Samobójstwo, przypadek czy konieczność.pdf

(57368 KB) Pobierz
Brunon Hołyst
SAMOBÓJSTWO
k
czy konieczność
„N ie in te re s u je m n ie sa m o b ó jstw o filozoficzne, ale po p r o s tu
sam o b ó jstw o . C hcq ty lk o oczyścić je z tre ś c i e m o c jo n aln y ch ,
poznać jeg o logilCQ i rz eteln o ść . K ażd e in n e sta n o w isk o je st
w ybieg iem , co fan iem sic; u m y słu p rz e d tym , co on sam.
o d k ry w a ”.
A lb e r t C am u s: Mit
S y z y ftk
Warszawa 1983
Pańsłwowe Wydawnictwo Naukowe
SAMOBÓJSTW O
O k ła d k ę p ro je k to w a ł
M a ria n J a n k o w s k i
R e d a k to r
A lin a K ap cia k
R e d a k to r techniczny
A n d rz e j Itow iclci
K o re k to r
J a n in a W a n a t
SPIS RZECZY
P rz e d m o w a
(W alter
P ołdinger)
...................................................................................................
...................................................................................................................
7
9
Z a g a d n ie n ia w stę p n e
R ozdział I. P ojęcie s a m o b ó j s t w a ................................................................................................ 25
R ozdział II. S a m obójstw o w obyczajach, lite ra tu rz e , religii, filozofii i w n a u ­
k a c h s z c z e g ó ło w y c h ......................................................................................................................36
1.
2.
3.
4.
5.
)>
.
7.
O byczajow e u z asad n ien ie s a m o b ó js tw a ......................................................................... 36
Sam obójstw o jak o te m a t l i t e r a t u r y ..............................................................
Stosunek religii do s a m o b ó j s t w a .................................................................................48
P ro b lem sa m obójstw a w p o glądach f i lo z o f ó w ........................................................... 53
Z ain tere so w a n ia p sy c h ia trii s a m o b ó j s t w e m ........................................................... 83
P sychologiczne
p o d ejście do z ag a d n ie n ia s a m o b ó j s t w a ......................................94
Socjologiczna in te rp re ta c ja z ja w isk a s a m o b ó j s t w a ...........................................103
42
Rozdział
III.
P ra w n e i krym in o lo g iczn e a sp e k ty s a m o b ó js tw a .................................... 114
1. S a m obó jstw o w św ie tle p r a w a .......................................................................................114
2. S am o b ó jstw o ja k o p ro b lem k r y m in o lo g ic z n y ..........................................................121
R ozdział IV . S tru k tu ra i d y n a m ik a sa m o b ó jstw w Polsce i w n iek tó ry ch
in n y ch p a ń s t w a c h ..................................................................................................
R ozdział V. M etody u s ta la n ia p rzyczyn i okoliczności zgonu sam obójczego
157
1. M edyczne źródła in fo rm a c ji o s a m o b ó js tw ie ,.......................................................... 157
2. K ry m in alisty cz n e ź ró d ła in fo rm a c ji o s a m o b ó js tw ie ........................................... 16T
A. O gólna m eto d y k a p o stę p o w a n ia w p rz y p ad k a ch znalezien ia zw łok
167
B. M etodyka p o stę p o w a n ia w zależności oci h ip o te ty cz n ej przyczyny
z g o n u .................................................................................................
a. Pow ieszenie
............................................................................................................ 180
b. Z adzierzgnięcie
......................................................................................
c. Z ad ła w ie n ie
............................................................................................................ 189
cl. Sam obójcze z a t r u c i e ..............................................................................................189
e. S am obójstw a d o k o n a n e za pom ocą bro n i p a l n e j ....................................201
f. S am obójstw o spow odow ane ra n a m i ciętym i, k łu ty m i lub rą b a n y m i
205
g. Sam obójcze o b ra że n ia g ł o w y ...............................................................................210
h. Sam obójstw o przez u t o p i e n i e .........................................................." ,
211
i. Skok z w y s o k o ś c i .................................................................................................... 212
j. S am obójstw o przez po rażen ie p rą d em elek try czn y m
. . . .
214
k. S am o sp alen ie
............................................................................................................215
128
180
186
(C) C o p y rig h t by
P a ń stw o w e W y d aw n ic tw o N au k o w e
W arsz a w a 1983
IS B N 83-01-04718-0
l. S a m o b ó jstw a
}. R zucenie się
m. S am o b ó jstw a
n. S am obójstw o
w ru c h u d r o g o w y m .................................................................. 217
pod pędzący p o j a z d ................................................................. 217
n a tle m otyw ów p s y c h o ty c z n y c h ........................................... 219
z ł o ż o n e .............................................................................................. 220
.
223
PRZEDMOWA
R o zd ział V I. C echy d e m o g raficzn e sp ra w c ó w sa m o b ó jstw a — płeć 1 w iek .
1. P łeć sp ra w c ó w zam ach ó w s a m o b ó j c z y c h ................................................................ 224
2. W iek sp ra w c ó w zam ach ó w s a m o b ó jc z y c h ................................................................ 232
R o zd ział V II. Sposób p o p e łn ie n ia z am ach u s a m o b ó jc z e g o .................................................. 236
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
U w agi w p r o w a d z a ją c e ............................................................................................................ 236
P o ję cia w y j ś c i o w e ................................................................................................................... 237
T rafn o ść d iag n o zo w an ia „ ze w n ę trz n ej" p rzy czy n y sam o b ó jstw a .
. 239
S c h e m a t in fo rm a c ji o cechach i stan ach sp ra w c y z am ach u .
241
S topień n a ru sze n ia in te g raln o ści c i e l e s n e j ................................................................ 247
Sposób p o p e łn ie n ia z am ach u a p łeć s p r a w c y ......................................................... 250
Sposób p o p e łn ie n ia z am ach u a w iek s p r a w c y ..................................................
253
W iek sp ra w c ó w a gw ałto w n o ść zam ach u s a m o b ó jc z e g o ................................... 257
S kuteczność z am ac h u s a m o b ó jc z e g o ...............................................................................265
S ta n trzeźw ości sp ra w c y zam ach u ............................................................................... 273
G eograficzno-ekologiczn e z ró żn ico w an ie sposobów z am ach u . . . .
283
Sposób p o p e łn ie n ia z am ac h u a przyczyny s a m o b ó js tw ...........................................292
Sposób p o p e łn ie n ia z am ach u a h isto ria n ieu d a n y ch p ró b sam obójczych
314
C ykliczność sam o b ó jstw a sposób p o p e łn ie n ia z a m a c h u ................................... 323
R ozdział V III. Z ap o b ieg an ie s a m o b ó js tw o m ................................................................................350
1. U w agi w s t ę p n e .......................................................................................................................... 350
2. U jem ne sk u tk i zachow ań a u to d e stru k c y jn y c h jak o p rz e sła n k a d ziałań
p r o f i l a k t y c z n y c h ...................................................................................................................354
3. P ro g ra m o w a n ie p ro fila k ty k i a m o ty w y i w a ru n k i zach o w ań su icy d ain y ch
361
4. In sty tu c jo n a ln e fo rm y pom ocy w fazie k r y z y s u ...................................................385
5. R ola h ig ien y p sychiczn ej w zap o b ieg an iu a g r e s j i ..................................................409
6. P ro fila k ty k a p o s t s u i c y d a l n a ............................................................................................. 429
7. P ro filak ty c zn y p ro g ram M iędzynarodow ego S to w arzy szen ia Z ap o b iega­
n ia S am obójstw om
........................................................................................................... 442
8. K ry m in a listy c z n e m eto d y zap o b ieg an ia s a m o b ó j s t w o m ....................................451
P o sło w ie
(T a d eu sz K i e l a n o w s k i )
.................................................................................................... 459
A n e k s ...........................................
463
L isty sam obójców
...................................................................................................................463
F o rm u larz stosow any przy re je stra c ji zgonów sam obójczych (S
lm -lO U ) .
. 474
In d e k s o s ó b ........................................................................................................................................... 478
In d e k s r z e c z o w y ......................................................... , .............................................................481
S u m m a r y ................................................................................
R e s u m e ................................................................................
497
500
Wartość i znaczenie pracy Profesora Brunona Hołysta wynikają w znacz­
nej mierze z jej interdyscyplinarnego charakteru. Jest to jedna z naj­
obszerniejszych monografii poświęconych problematyce samobójstw.
Zjawisko samobójstwa postrzegane jest dziś powszechnie jako poważ­
ny problem społeczny. Zachowania samodestrukcyjne stają się przyczyną
zgonu tysięcy osób, stają się też źródłem bólu i cierpień setek tysięcy
tych, od których ich bliscy tak tragicznie odchodzą.
Analizie poddane zostały zamachy samobójcze w Polsce, zarejestro­
wane w latach 1975- 1977. Badana populacja liczy ponad 13 tysięćy przy­
padków. Tak znaczna liczebnie próba pozwoliła autorowi na zastosowanie
bardzo różnorodnych metodologicznie i poznawczo metod i technik nau­
kowego wnioskowania.
O bogactwie poruszanych w pracy problemów świadczą już same tylko
tytuły rozdziałów. Po rozważaniach dotyczących technik ustalania przy­
czyn i okoliczności zgonu samobójczego dokonuje autor obszernej analizy
kryminalistycznych i medycznych źródeł informacji o samobójstwie, aby
następnie zaprezentować ogólną metodykę postępowania organów śled­
czych w zależności od hipotetycznej przyczyny zgonu.
Wiele ciekawych i nowatorskich interpretacji odnaleźć można w stu­
diach nad prowadzącymi do zamachów samobójczych procesami motywa­
cyjnymi.
Analizie materiału empirycznego towarzyszą refleksje nad samobój­
stwem ujmowanym w kategoriach filozofii życia i śmierci, a także nad
samobójstwem jako tematem literatury pięknej.
Tradycyjnie już wskazuje się, że samobójstwo pozostaje w centrum
zainteresowania psychiatrii. I na ten fakt praca zwraca uwagę. Autor pod-
kreśla jednak, w jak niewielkim tylko stopniu suicydologia wykorzystuje
dla swych potrzeb wyniki badań psychiatrycznych i psychologicznych.
Dopełnienie rozważań dotyczących osobowości sprawcy zamachu sta­
nowią, odwołujące się tak do empirii, jak i teorii nauk społecznych, in­
terpretacje socjologiczne.
Novum,
w sferze badań suicydologicznych stanowi rozdział poświęcony
prawnym i kryminologicznym aspektom samobójstwa, w którym autor
formułuje wniosek, iż zachowania samodestrukcyjne, głównie ze względu
na etiologiczną koniunltcję z wieloma zjawiskami z zakresu patologii
społecznej, powinny pozostawać w polu obserwacji kryminologii.
Bardzo szeroko potraktowany został w pracy
modus operandi
samo­
bójcy. Za zmienne objaśniające przyjęto: płeć, wiek, dostęp do środków,
odporność fizjologiczną organizmu, sprawność biopsychiczną, jak również
wiedzę i umiejętności sprawcy zamachu.
W końcowej części pracy prezentuje autor różne metody zapobiegania
samobójstwom. Omawia możliwości działań profilaktycznych w fazie po­
przedzającej zamach oraz w fazie po dokonaniu zamachu. Analizie pod­
dany zostaje też program społecznej samoedukacji w zakresie problema­
tyki samobójstw (program opracowany przez Międzynarodowe Stowarzy­
szenie Zapobiegania Samobójstwom, przedstawiony na X Kongresie w
Ottawie w 1979 r.).
Książka Brunona Hołysta wzbogaca światową literaturę suicydolo-
giczną. Wiele zawartych w pracy teoretycznych i praktycznych kon­
cepcji domaga się upowszechnienia. Książka zasługuje na wydanie w in­
nych językach.
Należy wyrazić nadzieję, że prezentowana praca przyczyni się nie
tylko do zmniejszenia liczby osób zadających sobie śmierć, lecz także do
osiągnięcia przez wielu ludzi wyższej jakości życia.
Prof, dr
Walter Poldinger
P rze w o d n icz ąc y
M ięd zy n aro d o w eg o S to w arzy szen ia
Z ap o b ieg an ia S am o b ó jstw o m
ZAGADNIENIA WSTĘPNE
Samobójstwo jest uważane za rodzaj śmierci dobrowolnej i ten punkt
widzenia znajduje odzwierciedlenie w większości publikacji. Traktowane
jako pewien rodzaj wyboru, samobójstwo może być rozważane w katego­
riach procesu decyzyjnego. Decyzja zaś kojarzy się ze świadomością dzia­
łania.
Pojawia się jednak wątpliwość, czy samobójstwo zawsze i w każdym
przypadku jest aktem poprzedzonym pełną świadomością decyzji i peł­
nym wyborem. Na podstawie badań nad usiłowaniem samobójstwa można
sądzić, że w wielu przypadkach decyzja samobójstwa w gruncie rzeczy
jest wyborem pomiędzy sytuacją, której jednostka nie może bądź nie
umie sprostać a sytuacją, w której nie będzie trzeba podejmować żadnych
wysiłków zmierzających do regulowania swojego stosunku do otaczają­
cego świata. Jest to zatem — na prawach paradoksu — decyzja unikania
decyzji i wyborów jako procesu towarzyszącego człowiekowi przez całe
życie.
W przypadku samobójstwa mamy oczywiście do czynienia z wyborem,
lecz nie jest to wybór między życiem i śmiercią. W świadomości ludzkiej
pełne uwolnienie się od działań i przeżyć skojarzone jest powszechnie ze
stanem niebytu. Stan niebytu to niekoniecznie śmierć fizyczna. Kultury
różnych narodów i epok historycznych znają pojęcie wyobcowania z rze­
czywistości — można tu chociażby przytoczyć hinduskie pojęcie nirwany
czy — trudne do zlokalizowania historycznie i kulturowo — stosowanie
praktyk wprowadzania się w stan odurzenia i utraty świadomości. W po­
staci chorobowej występuje to zjawisko jako autyzm — wejście w siebie,
odrzucenie świata zewnętrznego. Stosowane jest również krótkotrwale
odurzanie się w formie narkotyzowania w celu porzucenia ról społecznych
i uzyskania satysfakcji za pośrednictwem wizji lepszego świata. Można
zaryzykować hipotezę, że niektóre decyzje samobójcze są podyktowane
potrzebą takiego wyłączenia się. Oczywiście w tych przypadkach jednost-

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin