Marcin Piwowarczyk gr. IV
ROLA FIZYKOTERAPII W ONKOLOGII
WSTĘP
Choroby nowotworowe są drugą po chorobach układu krążenia przyczyną zgonów w Polsce. Mimo postępu nauki i technologii w dalszym ciągu borykamy się z problemem nowo tworzących się tkanek. Medycyna stosuje zabiegi chirurgiczne jednak w 80% terapie przeciwnowotworowe niosą ze sobą skutki uboczne takie jak zaburzenia czynności układu ruchu, krążenia naczyniowego czy oddechowego.
Należy jednak temat rozpocząć od przedstawienia czym jest nowotwór?
Nowotwory są to nowo powstałe komórki na skutek nagromadzenia mutacji w genach odpowiedzialnych za namnażanie komórek (onkogenach). Badania donoszą, że karcynogeny stymulujące tworzenie się onkogenów to nikotyna, alkohol, promieniowanie słoneczne , które są odpowiedzialne za rozwój 80% nowotworów. (I)(II)
Wyróżniamy:
ü Nowotwory złośliwe
ü Nowotwory niezłośliwe
ü Nowotwory półzłośliwe
W Polsce co roku około 160 000 ludzi dowiaduje się, że ma raka. Wśród kobiet dominuje rak piersi, a wśród mężczyzn rak płuc. (III)
Wyróżniamy kilka rodzajów leczenia onkologicznego;
ü Chirurgia
ü Radioterapia
ü Chemioterapia
ü Immunoterapia
Leczenie nowotworów może mieć charakter paliatywny (łagodzący) lub radykalny. Obejmować może leczenie miejscowe – operacje chirurgiczne i radioterapię, oraz leczenie ogólnoustrojowe – chemioterapię, hormonoterapię i leczenie biologiczne.
Najskuteczniejszym oraz najmniej inwazyjnym sposobem na leczenie powikłań i profilaktykę choroby nowotworowej jest fizjoterapia, oddziaływuje ona globalnie na pacjenta eliminując skutki uboczne spowodowane chorobą. W świecie medycyny w dalszym ciągu dyskutuje się nad zastosowaniem tej metody leczenia, a właściwie nad oddziaływaniem i wpływem bodźcowego charakteru energii na nowotwór. Wciąż w większości lektur dla studentów zabiegi fizykoterapeutyczne widnieją jako przeciwwskazanie do stosowania gdyż mogą zwiększyć ryzyko nawrotu choroby. Niestety brak jednoznacznych dowodów i publikacji naukowych potwierdzających takie działanie. Okazuje się jednak, że fizykoterapia znajduje zastosowanie w okresie krótszym niż 5 lat po leczeniu nowotworowym. W odniesieniu do informacji zamieszczonej w książce pt. „Fizjoterapia w Onkologii” Pana M. Woźniewski cyt. „Zastosowanie ultradźwięków na guz nowotworowy u zwierząt laboratoryjnych powoduje jego szybszy wzrost i zwiększenie ryzyka przerzutów, jednak wykorzystanie mniejszej dawki lub impulsowych ultradźwięków prowadzi do mniejszego wzrostu guza i braku nasilenia przerzutów.
Zaobserwowano podobną zależność w zastosowaniu pola elektromagnetycznego. Badania donoszą, że u jednych pacjentów ma ono wpływ na rozwój choroby, a u drugich nie. Uważa się, że pole elektromagnetyczne o częstotliwości 50 Hz nie powoduje zwiększonego ryzyka zachorowania na nowotwory złośliwe. Jednak ta metoda nie jest wykorzystywana do leczenia osób z chorobą nowotworową.
Istotną kwestią o zastosowaniu fizykoterapii u chorych jest:
ü Rodzaj i lokalizacja nowotworu
ü Stopień zaawansowania i jego złośliwość
ü Czas po zakończeniu leczenia
ü Zasięg i poziom bodźcowego oddziaływania
ü Obszar poddany zabiegowi
Dużą ostrożność należy zachować w przypadku:
ü Duży stopień złośliwości nowotworu
ü Nie należy wykonywać zabiegów o silnym oddziaływaniu ogólnoustrojowym np. sauna, kriokomora
ü Nie powinno się stosować fizykoterapii w pobliżu obszaru leczonego
Mimo obaw fizjoterapia odgrywa zasadniczą rolę w leczeniu. Pomaga zmniejszyć efekty uboczne choroby, poprawić sprawność psychofizyczną oraz wspiera leczenie choroby nowotworowej. Aktywność fizyczna, uprawianie sportu wpływają pozytywnie na terapię. Bardzo ważną kwestią jest to aby odpowiednio dostosować intensywność i rodzaj zabiegu oraz ćwiczeń do przypadku i możliwości pacjenta. (3)
CELE LECZENIA
ü Profilaktyka i leczenie powikłań płucnych, oskrzelowych oraz zaburzeń czynności układu oddechowego - zapobieganie zapaleniu płuc i oskrzeli
− poprawa wentylacji płuc
− poprawa drożności oskrzeli
ü Profilaktyka i leczenie powikłań naczyniowych oraz zaburzeń czynności układu chłonnego i żylnego
− odprowadzenie nadmiaru chłonki z kończyny i zmniejszenie rozmiaru obrzęku
− przywrócenie równowagi odpływu chłonki
− pobudzenie tworzenia się krążenia obocznego i regeneracji naczyń i węzłów chłonnych
ü Przyśpieszenie gojenia ran pooperacyjnych
ü Profilaktyka powikłań zakrzepowo-zatorowych
ü Zapobieganie i leczenie odleżyn
ü Łagodzenie bólu
ü Działanie przeciwzapalne
ü Działanie przeciwbakteryjne
ü Niszczenie komórek nowotworowych
ü Poprawa jakości życia, poprzez zmniejszenie dokuczliwych objawów towarzyszących chorobie
ALGORYTM POSTĘPOWANIA
RAK PIERSI
Rak sutka jest najczęściej występującym nowotworem złośliwym u kobiet. Jego leczenie polega najczęściej na skojarzeniu zabiegu operacyjnego z radioterapią, chemioterapią lub hormonoterapią. Podczas operacji usuwa się węzły chłonne i uszkadza naczynia limfatyczne, co w późniejszym czasie u około 40% chorych powoduje obrzęki limfatyczne kończyny górnej. I tutaj przychodzi z pomocą fizjoterapia. (3)(6)
Obrzęki limfatyczne wymagają kompleksowego leczenia i postępowania.
Bardzo dużą rolę odgrywa fizykoterapia.
Wykorzystywane zabiegi to:
ü Masaż wirowy
Masaż wirowy częściowy kończyn dolnych i górnych. Zabieg powinien być wykonywany 1 raz dziennie codziennie około 10 - 15 minut, temperatura wody 34° – 37°C, 10 zabiegów w serii. (2)(3)
ü Masaż wibracyjny
Masaż wibracyjny – czas zabiegu 5 minut, 1 raz dziennie w serii 10 zabiegów (2)
ü Masaż pneumatyczny
Masaż pneumatyczny jest wykonywany za pomocą zestawu zmiennociśnieniowego. Chorą kończynę, w ochronnym bawełnianym rękawie, umieszcza się w pięciokomorowym makiecie. Następnie po kolei wszystkie komory wypełnia się powietrzem w kierunku proksymalnym. Cieśnienie w rękawie nie przekracza ciśnienia rozkurczowego pacjentki i nie przekracza 60 mmHg. Zabieg wykonuje się 1 raz dziennie przez 45 minut. (2)
ü Laseroterapia
Laser galowo – arsenowy, ma działania przeciwzapalne i przeciwobrzękowe, wpływa na agregację płytek krwi i rozszerzenie naczyń, które prowadzą do zmniejszenia obrzęku i lepszego natlenienia tkanek, pobudza aktywność fagocytarną neutrofili i monocytów, poprawia gojenie się ran i zmniejsza przyczepność tkanek blizny leżących u ich podstaw, zmniejsza ryzyko zakażenia skóry. Stymulacja produkcji makrofagów(4)
Parametry: 904nm; 5mW; średnica plamki lasera 0,2cm2, 1,5J/cm2, 3 x tyg; 12 tygodni czas terapii(4)
ü Elektrostymulacja
Aparat Deep Oscillation. Parametry: 100 – 400V; 150mA ; 30-200Hz; czas zabiegu – 45 min
(30min 100Hz następne 15min 30 Hz) 12 zabiegów. (5)
Elektrostymulacja za pomocą prądu o niskiej częstotliwości aparatem
Lympha-Vision. Pobudza i reguluje układ limfatyczny. (6)
RAK PŁUC
Głównym problemem z jakim spotykamy się w chorobie nowotworowej płuc jest min. niedrożność dróg oddechowy, zalegająca wydzielina, ułatwienie efektywnego kaszlu oraz zapobieganie stanom zapalnym. Możemy pacjenta wspomóc dzięki zabiegom:
ü Inhalacje
Oczyszczenie drzewa oskrzelowego można usprawnić poprzez stosowanie nebulizacji z roztworu soli fizjologicznej zmieszanej w połowie z Mucosolvanem 0,0075 g/ml, kilka razy dziennie po 10 – 15 minut. (8)
Należy wykonywać po stronie przeciwnej do operacji (8)(9)
RAK PROSTATY
Rak prostaty dotyka coraz większą ilość mężczyzn przed 55 rż. Stanowi on aż 11% ogólnej populacji chorujących. W medycynie stosowaną metodą jest Prostatektomia radykalna, która jak każdy zabieg chirurgiczny niesie za sobą powikłania. Są to min. Zaburzenia erekcji, nietrzymanie moczu, . Większość powikłań wynika z zaburzeń mięśni dna miednicy i nerwowo - mięśniowych okolicy krocza. Fizjoterapia odgrywa bardzo ważną rolę w kwestii przywrócenia pacjenta do stanu pierwotnego. Technika stosowana w fizykoterapii to:
Stosuje się dwa typy elektrod: wewnętrzne (analne) i zewnętrzne, prąd przemienny o niskiej częstotliwości
(Rys.1)
Parametry; częstotliwość 50 Hz, czas impulsu 67 μs, sekwencja impulsu i przerwy 5 sekund stosowane przez 15 minut dwa razy dziennie z elektrodą analną. (10)
BÓL W CHOROBIE NOWOTWOROWEJ
Pojęcie bólu w onkologii w dalszym ciągu kojarzy się z farmakoterapią. Obecnie prowadzone są badania nad innymi terapiami, które mogłyby zmniejszyć ból i poprawić jakoś życia u pacjentów.
Nie ma jeszcze dokładnych i jednoznacznych badań na temat działania elektroterapii TENS (Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation) w chorobie nowotworowej. Jednak osoby biorące udział w badaniach odczuwały i zgłaszały zmniejszenie bólu jak i poprawę samopoczucia.
ü Elektrostymulacja TENS
Parametry; częstotliwość 2 Hz, czas impulsu 200 μs, czas trwania 30 minut 5 razy dziennie. Elektrody umieszczone pomiędzy miejscem bólu lub jedna bezpośrednio nad. (11)
HIFU W LECZENIU RAKA PROSTATY
HIFU (High Intensity Focused Ultrasound) jest jedną z najnowocześniejszych i najbardziej zaawansowanych metod terapeutycznych wykorzystywanych w leczeniu raka prostaty.
ü Ultradźwięki
Celem nowej metody jest precyzyjne ogniskowanie fali ultradźwiękowej, o wysokiej energii, na małym punktowym obszarze guza. Miejsce to jest poddawane ablacji (wypaleniu), w wyniku której następuje martwica. W tkance powstają dwa efekty fizyczne: termiczny i mechaniczny. Tkanka absorbuje falę ultradźwiękową i powstaje efekt cieplny powodujący koagulację tkanki. Drugie zjawisko polega na wytwarzaniu pęcherzyków gazu wewnątrz komórki i narastaniu ciśnienia w jej wnętrzu i dalsze zniszczenie jej struktury.
Zabiegi leczenia raka prostaty w technologii HIFU są mało inwazyjne. Sonda zostaje umieszczona w odbytnicy w celu zobrazowania i generacja fali ultradźwiękowej niszczącej. Pacjent jest poddany znieczuleniu dolędźwiowemu lub ogólnemu. Zabieg trwa 2-3 godziny w zależności od wielkości zmiany nowotworowej. Chorzy na drugi dzień mogą być wypisani do domu. (12)(13)
EDAP TMS Ablatherm® HIFU (Rys.2)
SKOJARZONA TERAPIA RAKA HIFU I MEGAVOLTAGE RADIATI...
maarteczka15