe cele:
*produkcyjno- ekonomiczny polega na wytwarzaniu określonej ilości produktów rolnych i zapewnieniu odpowiedniego poziomu poziomu dochodów rolnika
*ekologiczny- polega na właściwym wykorzystaniu zasobów środowiska przyrodniczego i utrzymaniu jego długookresowej równowagi
*społeczny- sprawdza się do spełniania oczekiwań pozostałych członków społeczeństwa, jest elementem krajobrazu rolniczego.

(Wd 2) Potencjał produkcyjny UZ w Europie:
-Ubogie, suche pastwiska przeznaczone dla kóz i owiec 1,5-2 t s.m./ha
-Najlepsze, intensywne pastwiska 10-12 t s.m./ha
-Intensywne łąki 15-20 t s.m./ha
W Północno-zachodniej Europie UZ mogą dać plony gwarantujące produkcje roczną mleka z ha do 13 tys kg rocznie.
Łąki trwałe 4,5-5,0 t siana/ha
Pastwiska tr 3,0-3,5 t siana/ha
Obsada bydła na 100 ha UR 2008: Holandia 201,6; UE 49,3; PL 35,6.
Produkcja mleka od krowy (kg) 2008: Dania 8459;  UE 6135; PL 4546.
Funkcje UZ w środowisku przyrodniczym:
-hydrologiczna
użytki zielone jako tzw. „suchy zbiornik retencyjny”
* retencjonowanie wody, głównie łęgi- łąki położone w dolinach rzek, podlegające syst zalewom, mogą zmagazynować ponad 5 mld m3 wody rocznie,
* hamowanie, „ścinanie” i przechowywanie fali powodziowej na ciekach chroniąc inne obszary przed powodzią.
* regulowanie bilansu wodnego w zalewniach poprzez wyrównywanie odpływów wód powierzchniowych
*biologiczne odwadnianie podmokłych terenów; gatunki traw np. trzcina posp, mozga trzin, manna mielec, wykorzystuje się przy zagospodarowaniu i osuszaniu polderów w Holandii, w PL- na Żuławach. Na skutek parowania i transpiracji oddają do atmosfery do 5 (30) mln litrów wody z 1 ha rocznie
-klimatyczna
*Wysoka produkcja tlenu i nawilżenie powietrza parą wodną.
a) wpływ na mikroklimat:
+wzros wilgotności pow
+ zmniejszenie niedosytów wilgotności
+ łagodzenie wahań i ekstremów temp gleby i pow. Gleba pokryta trawami w mniejszym stopniu przemarza niż gleba na gruntach ornych czy na ugorach. Temp powietrza latem jest niższa, a zima wyższa niż nad gruntami ornymi.
+ wpływ na ilość i rozkład opadów atmosferycznych,
+ przyczyniają się do powstawania i utrzymania się mgieł i rosy, efekt chmurotwórczy
b) oddziałują na klimat terenów przyległych- wpływ na makroklimat
c) ekosyst trawiaste odgrywają istotną rolę w łagodzeniu skutków tzw efektu cieplarnianego
wpływ koncentr CO2 w atm może korzystnie wpłynąć na plon z UZ, ale niedobór opadów z kolei ograniczyć produkcję pasz w Europie Centralnej i Wsch. Nieprzemyślane zaorywanie terenów trawiastych i uwolnienie znacznej ilości sub organicznej może pogłębić efekt cieplarniany na kuli ziemskiej.
-ochronna
*ochrona gl przed erozją wodną i wietrzną (eolityczną); erozja na UZ jest 25 razy mniejsza niż na gruntach ornych. Przeciwerozyjne oddziaływanie traw (silnie rozwinięta cz podziemna) jest wykorzystywane przy umocnianiu wydm, skarp, nasypów, hałd, włów, składowisk opadów itp.
*ochrona koryt rzecznych, brzegów rzek i cieków wodnych przed zniszczeniem i rozmyciem
*ochrona gl organicznych przed murszeniem (nadmierną mineralizacją) i degradacją
-filtracyjna i fitosanitarna
*filtr biologiczny- oczyszczają spływającą wodę z różnych biogenów, resztek herbicydów i pestycydów, dzięki dużej aktywności biologicznej drobnoustrojów glebowych;
*wymywanie składników pokarmowych z gleb pod UZ jest mniejsze niż w przypadku GO
* zapobieg eutrofizacji, zarastaniu wód pow
*oczyszczanie ścieków przemysłowych i komunalnych;
*wys zdolność zatrzymania i przechowywania ścieków (6-10 tys m3/ha)
*b.d. stopień ich oczyszczania ze zw biologicznych (do 98%)
*możliwość rolniczego wykorzystania gnojowicy
*oczyszcz powietrza z pyłów i zapachów- wytrącania aerozoli, kożystna jonizacja pow
*oczyszcz gl z toksyn i metali ciężkich
*rola UZ w rekultywacji terenów zniszczonych przez przemysł
*oczyszcz środowiska w miastach- rola trawników, pasów przyulicznych, zieleni osiedlowej
-biocenotyczna
*różnorodność florytyczna i biologiczna
*środowisko życia dla wielu organizmów: producentów, konsumentów i reducentów np. na łąkach w naszym rejonie klimatycznym wyst ok 400 gat roślin wyższych. W Europie z siedliskami łąkowymi związanych jest ok 400 gat motyli i 150 gat ptaków. Na jednej łące 256 gat motyli i 37 gat ptaków; na 1 m2 150 gat mezo i mikrofauny.
*cenny bank genów, miejsce bytowania bardzo rzadkich przedstawicieli flory i fauny.
-zdrowotna i relaksacyjna
*wł farmakologiczne stwierdzono u ponad 70% gat roślin łąkowo-pastwiskowych;
*wł bakteriobójcze, regulują przemianę materii, mają wł mlekopędne, moczopędne, oddziałowóją na układ nerwowy, krwionośny itp.
*glikozydy, alkaloidy, fenole i inne sub zaw roślinach pobierane w ilościach śladowych mogą korzystnie wpływać na stan zdrowotny ludzi i zwierząt;
*przeciwdziałanie niekt chorobom układu oddechowego
+ fitoncydy, olejki eteryczne wydzielane od atmosfery, mogą zabijać drobnoustroje chorobotwórcze lub zatrzymywać ich rozwój
+ nasycenie para wodną atmosfery
+ korzystna jonizacja pow
*korzystny wpływ na zdrowie i kondycje zwierząt hodowlanych
*znaczenie dla zdrowia ludzi, dla odpoczynku, uprawiania sportów i turystyki
-krajobrazowa i estetyczna
* wynika z różnorod gat zbiorowisk trawiastych oraz ich położenia
*aspekty kolorystyczne zbiorowisk łąkowych zmieniają się często w okresie roku, są ozdobą dla krajobrazu i źródłem estetycznych doznan.
-relaksacyjna oraz znaczenie psychosocjologiczne UZ
*wpływają kojąco na psychikę człowieka
*są inspiracją dla twórczości artystycznej poetów, malarzy, muzyków, twórców ludowych.

(Wd3) Czynniki klimatyczne:
*światło- promieniowanie słoneczne
Wpływa na:
-procesy fotosyntezy i tworzenia asymilatów
- fotoperiodyzm
-wzrost roślin i inne procesy życiowe (transpirację, pobieranie skł pokarmowych, przechodzenie kolejnych faz np. tw organów generatywnych, kwitnienie)
Gat wyst na UZ są:
+ w większości światłolubne (heliofilne)
+ cieniolubnych (skiofilnych)- brak
+ dobrze znoszą zacienienie: kupkówka posp, wiechlina gajowa, wiechlina zw, mietlica posp
Światło najlepiej wykorzystywane jest przez rośliny w procesie fotosyntezy w maju czerwcu i sierpniu, a najgorzej jesienią.
Zacienianie się roślin:
a) zaostrza konkurencję
b) opóźnie rozwój rośl, zwłaszcza krzewienie
c) powoduje wydłużanie dolnych międzywęźli, może prowadzić do wylegania
d) rośliny zacienione char się zaw białka
rośliny dnia długiego- kwitną i zawiązują nasiona tylko w warunkach długiego dnia (pow 12h) są to  trawy naszej strefy klimatycznej, rośl motylkowate, ciborowate, liczne zioła i chwasty łąkowe
gat obojętne na dł dnia- kwitnące od wiosny do jesieni są np. wiechlina roczna, mnieszek posp, stokłosa posp.
Int pobierania CO2 z otoczenia w zależności od dostępu światła:
*dzień słoneczny- od 6 do 12 wzrasta z 0 do 25g, po 12 do 18 spada
*dzień pochmurny- od 6 do 9 wzrasta do 25g, potem ma intensywną tendencje spadkową do 8g, ok 15 znów wzrasta do 11g, następnie spada do 0

*temp powietrza
Rozwój wegetatywny
2-7 C (śred dobowa temp) początek wegetacji
15/10 C (dzień/noc) umiarkowany wzrost wegetatywny
15-18 C optymalna średnia dobowa temp dla wzrostu i rozwoju roślinności trawiastej przy temp dziennych ok 20-22C i nocą ok 12C.
15-24 C optymalne dla krzewienia, życica trwała ok 15C, kupkówka posp 20C, powyżej 30C krzewienie ustaje
15-20C optymalna temp gleby
Rozwój generatywny
-1C do 9C jarowizacja traw pastewnych klimat umiark, u większości gat zachodzi jesienią, u niekt wiosną, np. i tymotki łąkowej
pow 25C wydłużenie międzywęźli i rozw kwiatów
Długość okresu wegetacji- liczba dni o średniej dobowej temp powyżej 5C (trwa na niżu 190-220 dni).
krótki 190-200 d; śr dł 200-215, dł 215-300d

*opady atmosf
Ilość opadów atm i ich rozkład w ciągu roku
Współczynnik transpiracji traw łąkowych w PL waha się od 600 do 700 dm3/kg suchej masy (0,11 kg sm/m2 – 7700kg sm/ha)
Dla osiągnięcia pożądanego plonu roślinność łąkowa musi otrzymać w okresie IV-IX 540 mm wody. Według Hohendorfa wysokość opadów w poszcz miesiącach okresu wegetacyjnego, przy których można się spodziewać w naszych warunkach klimatycznych najwyższych plonów, są nast.:
Kw 65; maj 120; czer 115; lipiec 100; sierpień 80; wrzesień 70 (razem 550).
Na ogół niedobory wody w granicach 250-315mm.
Zakłada się że woda deszczowa tylko w 33% jest wyk produktywnie, pozostałe 67% wsiąka w głąb gleby, spływa po jej pow lub ulega bezproduktywnemu wyparowaniu. W szczególnie korzystnych warunkach ruń łąkowa może wykorzystać 67% (łąki 3 kośne 450-500) (warszawa, Skierniewice region suchy)

*kierunki i natężenie wiatru

*wilg pow (łagodzi nadmierne wahania temp powietrza), mgła i rosy (sprzyja kiełkowaniu nasion traw), opad rosy stanowi 10% opadów atm.

(Wd 4) I Czynniki edaficzne:
a) wł fizyczne i chemiczne gleby
b) struktura gl i skł chemiczny
c) zaw w glebie sub org
d) zasobność w skł pokarmowe
Ulega wahaniom w zależności od typu gleby i jej uwilgotnienia
Gl torfowe: N 1-4% (5); P 0,1-0,6% (1,2); K 0,01-0,08% (0,12)
Gl mineralne: N 0,2-0,8%; P 0,005-0,25%; K 1,0-2,4%
Optymalne dla rośl nasycenie wody glebowej skł pokarmowymi 0,3-0,5%
Zaw tlenu w glebie gdy spadnie poniżej 9-12% wpływa niekozystnie na rozwój korzeni roślin, gdy spadnie poniżej 5%- rozwój korzeni ulega całkowitemu zahamowaniu.
Ilość pow w gl dla wieloletnich traw UZ powinna wahać się w granicach 6-10%
Typy zbiorowisk roślinnych w zależności od gleby:
1. Eutroficzne- siedliska żyzne (torfowiska niskie, gl aluwialne)
2. Mezotroficzne- siedlisko śr żyzne (torfowiska przejściowe, zubożałe gl. Mineralne)
3. Oligotroficzne- siedliska ubogie (torfy wysokie, bliźniczyska)
Optymalne dla rośl nasycenie wody glebowej skł pokarmowymi 0,3-0,5%
Zaw tlenu w glebie gdy spadnie poniżej 9-12% wpływa niekozystnie na rozwój korzeni roślin, gdy spadnie poniżej 5%- rozwój korzeni ulega całkowitemu zahamowaniu.
Ilość pow w gl dla wieloletnich traw UZ powinna wahać się w granicach 6-10%

Wpływ rodzajów gleby na liczbę gat tworzących ruń UZ:
Lekka- łąka 16; pastwisko 14
Średnia- łąka 43; past 35
Ciężka- łąka 30; past 22
Nadmierny udział w gl frakcji piaszczystej lub gliniastej zmniejsza bogactwo florystyczne runi, a sprzyja mu duży udział frakcji pyłowej.

I.Kwasowość gleby
Trawy wykazują dużą tolerancję na zakwaszenie środ. Poza skrajnymi przypadkami tj. pH 5 i powyżej pH8 większość nie reaguje zahamowaniem wzrostu i rozwoju na zmiany kwasowości z wyj motylkowatych dla których najkorzystniejsze jest pH ok 7 i nieco pow.
Wpływ kwasowości gl na lb gat tworzących ruń UZ:
pH >4 łąki 19; past 14;
4-5 łąk 25; past 17;
5-6 łąki 40; pastwisko 28;
>6 łąki 45; pastwisko 30.
Zakwaszenie i silne wyjałowienie gl eliminuje z runi trawiastych dużą liczbę gat.
II.Stopień uwilg gl i poziom wód gruntowych:
W warunkach naszego klimatu (poza terenami Pogórza) ilość opadów jest zdecydowanie niewystarczająca dla pokrycia potrzeb wodnych runi łąkowo-past, niedobór ten jest pokrywany z zapasów wody gruntowej i optymalne poziomy w tab.
Według Baca na glebie mineralnej więdnięcie roślin następuje przy zaw wody mniejszej niż 10,5%, a na gl torfowych przy mniejszej niż 50-60%
Optymalne średnie poz wody gruntowej (w cm) z UZ w zal od rodz gleby
 

Wpływ wilgotności gl na liczbę gat na UZ:
1. B Małe (55-70% poj wod): rajgras wyn; stokł bezostn; kostrz czer
2. Małe (70% poj wodnej): łak 25; past 20;  (kostrz czer; wiech łąk; kup posp)
3. Średnie (ok 85% poj wodnej): łąk 48; past 40; (życic trw i wiel; kostrz łąk; tym łąk; konietl łąk)
4. Duże: łąk 30; past 23; (miet biał; mozga trz; wiechl bł; wyczyniec łąk)
Nadmierne i niedostateczne uwilgotnienie siedlisk ogranicza liczebność gat runi, nat uwilg umiarkowane zw różnorodność florystyczną.

II czynniki orograficzne:
- wzniesienie nad poz morza
*decyduje o mikroklimacie;
*w str umiarkowanej na każde 100m wznieś nad poz morza śr temp obniża się 0 0,55C;
*wzrasta liczba dn z pokrywą śniegu i gr tej pokrywy;
*skr się okres wegetacji;
*zmienia się skład widma słonecznego- wzr udział promieni ultrafiol, przespiesza fazę generatywną, co wyrównuje późne nadejście wiosny
-oddziaływanie masywów górskich
W większych i wyższych masywach górskich przebieg izoterm jest znacznie wyższy
*wyżej wznoszą się zasięgi hal wysokogórskich i muraw
w Himalajach i Andach zbiorowiska roślinne nawet pow 3500-4000m n.p.m (w Alpah nagie skały i lodowce)
-ekspozycja w odniesieniu do stron świata
Różnice w wilgotności siedlisk (opady, zaleganie pokrywy śnieżnej), naświetlenia, temp, wiatry
Na poł zboczach wyżej dochodzą hale.
Na północnych zboczach bujniejszy jest przerost zbiorowisk trawiastych (wieksza wilg)
Na półkuli południowej zależności te są odwrotne
-nachylenie zboczy
Zbocza o d nachyleniu narażone na erozję wodną.
Zbocza o nach większym niż 5-7st powinny być pokryte zbior trawiastymi, łagodniejsze mogą być użytkowane kośnie lub pastwiskowo, bardziej strome powinny być zalesiane.

III Czynniki biotyczne (org żywe)
1.Roślinne (fitobiotyczne) bakterie, promieniowce, grzyby, rośliny wyższe
Konkurencja- o światło, wodę i skł pokatmowe
Allelopatia- tj ujemne oddziaływanie jednych roślin na inne
Symbioza- roś motylkowe i bakt brodawkowe
(Rizobium)- wzbogacanie gl w N; -trawy (bliźniczka, trzęślica) i grzyby
Pasożytnictwo- bakterie, grzyby chorobotwórcze (rdze, głownie, śniecie), rośliny wyższe (kanianka, zaraza)
półpasożyty (szelężnik, zagorzałki)
2.Zwierzęce (zoobiotyczne)
przejawiają się bezp oddziaływaniem zwierząt na rośliny
a) wpływ pozytywny:
-org glebowe: wirki, skąposzczety, nicienie drobne, ślimaki, skorupiaki, pajęczaki, dżdżownice, rozkładają resztki organiczne i przetwarzają je w próchnice przez co wpływają ma zmienę czynników glebowych i rozwój szaty roślinnej,
-owady zapylające rośliny motylkowate i zioła łąkowe
-mrówki rozsiewają nasiona
b) wpływ negatywny:
-mrówki i krety wytw kopce, które porastają niepożądane chwasty;
-pędraki chrabąszczy żerujące na korzeniach roślin;
-larwy muchówki komarnicy (najszkodliwsze), podgryza...