Tadeusz Boy-Żeleński- slowka-zbior-piosenki-zb-kilka-slow-o-piosence.pdf

(486 KB) Pobierz
Ta lektura,
podobnie jak tysiące innych, jest dostępna on-line na stronie
wolnelektury.pl.
Utwór opracowany został w ramach projektu
Wolne Lektury
przez
fun-
dację Nowoczesna Polska.
TADEUSZ BOY-ŻELEŃSKI
 „ ”
Kilka słów o piosence
ie sc e
Geburt der Tragödie¹
Było to w Paryżu; któregoś wieczora wałęsałem się wzdłuż bulwarów, gdy nagle zbu-
dził mnie z zamyślenia głos przeraźliwie donośny a zachrypły, który śpiewał, a raczej
mówiąc ściślej, darł się co następuje:
oi ai e
a e e
la olie
²
Zdumiony tym niespodziewanym publicznym wyznaniem zwróciłem głowę i ujrzałem
następujący obraz: mały sklepik, o ścianach pokrytych od podłogi do sufitu edycjami
piosenek, zaś na środku olbrzymi gramofon, z którego mosiężnej gardzieli wychodziły
chrypliwe, a bezprzykładnie namiętne dźwięki słyszane przed chwilą. Naokoło tłum ludzi,
mężczyzn i kobiet, przeważnie ubogo lub skromnie odzianych i powtarzających półgłosem
za tym idealnie cierpliwym i niezmęczonym nauczycielem kuplet piosenki. Za chwilę fala
ludzka wydobyła się na ulicę, nucąc już płynnie:
oi ai e
a e e
la olie
a wraz nowy tłum przechodniów opanował sklepik. W ten sposób „piosenka dnia”
znajduje się w przeciągu kilku godzin na ustach wszystkich, aby nazajutrz ustąpić miejsca
innej i zginąć w niepamięci.
I nigdy tak wyraźnie jak wówczas nie odczułem, czym jest we Francji piosenka: jedną
z elementarnych potrzeb egzystencji, artykułem spożywczym tak ważnym i niezbędnym
jak wino i mąka. To tło trzeba czuć, aby zrozumieć ów
en e³
literacki, który wykwitł
z wrodzonej potrzeby odczuwania nie tylko gwałtownych wzruszeń, nie tylko wielkich
smutków i radości, ale wprost najpowszedniejszych zjawisk życia codziennego w rytm
piosenki.
Stworzenie temu kultowi piosenki trwałej świątyni, a zarazem rynku zbytu było dzie-
łem głośnego Salisa, twórcy
a noi
⁴. Salis⁵, przy całej „bohemie⁶” obdarzony wielką
praktycznością i niepospolitym talentem organizacyjnym, przeczuł kopalnię złota w tych
fajerwerkach dowcipu i szalonych pomysłów, spalanych codziennie z wielkopańską roz-
rzutnością wśród koleżeńskich zebrań malarskich pracowni i knajp literackich. Rezultat
¹
e
e
a ie
(niem.) —
a o in a e ii;
tytuł dzieła F. Nietschego.
²
oi ai e la e e la olie
(.) — kocham tę kobietę do szaleństwa.
³
en e
(.) — gatunek.
⁴
a noi
(.: czarny kot) — paryski kabaret funkcjonujący w latach –, skupiający ówczesną
bohemę artystyczną. Ważne zjawisko kulturalne, wpłynęło na atmosferę Paryża i całej Europy.
⁵
alis o olp e
(–) — twórca, właściciel i dyrektor paryskiego kabaretu „Chat noir”.
⁶
o e a
— tu: niezorganizowany i niemoralny sposób bycia właściwy artystom.
przeszedł najświetniejsze oczekiwania — i dla niego samego i dla nowego
en e'u
litera-
tury. Z otwarciem tego krateru z żywiołową siłą wybuchnęły talenty zdumiewająco silne
i różnorodne. Sentymentalna, urocza piosenka Delmeta⁷, szerokie, dramatyczne akcenta
e s a on a e
Marcela Legay⁸ — obok krwawych strof Bruanta⁹, w których
migota błysk noża apasza, obok niezmordowanego wabienia samiczki u Gabriela Mon-
toyi¹⁰, werwy satyrycznej Ferny'ego¹¹ i tylu, tylu innych. Każdy z tych twórców-śpie-
waków stwarza swój własny, odrębny rodzaj i każdy jest w nim do dziś dnia nieprześci-
gnionym mistrzem. Z czasem wybuch ten uspokaja się nieco i piosenka płynie spokoj-
niejszym, uregulowanym łożyskiem. Szalone improwizacje ustępują miejsca doskonałej
literackiej fakturze; znika coraz bardziej rodzaj
aca e
(Jehan Rictus¹²), a dominuje
natomiast
c anson ac ali
¹³, będąca najczęściej
c anson osse¹⁴
(Fursy¹⁵, Bonnaud¹⁶,
Numa Blès¹⁷, Hyspa¹⁸ i inni). Jest to śpiewana migawkowa kronika bieżącego życia od
najdrobniejszych wydarzeń miejscowych aż do największych faktów politycznych, trak-
towanych co najmniej równie lekko. Ot, bierze się trochę życia na słomkę i wydmuchuje
bańki okrągłe, błyszczące i niknące w chwilę po urodzeniu.
Rozumie się samo przez się, że stałym, niejako oficjalnym przedmiotem nieskończo-
nych konceptów i zabawy jest przede wszystkim pomazaniec narodu, prezydent Repu-
bliki. Można by mieć wrażenie, że każdorazowy prezydent tak długo zasiada na swoim
asi-królewskim
krześle, dopóki piosenka nie wyciśnie z jego osoby i sytuacji całej mo-
żebnej sumy humoru i komizmu: po czym siłą rzeczy naród musi przystąpić do wyboru
nowej głowy. Wraz ze swoim naczelnikiem dzieli ten los każdorazowy rząd, bez względu
na jego wartość i istotę. I zaprawdę, niebezpiecznym jest objawem dla osobistości poli-
tycznej, jeżeli nazwisko jej nie defiluje stale w szarżach paryskich kabaretów. Nie z byle
kogo Paryż śmiać się raczy i nie lada znaczenia i popularności trzeba, aby na to wyróżnie-
nie zasłużyć. I nie jest to bynajmniej satyra polityczna, wynikła z bólu, z siły przekonania;
jest to raczej owa
la e¹⁹
w najlepszym paryskim znaczeniu: obracanie w świetle dowcipu
wszystkimi powierzchniami danego przedmiotu, aby zamigotał całym snopem iskierek
wesołości.
A zresztą zdaje się, że te zakłady, w których co wieczora ośmiesza się dobrodusznie
a dotkliwie oficjalnych reprezentantów narodu, zdobyły sobie już stanowisko wprost jako
instytucje użyteczności publicznej. Jako dowód może świadczyć, że jeżeli jakiś utalento-
wany piosenkarz
en e le le o e ne en
²⁰ przez szereg lat i czyni to ze znacznym powo-
dzeniem, to zostaje nagrodzonym przez ten sam
o e ne en
palmami akademickimi
(mało zresztą szanowanymi na estradzie kabaretowej); jeżeli zaś ataki jego odznaczają się
szczególniejszą werwą i dowcipem, to może marzyć i o czerwonej wstążeczce legii hono-
rowej. Być może, że jest w tym traktowaniu rzeczy i głębszy podkład; że piosenka jest tą
klapą bezpieczeństwa, którą niewinnie wyładowuje się stale wszelkie niezadowolenie, nie
⁷
el e a l lien
(–) — . kompozytor i piosenkarz.
⁸
a cel e a
— muzyk i piosenkarz ., w ostatnich latach XIX w. dyrektor artystyczny jednego z kaba-
retów w paryskiej dzielnicy Montmartre.
is i e
(–) — pisarz i piosenkarz ., poeta piszący m.in. w gwarze paryskiej, właściciel
⁹
an
i dyrektor jednego z kabaretów Montmartre'u. Sportretował go na plakacie Henri de Toulouze-Lautrec.
¹⁰
on o a a iel
(–) — jeden z artystów piszących i wykonujących piosenki w kabarecie „Chat
noir”; z zawodu lekarz.
¹¹
e n ac es
— jeden z artystów piszących i wykonujących piosenki w kabaretach Paryża w końcu XIX
w.
¹²
e an ic s,
własc.
a iel an on
(–) — poeta ., w młodości symbolista, następnie twórca
poematów stylizowanych na mowę paryskiej ulicy.
¹³c
anson ac ali
(.) — piosenka na tematy aktualne.
¹⁴c
anson osse
(.) — piosenka satyryczna, uszczypliwa, złośliwa.
en i,
własc.
en i e s
(–) — piosenkarz ., przejął kabaret
a noi
po śmierci jego
¹⁵
s
założyciela.
o ini e
(–) — poeta i piosenkarz ., jeden z twórców repertuaru kabaretów Mont-
¹⁶
onna
martre'u.
¹⁷
a l s,
własc.
a les essa
(–) — piosenkarz ., jeden z twórców repertuaru kabaretów
Montmartre'u.
¹⁸
spa incen
(–) — aktor filmowy i piosenkarz ., muzykę do niektórych jego piosenek napisał
Erik Satie.
¹⁹
la e
(.) — żart, dowcip.
²⁰en
e le le o e ne en
(.) — obrzuca wyzwiskami rząd.
Śmiech, Polityka, Władza,
Artysta
Śmiech
    -  
Kilka słów o piosence
grożąc niebezpiecznym nagromadzeniem. Kto się śmieje, ten nie jest groźny; podejrzani
są tylko ci ludzie, którzy się nigdy nie śmieją.
Będąc przed laty po raz pierwszy w Paryżu, zakochałem się od pierwszej chwili w pa-
ryskiej piosence, szukałem jej wszędzie, reeny jej dźwięczały mi bez ustanku w uszach.
Kiedy po latach kilku znowu danym mi było usłyszeć starą, a tak nieskończenie wesołą,
klasyczną nutę
a noi
:
n e ne o
enai e se pen e
ans la o
e ain e ain
²¹
czułem, że jak Sienkiewiczowskiemu Latarnikowi (jeżeli wolno się tak wyrazić) łzy
napływają mi do oczu. Miłość ta byłaby najpewniej zeszła ze mną do grobu bez kon-
sekwencji, gdyby nie powstanie „Zielonego Balonika”, które wydobyło z każdego z nas
jakieś ziarenko wesołości, drzemiące przeważnie dość głęboko wobec niewesoło usposa-
biających warunków naszego życia.
Pisane w r. .
W ścisłym przyjacielskim kółku, bez myśli o prasie drukarskiej, rodziły się te piosen-
ki, przeznaczone na zabawę jednego wieczoru. Dziś, kiedy, po kilku latach, przeglądam
je przed powtórnym oddaniem do druku, spostrzegam, iż wiele z nich już trąci myszką,
wiele, kreślonych na kolanie, razi dotkliwie swym niedbalstwem moje klasyczne zamiło-
wania; niechaj jednak znajdą się tu razem jako historyczny dokument owego przelotnego
okresu, w którym niewinna wesołość i pustota stukały nieśmiało i boczną furteczką do
wrót „pałaców sterczących dumnie” naszej bardzo dostojnej pani Literatury.
Śpiew, Muzyka,
Wspomnienia
²¹
n e ne o
enai e se pen e ans la o
e ain e ain
(.) — pewien młody człowiek właśnie
się powiesił w lesie Saint Germain; początek jednej z najbardziej znanych piosenek z kabaretu „Chat noir”,
autorstwa Maurice'a Mac-Nab.
Ten utwór nie jest objęty majątkowym prawem autorskim i znajduje się w domenie publicznej, co oznacza że
możesz go swobodnie wykorzystywać, publikować i rozpowszechniać. Jeśli utwór opatrzony jest dodatkowymi
materiałami (przypisy, motywy literackie etc.), które podlegają prawu autorskiemu, to te dodatkowe materiały
udostępnione są na licencji
Creative Commons Uznanie Autorstwa – Na Tych Samych Warunkach . PL.
Źródło:
http://wolnelektury.pl/katalog/lektura/slowka-zbior-piosenki-zb-kilka-slow-o-piosence
Tekst opracowany na podstawie: Tadeusz Boy-Żeleński, Słówka: zbiór wierszy i piosenek, nakł. Księgarnia
Polska B. Połonieckiego, Lwów; wyd. E. Wende, Warszawa 
Publikacja zrealizowana w ramach projektu Wolne Lektury (http://wolnelektury.pl). Reprodukcja cyowa
wykonana przez Bibliotekę Narodową z egzemplarza pochodzącego ze zbiorów BN.
Opracowanie redakcyjne i przypisy: Dorota Kowalska, Marta Niedziałkowska.
Okładka na podstawie:
david.nikonvscanon@Flickr, CC BY .
esp
olne ek
Wolne Lektury to projekt fundacji Nowoczesna Polska – organizacji pożytku publicznego działającej na rzecz
wolności korzystania z dóbr kultury.
Co roku do domeny publicznej przechodzi twórczość kolejnych autorów. Dzięki Twojemu wsparciu będziemy
je mogli udostępnić wszystkim bezpłatnie.
ak o es po óc
Przekaż % podatku na rozwój Wolnych Lektur: Fundacja Nowoczesna Polska, KRS .
Pomóż uwolnić konkretną książkę, wspierając
zbiórkę na stronie wolnelektury.pl.
Przekaż darowiznę na konto:
szczegóły na stronie Fundacji.
    -  
Kilka słów o piosence

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin