POJĘCIE I PRZEDMIOT BADAŃ KRYMINOLOGII
Kryminologia jest nauką o przestępstwie.
Dwa punkty widzenia problematyki badawczej realizowanej w ramach tej nauki, jest nauką społeczną której przedmiotem badań jest:
1. przestępca
2. przestępstwo (zjawisko społeczne)
3. przestępczość (struktura przestępczości, dynamika)
4. inne zjawiska z zakresu patologii społecznej (alkoholizm, narkomania, problem samobójstw)
5. ofiara przestępstwa (wiktymologia)
6. przeciwdziałanie przestępczości i innych zjawiskom patologii społecznej
KRYMINOLOGIA jest nauką interdyscyplinarną, tj. taką, która wykorzystuje dorobek badawczy innych nauk, tak aby wyjaśnienie interesujących ją zjawisk było całościowe i uwzględniało całokształt wiedzy z danej problematyki dla potrzeb odpowiedzi na jakieś pytanie badawcze.
KRYMINOLOGIA jest podstawową nauką pomocniczą prawa karnego. Początek problematyki badawczej kryminologii upatruje się w przesunięciu zainteresowań z samego czynu jakim jest przestępstwo na osobę jego sprawcy.
W trakcie rozwoju prawa karnego istotna okazała się potrzeba poznania cech indywidualnych sprawcy przestępstwa aby prawidłowo dostosować do niego środki reakcji prawnokarnej. Zapoczątkowało to badania, które współcześnie określa się mianem kryminologiczne.
STATUS KRYMINOLOGII W ŚWIETLE INNYCH NAUK
By nauka miała status odrębny musi spełniać dwie przesłanki:
1. utrwalony historycznie przedmiot badań
2. samodzielność metodologiczna- sposoby, techniki, specyficzne typy badań
PODZIAŁ KRYMINOLOGII
Zróżnicowanie płaszczyzn badawczych kryminologii pozwala wyróżnić następujący podział:
1. kryminologia aksjologiczna- zajmuje się badaniem uwarunkowań zakazów karnych
2. kryminologia behawioralna- obejmuje najbardziej typową problematykę kryminologiczną, która odpowiada etiologii i fenomenologii kryminalnej
3. kryminologia wiktymologiczna- obejmuje badania dotyczące ofiary
4. kryminologia organizacyjna- obejmuje badania dotyczące funkcjonowania instytucji związanych ze stosowaniem prawa karnego
PODZIAŁ KRYMINOLOGII NA DZIAŁY:
W ramach kryminologii można wyróżnić następujące działy:
1. etiologia kryminalna- zajmuje się badaniem czynników przyczynowych przestępczości
2. fenomenologia kryminalna- zajmuje się badaniem form objawowych przestępczości, tj. struktura i dynamika przestępczości, sposoby popełniania przestępstw, niektórymi elementami organizacji świata przestępczego np. sposobami porozumiewania się przestępców
3. profilaktyka kryminalna- dział kryminologii, który ma za zadanie opracować środki zapobiegania przestępczości.
ZADANIA KRYMINOLOGII
1. poznanie przyczyn przestępstwa i przestępczości
2. dostarczenie narzędzi do opisu tych zjawisk (pokazanie jakie są przejawy przestępstwa i przestępczości)
3. poznanie przestępcy
4. badanie procesów kryminalizacji i dekryminalizacji
5. badanie funkcjonowanie określonych dziedzin wymiaru sprawiedliwości oraz różnych struktur formalnej i nieformalnej kontroli społecznej
6. dostarczenie wiedzy o sposobie zapobiegania przestępczości i innych zjawisk z zakresu patologii społecznej
Kryminologia zajmuje się próbą znalezienia odpowiedzi na następujące pytania:
1. Czym jest przestępstwo jako forma zachowania dewiacyjnego?
2. Czym przestępstwo różni się od zachowań nieprzestępczych?
3. Czym jest przestępczość jako zjawisko społeczne?
4. Jakie są rozmiary przestępczości?
5. Jakie są przyczyny przestępstw i przestępczości?
KRYMINOLOGIA A PRAWO KARNE
Przydatność badań kryminologicznych w obszarze prawa karnego najwyraźniej widać w następujących zakresach:
1. wykorzystania badań dotyczących przestępcy w zakresie indywidualizacji wymiaru i wykonania kary, a zwłaszcza dostosowania środków i metod, oddziaływań penitencjarnych, tak aby w możliwie szerokim aspekcie zrealizować cele wykonania kary pozbawienia wolności
· (przygotowanie prognozy kryminologiczno-społecznej skazanego)
2. wykorzystania badań dotyczących przestępstw i przestępczości w płaszczyźnie procesów kryminazlizacji i dekryminalizacji
3. kształtowanie polityki kryminalnej
4. badanie związku pomiędzy izolacją penitencjarną a stygmatyzacją społeczną i przestępczością powrotną (czy i na ile ta izolacja skutkuje?)
5. badania warunków wykonywania kary pozbawienia wolności pod kątem występowania czynników kryminogennych (np. obecności podkultury przestępczej w więzieniu, dostępności narkotyków czy deprywacji potrzeb w związku z totalnym charakterem więzienia)
NAUKI POMOCNICZE KRYMINOLOGII
1. psychologia
2. pedagogika
3. socjologia
4. psychiatria
5. medycyna sądowa
6. kryminalistyka
7. statystyka
8. ekonomia
PSYCHOLOGIA zajmuje się przeżyciami psychicznymi człowieka, jego funkcjonowaniem w grupie oraz zaburzeniami w przystosowaniu społecznym.
Wykorzystanie jej badań w kryminologii wynika z konieczności ustalenia:
1. właściwości psychicznej sprawcy przestępstwa (problem diagnozy sprawcy przestępstwa)
2. mechanizmu zachowania przestępczego (zwłaszcza uwarunkowań procesu decyzyjnego)
3. wpływu czynników o charakterze psychicznym (osobowości, temperamentu, emocji, intelektu) na zachowanie przestępcze
4. możliwości korygowania zachowań aspołecznych, antyspołecznych, antyprawnych
5. resocjalizacja sprawcy przestępstwa
Z kryminologicznego punktu widzenia istotne znaczenie ma motywacja czynu przestępczego (uwarunkowaniami procesu motywacji zajmuje się psychologia)
Istotność odpowiedzi na pytanie o motyw (dlaczego sprawca popełnił przestępstwo)
PEDAGOGIKA jest nauką o wychowaniu i nauczaniu, wykorzystanie jej wiedzy w kryminologii dotyczy:
1. analizy możliwości, skutecznego wpływu na zachowanie człowieka
2. roli wychowania w genezie zachowań przestępczych
3. uwarunkowań procesu socjalizacji i kontrsocjalizacji (procesu wdrażania jednostki do prawidłowego zachowania)
4. wykorzystania nauczania jako środka oddziaływania penitencjarnego w procesie resocjalizacji przestępcy
Szczególną istotność wykazuje wykorzystanie badań pedagogiki resocjalizacyjnej.
SOCJOLOGIA jest nauką o więzi społecznej oraz społecznych determinantach ludzkich zachowań.
Jej związek z kryminologią dotyczy następujących obszarów:
1. wykorzystania socjologicznych metod i technik badawczych
2. poszukiwania przyczyn przestępstw i przestępczości w środowisku społecznym
· w strukturach I stopnia (rodzina, grupa rówieśnicza)
· w strukturach II stopnia (sąsiedztwo, grupa lokalna)
· w płaszczyźnie społeczeństwa globalnego (państwo i jego struktury władzy)
3. wpływu podkultur dewiacyjnych na przestępczość
4. analizy innych niż przestępczość zjawisk z zakresu patologii społecznej (bezrobocie, media, migracje)
5. zainteresowania problematyką społecznych mechanizmów kontroli przestępczości
6. sposobów postrzegania w społeczeństwie zjawiska przestępczości (problem strachu przed przestępczością; czy tzw. unitywnych (karzących) postaw społecznych)
PSYCHIATRIA jest nauką o zaburzeniach psychicznych, ich przyczynach, objawach i leczeniu. Związek psychiatrii z kryminologią występuje dla potrzeb znalezienia odpowiedzi na pytania (czy i na ile istnieje związek pomiędzy zaburzeniami psychicznymi a przestępstwem) czy przestępca jest człowiekiem chorym psychicznie?
MEDYCYNA SĄDOWA- nauka stosowana która łączy wiedzę biologiczno-lekarską z naukami prawnymi. Przedmiotem jej zainteresowania są:
1. mechanizm działania różnego rodzaju urazów na organizm człowieka ( charakteropatia)
2. problem śmierci i problem zmian występujących w zwłokach po zgonie, a także ustalenie przyczyny, rodzaju i czasu śmierci
3. badanie osób żywych (pokrzywdzonych w związku z dochodzeniem przestępstwa)
4. wyjaśnienie wpływu alkoholu i innych działających podobnie substancji na organizm człowieka
KRYMINALISTYKA jest nauką, która zajmuje się:
1. faktycznymi zasadami i sposobami oraz technicznymi metodami i środkami rozpoznawania i wykrywania prawnie określonych ujemnych zjawisk społecznych, w tym zwłaszcza przestępstw i ich sprawców
2. ustalaniem związku pomiędzy osobami a wyżej wymienionymi zjawiskami
3. zapobieganie przestępstwom i innym zjawiskom
4. strategią przewidywania i przyszłego rozpoznawania tych zjawisk
taktyka, technika, strategia
Związek kryminologii i kryminalistyki widać w obszarze wyjaśnienia zjawiska przestępstwa, które w ramach kryminalistyki opisywane są za pomocą tzw. siedmiu złotych pytań:
[kto, co, gdzie, za pomocą czego, dlaczego, w jaki sposób, kiedy]
STATYSTYKA
Związek z kryminologią dotyczy następujących potrzeb:
1. tworzenia statystyk, które są źródłem informacji o rozmiarach, nasileniu, dynamice i strukturze przestępczości np. statystyka policji, sądowa, penitencjarna
2. statystycznego opracowania wyników badań
3. prognozowania przestępczości
EKONOMIA wykorzystanie jej w kryminologii dotyczy głównie:
1. rozmiaru strat, które są spowodowane przestępczością
2. zysków z działalności przestępczej
3. nakładów finansowych potrzebnych na przeciwdziałanie przestępczości
4. wpływu na przestępczość kryzysów ekonomicznych np. kryzys ekonomiczny, bezrobocie a przestępczość
TEORIE KRYMINOLOGICZNE
Teorie biologiczne (Cezaro Lombroso 1876r-„Człowiek zbrodniarz”)
Lombroso w ramach swojej praktyki lekarskiej dokonał badań, które doprowadziły do wniosku, że przestępstwo jest warunkowane dziedzicznie, oraz że istnieje typ tzw. urodzonego przestępcy. Jest nim jednostka wykazująca cechy atawistyczne (upodabniające ją do człowieka pierwotnego np. okrucieństwo, brak uczuć moralnych) popychające ją do przestępstwa.
Lombroso przyjął tezę, że przestępca stanowi odrębny typ człowieka, który posiada cechy fizyczne i psychiczne człowieka stojącego na niższym poziomie rozwoju ewolucyjnego.
Wskazywał, że istnieją cechy anatomiczne, które charakteryzują przestępców: odstające uszy, wystające kości policzkowe, rzadki zarost, asymetria czaszki, silnie rozwinięte łuki brwiowe. A także defekty psychiki i odrębności zachowania: większa od przeciętnej sprawność zmysłów, brak wyrzutów sumienia, impulsywność, posługiwanie się gwarą przestępców, tatuowanie się.
Taka próba wyjaśnienia zachowań przestępczych, której konsekwencją było przyjęcie determinizmu przestępczego tj. urodzony przestępca, był niejako skazany na przestępstwo tj. wcześniej czy później musiał je popełnić. Teoria ta została zakwestionowana, współcześnie ma znaczenie historyczne. Niewątpliwie miała jednak duże znaczenie dla rozwoju kryminologii dając podstawy do badań naukowych dotyczących sprawcy przestępstwa. Lombroso podał typologię przestępców, która obejmowała:
1. przestępców z epilepsją
2. przestępców moralnie obłąkanych
3. przestępców urodzonych
4. przypadkowych przestępców
5. przestępców z afektu
Kryminologia wykład 2.
Cd. Szkoły antropologicznej
W świetle poglądów Feliego istotne znaczenie w genezie przestępczości mają czynniki środowiskowe. Zaproponował tzw. podejście wieloczynnikowe do wyjaśnienia przestępczości uznające występowanie następujących kategorii przyczyn:
1. przyczyny antropologiczne (indywidualne), te które były dominujące, to co dało się przypisać sprawcy. Wśród przyczyn antropologicznych wyróżnia się:
· Cechy organiczne lub psychiczne
· Wiek
· Płeć
· Stan cywilny
· Wykształcenie
· Miejsce zamieszkania
2. przyczyny fizyczne/telluryczne:
· Rasa
· Klimat
· Pory roku
· Czynniki meteorologiczne
3. przyczyny społeczne:
· Wahania przyrostu naturalnego
· Migracje
· Obyczaje
· Religia
...
domminiika