Trzy gałązki tego nerwu unerwiają twarz głównie czuciowo. Przyczyna nerwobólu jest czasem trudna do stwierdzenia. Mówi się o związkach z urazami, stanem zapalnym wokół zębów i zatok, uciskiem przez nieprawidłowe naczynie krwionośne. Podstawowym objawem jest napad bólu o charakterze rwącym lub piekącym, trwający 1-15 minut lub dłużej. Neuralgia nerwu trójdzielnego jest nazywana także rwą twarzową. Ból ogranicza się do obszaru unerwienia, obszar górnej gałęzi bardzo rzadko jest miejscem bólu, najczęściej pojawia się w obszarze gałęzi środkowej i dolnej. Częstość napadów jest różna – czasem kilka razy dziennie. Niekiedy bólowi towarzyszą drgania mięśni twarzy, a czucie po chorej stronie twarzy nie zmniejsza się. Napady często pojawiają się, np. gdy mówimy, jemy, myjemy zęby.
Przy neuralgii nerwu trójdzielnego lekarze zwykle zalecają leki przeciwpadaczkowe - carbamazepina i doraźnie leki przeciwbólowe np. diclofenac, ketoprofen.
Wykorzystanie fizykoterapii w leczeniu:
ŚWIATŁOLECZNICTWO
• Naświetlanie miejscowe lampą SOLUX - filtr niebieski, który przepuszcza głównie niebieskie promienie widzialne. Działa ono przeciwzapalnie i przeciwbólowo, stosuje się go np. w chorobach przebiegających ze zwiększoną wrażliwością na ciepło, np. w neuralgii nerwu trójdzielnego i odmrożeniach. Filtr czerwony - przepuszcza promienie czerwone i podczerwone działa przeciwzapalnie. Zabieg raz dziennie.
• Światło spolaryzowane, gdzie najczęściej używanym urządzeniem jest lampa Bioptron. Światło Bioptronu zawiera szerokie pasmo częstotliwości i przekazuje mało energii. Obejmuje widmo światła widzialnego i część zakresu podczerwieni. Nie zawiera promieniowania UV. Światło spolaryzowane oznacza, że fale energetyczne drgają w płaszczyznach równoległych w kierunku świecenia. Zabieg nawet kilka razy dziennie.
LASEROTERAPIA - IR, sonda punktowa, impulsowo-częstotliwość 1000-1500Hz, ostre bóle przewlekłe nawet do 20J/cm2-stare dawki
ELEKTROLECZNICTWO
• Galwanizacja elektrodą Bergoniego (jeżeli zajęte są wszystkie gałązki nerwu) - anoda na twarzy a katoda (bierna) na barku po stronie przeciwnej. Elektrodą czynną może być mniejsza elektroda, jeżeli zajęta jest tylko jedna gałązka.
Ponieważ przy galwanizacji mamy do czynienia z prądem stałym, należy zastosować grube podkłady (przynajmniej 1 cm) po zmoczeniu. Dopuszczalna gęstość prądu w Unii Europejskiej to 0,2 mA/cm2. Natomiast aktualnie obowiązujący podział dawek wg Edela to:
– dawki małe: do 0,05 mA/cm2
– dawki średnie: od 0,05 do 0,1 mA/cm2
– dawki duże: od 0,1 do 0,15 mA/cm2
W przypadku zabiegów w okolicy głowy maksymalne natężenie prądu to 4mA.
• Jonoforeza z leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych (prąd stały, DD)
• Prądy diadynamiczne (również z lekiem) ???
• Prądy Tens (ang, Transcutaneus Electrical Nerve Stimulation), to szczególny rodzaj elektrostymulacji wykorzystujący prądy impulsowe małej częstotliwości przeważnie do leczenia bólu. TENS jest metodą nieinwazyjną, wprowadzoną w roku 1965 przez Kanadyjczyka Ronalda Melzaka i Brytyjczyka Patrick’a Wall’a. Naukowcy zaproponowali popularną dzisiaj teorię ,,bramki kontrolnej’’, która tłumaczy mechanizmy elektroanalgezji. Teoria kontrolowanego przepustu rdzeniowego oparta jest na selektywnym pobudzaniu receptorów bólowych (nocyceptorów) A delta i C. Teoria ,,bramki kontrolnej’’ zakłada, iż selektywna stymulacja grubych i średnio-grubych włókien nerwowych (mielinowe A alfa i A beta), powoduje hamowanie aktywności cienkich włókien nerwowych (odpowiedzialnych za przekazywanie bodźców bólowych). Przezskórna elektrostymulacja nerwów wykorzystuje ten mechanizm. TENS powoduje analgezję na poziomie rdzenia kręgowego (mechanizm obwodowy) i aktywuje zstępujący układ antynocyceptywny, który wyzwala endogenne opioidy (mechanizm ośrodkowy). W badaniach zaobserwowano znaczny wzrost stężenia endorfin w płynie mózgowo-rdzeniowym po stymulacji niskoczęstotliwościowej.
W stymulacji prądami TENS stosuje się impulsy prostokątne, trójkątne, uni- czy bipolarne, a także ułożone w ,,pakiety’’. Powszechnie stosowane są impulsy dwufazowe niesymetryczne. Klinicznie istotne znaczenie mają dwa rodzaje TENS, tzw. konwencjonalny (wysokoczęstotliwościowy, HF-TENS)oraz TENS akupunkturowy (niskoczęstotliwościowy, LF-TENS) Wyróżnia się także burst TENS (wybuchowy), Brief Intense TENS (hiperstymulacyjny) czy modulowany.
W TENS konwencjonalnym stosuje się wysokie częstotliwości (50-200 Hz) i małe natężenia prądu, do łagodnych odczuć pacjenta w granicach 25-30 mA. Proponowany czas zabiegu waha się od 30 min do kilku godzin dziennie. Efekt przeciwbólowy po zastosowaniu TENS konwencjonalnego pojawia się szybko ale nie trwa długo: 30-60 min. Stosuje się ten rodzaj terapii w bólach ostrych.
TENS małych częstotliwości (1-10 Hz) nazywany jest także akupunkturowym. Czas zabiegu nie powinien przekraczać 45 min. Efekt przeciwbólowy w tym przypadku pojawia się późno, ale utrzymuje się dłużej, nawet do 240 min. Mechanizm działania polega na aktywacji wydzielania endogennych opiatów. Wykorzystuje się tę terapię w zwalczaniu bólu przewlekłego.
Metodyka w neuralgii nerwu trójdzielnego i bólów zębów : małe elektrody układa się na okolicy bródkowej i przed małżowiną uszną. Podkłady nie muszą być tak cienkie, jak w przypadku prądu stałego. Zaleca się indywidualny dobór parametrów. Dopuszczalna dawka prądu impulsowego w Unii Europejskiej to 2 mA/cm2
POLE MAGNETYCZNE
Pole magnetyczne ma m.in. działanie przeciwbólowe, przyspieszające procesy regeneracyjne, poprawia krążenie obwodowe, korzystnie działa na procesy oddychania tkankowego. Wg artykułu: Acta Bio-Optica et Informatica Medica; Vol. 7, 2001; Neuralgia nerwu trójdzielnego: leczenie za pomocą pola magnetycznego niskiej indukcji; Anna Bryl, Janusz Paluszak:
Praca opisuje wpływ pola magnetycznego niskiej indukcji na zmniejszenie dolegliwości bólowych w neuralgii nerwu trójdzielnego. Opis przypadku: kobieta lat 63, cierpiąca na silne lewostronne dolegliwości bólowe w obrębie twarzy. Ataki występowały od roku, a ich częstość i intensywność stopniowo wzrastała. Standardowe leczenie karbamazepiną przyniosło znikomy efekt. Za zgodą i na prośbę pacjentki podjęto próbę leczenia z zastosowaniem zabiegów magnetostymulacji aparatem Viofor JPS. Zabiegi wykonywane były raz dziennie, przez trzy tygodnie oprócz sobót i niedziel. Stosowano mały aplikator przykładany do powierzchni skóry w miejscu bólu. Stosowano dawki wzrastająco-malejącej intensywności dla programu wytwarzającego wolno-zmienne pole magnetyczne o indukcji 30-35 μT i częstotliwości impulsów podstawowych 180-195 Hz w czasie 12 min. Podczas zabiegów pacjentka odczuwała wrażenie ciepła. Po pierwszych trzech zabiegach odnotowano zaostrzenie dolegliwości. Po czwartym dolegliwości bólowe się zmniejszyły i wydłużyły się przerwy między atakami. Po trzech tygodniach uzyskano według oceny pacjentki zamierzony efekt, tj. znaczną poprawę i złagodzenie dolegliwości. Efekt przeciwbólowy tłumaczy się w artykule prawdopodobnym wpływie pola magnetycznego o niskich indukcjach na charakter czynnościowy w obrębie neuronów. Pole to wpływa na błony komórkowe i na aktywność pompy sodowo-potasowej, podobnie jak stosowana w tym schorzeniu karbamazepina, która blokuje kanały sodowe zmniejszając pobudliwość. Efektem jest zmniejszenie dolegliwości bólowych.
KRIOTERAPIA
Efekt przeciwbólowy krioterapii związany jest z wpływem krańcowo niskich temperatur kriogenicznych (poniżej –100˚C) na układ nerwowy (czynnościowe wyłączenie przez zimno receptorów czuciowych i ich połączeń z proprioreceptorami oraz zwolnienie przewodnictwa we włóknach czuciowych), układ hormonalny (wzrost wydzielania endogennych beta-endorfin) oraz działaniem metabolicznym (m.in. obniżenie stężenia mleczanów i histaminy w zmienionych zapalnie tkankach). Pod wpływem zimna dochodzi także do zmniejszenia napięcia mięśni w wyniku zwolnienia przewodnictwa nerwowego i obniżenia reaktywności obwodowych zakończeń czuciowo-nerwowych. Zjawisko to sprzyja redukcji wzmożonego napięcia i relaksacji. Wzrost stężenia endogennych beta – endorfin oraz wspomniany wyżej efekt nerwowo mięśniowy i metaboliczny przyczyniają się do wyraźnego zmniejszenia nasilenia odczucia bólu.
PORAŻENIE NERWU TWARZOWOWEGO
Nerw twarzowy (n. facialis), VII, jest jednym z dwunastu par nerwów czaszkowych. Jest nerwem mieszanym, choć w przeważającej części składa się z włókien ruchowych. Łączy się ściśle w przewodzie słuchowym z nerwem pośrednim (n. intermedius), zawierającym włókna smakowe i przywspółczulne.
W przypadku porażenia obwodowego nerwu VII, porażeniu lub niedowładowi ulegają wszystkie mięśnie połowy twarzy – zatem zniesieniu ulegają wszelkie ruchy mimiczne po tej stronie twarzy. Objawy kliniczne są bardzo charakterystyczne. Chory nie może zamknąć oka po stronie chorej. Nie zmarszczy również czoła. Typowo po stronie niedowładu widoczny jest opadnięty kącik ust. Lekarze zazwyczaj proszą, aby pacjent się uśmiechnął, wówczas wyraźnie widać, że po chorej stronie kącik ust opada. Wygładzeniu ulega fałd nosowo-wargowy. Usta chorego są jakby przesunięte na zdrową stronę. Obserwuje się również objaw Bella polegającyna tym, że na skutek niedowładu mięśnia okrężnego oka nie jest możliwe całkowite zamknięcie szpary powiekowej, przez co można zaobserwować niewidzialny w normalnych warunkach, fizjologiczny współruch uniesienia gałki ocznej ku górze i nieco na zewnątrz.
Natomiast porażenie ośrodkowe nerwu twarzowego powoduje, iż objawy dotyczą jedynie mięśni dolnej partii twarzy. Zatem pacjent z takim porażeniem jest w stanie zmarszczyć czoło, zamknąć oczy, ale widoczny jest u niego opadnięty kącik ust.
Najczęstsze przyczyny:
1. PORAŻENIE WRODZONE
2. INFEKCJE, ZAKAŻENIA, ZATRUCIA
3. GRZYBICE I CHOROBY PASOŻYTNICZE
4. URAZY
5. NOWOTWORY
6 CHOROBY UKŁADU NERWOWEGO
7. UDAR
Postępowanie fizykoterapeutyczne:
ŚWIATŁOLECZNICTWO:
- lampa Solux bez filtra
TERMOTERAPIA
• - okłady parafinowe lub borowinowe
LASEROTERAPIA IR, sonda punktowa, const. na regenerację, poniżej 4-8J/cm2
TERMOTERAPIA: okłady borowinowe
ELEKTROTERAPIA
- galwanizacja - z użyciem maski Bergoniego (jeżeli zajęte są wszystkie gałązki nerwu) - katoda na twarzy a anoda (bierna) na barku po stronie przeciwnej. Elektrodą czynną może być mniejsza elektroda, jeżeli zajęta jest tylko jedna gałązka.
• - elektrostymulacja z zastosowaniem impulsu trójkątnego. Czas trwania impulsu i przerwy między nimi uzależniony od stopnia degeneracji i dobierane są na podstawie tabeli Gillerta.
STAN MIĘŚNI
T imp.( ms )
T przerwy ( ms )
Najcięższe uszkodzenie
400-1000
2000-5000
Ciężkie uszkodzenie
150-400
1000-3000
Średnie uszkodzenie
50-150
500-1000
Nieznaczne uszkodzenie
10-50
Elektroda czynna: katoda, elektroda punktowa, elektroda bierna: anoda przymocowana na karku po przeciwległej stronie.
• POLE MAGNETYCZNE
Z artykułu:Magnetostymulacja w leczeniu obwodowego porażenia nerwu twarzowego; Jarosław Pasek, Tomasz Pasek, 3Maria Kniażewska, Anna Obuchowicz, Aleksander Sieroń:
Celem pracy było przedstawienie magnetostymulacji w leczeniu obwodowego porażenia nerwu twarzowego.
OPIS PRZYPADKÓW
Trzej pacjenci, w tym dwaj chłopcy (8 i 15 lat) i jedna dziewczynka (10 lat), zostali przekazani do Oddziału Klinicznego Chorób Wewnętrznych, Angiologii i Medycyny Fizykalnej Katedry Chorób Wewnętrznych oraz Ośrodka Diagnostyki i Terapii Laserowej Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach (oddział w Bytomiu) z Kliniki Pediatrii, celem dalszego leczenia. Powodem przyjęcia było utrzymywanie się objawów całkowitego jednostronnego obwodowego porażenia nerwu twarzowego pomimo stosowanego leczenia farmakologicznego i kinezyterapeutycznego.
Pacjenci poddawani byli zabiegom dwa razy dziennie przez cztery tygodnie z wyłączeniem sobót i niedziel z przerwą 20-minutową pomiędzy pierwszym a drugim zabiegiem. Aparat pracował w dwóch nastawach: 1) M1P2 – intensywność 7 (zabieg pierwszy) [70μT], 2) M2P2 – intensywność 6 (zabieg drugi) [60μT] (M1 – aplikacja ze stałą intensywnością przez cały czas zabiegu w czasie 10
min, M2 – aplikacja z narastającą intensywnością w czasie 12 min, P2 – system JPS z dwoma rodzajami impulsów o częstotliwości 180–195 Hz.)
Po czterech tygodniach zakończono terapię. Podczas leczenia obserwowano dynamiczną poprawę i zmniejszanie u pacjentów omówionych wcześniej objawów związanych z porażeniem nerwu twarzowego. U chłopca z zespołem Ramsey-Hunta objawy całkowicie ustąpiły po 15 zabiegach, a u drugiego chłopca po 20 dniach terapii. U 10-letniej dziewczynki całkowite ustępowanie objawów obwodowego porażenia n. VII trwało najdłużej (30 zabiegów). Jest to dowód na Pobudzające działanie zmiennych pól magnetycznych na przebieg procesów regeneracji tkanki nerwowej.
Pobudzające działanie zmiennych pól magnetycznych na przebieg procesów regeneracji tkanki nerwowej wykazano także w badaniu Byersa i wsp., w którym ekspozycji w polu magnetycznym o częstotliwości 120 Hz i indukcji 0,4 mT aplikowanym cztery godziny dziennie przez osiem tygodni poddawano szczury z operacyjnym przecięciem nerwu twarzowego. U zwierząt tych obserwowano znamiennie większą poprawę czynności elektrycznej nerwu ocenianej elektroneurograficznie oraz poprawę sprawności ruchu powiek i wąsów w porównaniu z grupą kontrolną.
Z kolei wyniki innych badań Fombeura i wsp. wykazały w przypadku 20 chorych z porażeniem nerwu twarzowego o różnej etiologii, poddanych magnetoterapii, częstsze ustępowanie przykurczów, normalizację napięcia mięśni twarzy oraz ustępowanie współruchów oczno-ustnych w porównaniu z grupą 20 chorych leczonych klasyczną fizjoterapią.
1. Acta Balneologica ;37-45 Terapeutyczne zastosowanie krioterapii w praktyce klinicznej;
Agata Stanek, Grzegorz Cieślar, Aleksander Sieroń
2. Acta Balneologica; 5-12 Prądy TENS, Träberta oraz Kots’a w terapii fizykalnej
Robert Liana, Marek Chudański, Irena Ponikowska
3.Acta Balneologica; 258-263 Wpływ wybranych zabiegów fizykalnych na wydzielanie beta-endorfin; Aleksandra Stasiak-Pietrzak, Marta Długosz, Katarzyna Krekora, Jan Czernicki
6. Medycyna fizykalna; J. Wiesław Kochański, Maciej Kochański
6.
maarteczka15