tom 11-12 - E-F.pdf

(25055 KB) Pobierz

W YDAW NICTW O BIBLIOTEKI DZIEŁ CHRZEŚCIJAŃSKICH.

PODRĘCZNA

ENCYKLOPEDIA KOŚCIELNA

OPRACOWANA

pod kierunkiem ks. ks. Stan. Galla, Jana Niedzielskiego, Henr.

Przezdzieckiego, Czesi. Sokołowskiego, Ant. Szlagowskiego,

Ant. Tauera i redaktora ks. Zygmunta Chełmickiego.

E-F.

Tom XI— XII.

W A R S Z A W A

Skład główny w księgarni Gebethnera i Wolffa

K R A K Ó W — G. Gebethner i S-ka

klasztor Opat Henryk I odbudował. Od

opata Jana II (X V w.) zaczyna upadać

karność w E-u. Dopiero 37 -y z kolei

opal Jakób Benedykt I .Sigrist (1603—

1619)

podniósł ducha karności i pobo

żności w klasztorze, a następcy jego li

czeni i pobożni podtrzymali dawną do

brą tradycyę przez w X V l l - y . W X V I I I

Engel Ludwik, kanonista niemiecki,

wieku za opata Leodegara Salzmanna

benedyktyn, profesor uniwersytetu w

(1769 -1798) opactwo spustoszyli Fran

Salzburgu, radca klny i wice-kanclerz

cuzi, dzieła niektóre cenne zrabowali.

uniwers.; mąż rzadkiej cnoty i wiedzy.

Opatów pozbawdono godności władców7

Współcześni z wielkiemi odzywali się o

świeckich. Następni opaci w X I X w.

nim pochwałami; szczególniejszą odzna

starali się o podniesienie opactwa, za

czał się skromnością i słodyczą w obco

kładali szkoły itp. 52-i z kolei opat A n

waniu.

Nekrolog klasztorny mówi o

zelm Villiger (1866— 1901) założył szko

nim: „vir ob prudentiam, animi su b-

le przy opactwie; w Ameryce powstały

missionem omnibus carus; ob religionem,

filie opactwa, szkoły, parafie. Bibliote

pietatem, lidem dilectus Deo, hominibus

ka opactwa E-g posiada około 20 tysięcy

reverendus, codo dignus, vere pacis

tomów; muzeum ciekawe zabytki sztuki

et lucís ángelus“ . Dzieła E-a są:

M a

i pomniki. (Por. Tanner,

Die ältesten

nuale parochorum .

Venetiis, 1698, in

Jahrbücher E ngelbergs

Gcschichts-

folio, dzieło praktyczne i nczone, traktu

freu n d ,

V III , Einsiedeln, 1852;

Album

je o obowiązkach duszpasterzy i ich

Engelbergensc,

1852; B. Gottwald,

prawach;

Collegium univers i ju r is ca-

nortici

juxta triplex juris objectum etc.

C.atalogus codd. M anuser.,

1891;

A nzeiger fü r Schweiz. A ltertum s

Salisburgi, 1670, dzido chwalone nawet

kunde,

3, 1901, 42: W .

t. IV , kok

przez protestantów;

Forum competens,

524—532;

Bnchberger,

Kirchliches

tamże, 1663, in 4 -o ;

Privilegia mona-

H andlexikon,

1006, t.

k. 1297).

steriorw n

, tamże, 1644, in

12,-u).

(Por.

X .

Bund,

Catalogas auetorum,

liothoma-

gi, 1900 8-o, str. 46; Daniel,

M anuel

Engälbert św. arbp koloński i męczen

des Sciences sacrées,

Paiis, 1903,

nik, syn Engelberta, hrabiego v. Berg,

8-o, str. 47(t).

X . J. N.

ur. ok. r. 1185- Od dzieciństwa okazy

Engelberg, opactwo benedyktyńskie w wał tak wybitne znaki powołania do

Unterwnlden. Powstało w X I w., zało stann duchownego, że rodzice postano

żono prze bł. Konrada z Sddenbiiren, wili oddać go na służbę Bogu. E. nie

kościół wykończono na początku X I I u7 dał się uwikłać w niebezpieczeństwa, na ja

(konsekrowano 1120 r.). Pierwszym o- kie narażały go bogate benefieya, które

patem był bł. Adelhelm, po nim b). mu ofiarowano już we wczesnej młodo

Frowin i Berthold mądrze i święcie ! ści.

Później, gdy został przełożonym

rządzili opactwem. W r. 1199 spalony] katedry kolońskiej, śmiało wystąpił pko

Engel Krzysztof prusak, żyjący w X V I

wieku, odbywał kilkakrotnie podróż do

Kusyi; wydal książkę

Enchiridion de

stalu religionis Russiae,

Gedani, 1595.

(Por. Mieli. Wiszniewski,

H istorya li

teratura polskiej,

Kraków. 1851, 8-o,

t. V III, sir. 289)

Eue. Kość. T. X I i X II.

cesarzowi Ottonowi IV , wyklętemu i zło

żonemu z urzędu przez pża Inocente-

go III, i przeszedł na stronę Fryderyka

II, którego elektorowie wybrali na tron

cesarski. Tym czynem dał się poznać,

jako nieustraszony obrońca praw Kła,

i w r. 1215 został obrany na arbpa ko-

lońskiego. Teraz obrócił wszystkie swe

siły dla uspokojenia umysłów wzburzo

nych, z powodu zamieszek politycznych

w kraju. Śmiałem swem występowa

niem pko nadużyciom w dyeeczyi, na

raził się szlachcie zepsutej, mimo to

jednak nie uląkł się gróźb i do

prowadził

do uspokojenia

dyecuzyę.

Troskał się też o moralne podniesienie

dyecezyi; w tym celu sprowadził Domi

nikanów, Minorytów i zakon rycerski

niemiecki, które miały pracować nad odro

dzeniem obyczajów duchowieństwa i lu

du. Gdy krewny E -a Fryderyk hr. z

Isenburga zamiast opiekować się opac

twem w Essen, począł krzywdzić posia

dłość klną, E. wyczerpawszy środki

łagodne, w celu zmuszenia przeciwnika

do uległości prawom Kła, wystąpił pko

niesprawiedliwemu ciemięzcy. Gdy przy

bliżał się do Schwelm, Fryderyk napadł

na arbpa z 25 zbrojnymi rycerzami, j o-

krutnie go zamordował w r. 1225. —Świę

to 7 listopada. Żyw ot św. E. pisali:

Caesarius v. Haisterbach,

Vita S. En-

gelberti,

1630: Ficker,

E ngelbert d er

Heilige,

Köln, 1853, i inni. (For. Sehae-

fler,

H andlexikon der kath. Theol.,

Regensb., 1900, t. I, str. 898; Pćtin,

Diction. hagiogr.,

1840, 4-o, t. 1, str.

582; Goschler,

D iction. encycl. de

Theol

, 1900, 8 -o , t. VIT, str. 481 i

nast.).

X . J. N.

z X V I I w. Ur. 1599 w Brunświku,

z ubogich rodziców, E-t począł nawoły

wać lud do pokuty; powoływał się na

wizye nieba i ziemi i natchnienia, jakie

mu Pan Bóg zjawił; karcił wady » 'w y

stępki luterskich predykantów, -j- 1612

w Brunświku. Swoje widzenia (i

iesicht

tom Jlitnmel lirtd Halle)

wydru

kował E-t. w 1625 r., zbiór jego pism

wydano w Amsterdamie 1697 r. (Por.

Arnold,

K irehen- und. K ctzerhistorie,

Frankfurt, 1729, ,3 Theil, Kap. 22 § 2;

Reehtmeyer,

Braunschweig er Kirchen-

/¡istorie.

4 Theil, 417; W. W. t. IV , k.

537 — 538; Buchberger,

Kirchliehes

Handleæikon,

München, 1906, t. I, k.

1298— 1299).

X . C. S.

Engelbrecht Marcin, rytownik polski,

wykonał obraz przedstawiający św. Jana

z Dukli. (Por. Kołaczkowski,

S łow nik

ratow ników polskich.

Lwów, 1874,

8-0, str. 19).

Engelgrave Henryk, ks. T. J., ur. w

Antwerpii w r. 1610, f w 1670 r., rek

tor wielu kolegiów w Belgii i sławny

kaznodzieja. Znakomite są jego zbiory

kazań

Coelesle Pantheon,

sive eoeluni

novum in lesta et gesta sanctorum etc.

Coloniao, 1647, in fol.; 1658, 2 vol. in

4-o; Amstelodami, 1658, 2 vol. in 8-0;

L u x evangélica,

sub velum saororiim

emblemat uni recóndita etc., Antverpiae,

1648, i inne wyd.; dzieto to dostało się

ua indeks z adnot. „donec corrigatur"

(Decr. 2 jul. 1686);

Coeleste empyre-

in lesta per annum etc. Coloniae,

1668, in fol.;

Divum, domus, facta et

virtutes Jesu Christi, B. Mari.ae

etc.,

Coloniao, 1688, in 4-o. Wydał też po

flamandz.ku

M editationes in passio-

nem D. N. J. Chr.,

miały wiele wydań.

(Por. Bommervogel,

Biblioth. de ta

C om p, de Jésus,

Bruxelles, 1894, in

4-0, t, III, str. 391 — 398; Glaire,

Dic

tionnaire des Sciences.

8-o, t. I, str.

709 -710).

Engelhard Mikołaj, filozof i uczony

szwajcarski, ur. w Bernie w r. 1096, f

w Groningu w r. 1764. Napisał

pluralitate orbium habitabilium,

1724;

Engelbrecht

Antoni, bp niemiecki

X V I w. Nie należy go utożsamiać z

E-em Janem, mistykiem (ob.) Antoni

E-t ur, się przy końcu X V w., w En

gen (Baden), stąd zwany „Engentinus“ .

W r. 1520 E - t został bpem sufraganem

Spiry. Odpadł jednak od wiary, został

pastorem w Strassburgu, napadał ostro

na pastorów luterskich, wreszcie w K o

lonii wrócił do katolicyzmu i tu f około

1550 r. (Por. Düllinger,

Reform ation,

II, 5;

K atholik,

1902, I, 61, W. W . t,

IV , k. 538; Bnchberger,

K irchliches

Handlexikon,

München, 1906, t. I, k,

1298).

X. C. S.

legibus

naturae

Newtonianis

1726;

Jnstitutiones pliilosophiae theo-

reticae,

1732.

Engelhus Theodoricus (ab Engelhusen,

Engelbrecht Jan, marzyciel niemiecki albo Engełhusius), kronikarz X V wieku.

Ur. w Einbeck, E-s kształci! się w Er-

furcie, nauczał w różnych szkołach, był

kanonikiem w Hiłdeshciin, ostatnio za

konnikiem w Wittenburg (pod Hildes

heim) i tu f ok. 1434 r. E-s napisał

słynną:

Chronicam novarn

od początku

świata do 1420 r., wydaną przez Leib-

nitza w

S criptores rerum Jirunsv.,

II,

20, llannov. 1710, dalszy ciąg do tej

Kroniki napisał Maciej Döring (do roku

1464), inni dalej pisali do r. 1497. Nad

to E-s napisał

Chronicon epporum

hildeschmensium, A rs moriendi

lat.

Vocabularium;

i inne pisma. (Por. Pt.

Cangenberg,

Quellen und F orsch, z.

Gesch. der deutsch. Mystik,

4901, 72

— 106: 132— 15b; Hurter,

N om enclátor

theologiae,

1899, t. IV, k. 697 —097;

Jiuchberger,

K irchliches Handleseikon

t. I, München, 1906, k. 1299).

C-te w 18.94, przetłumaczone na 4 języki.

Niektóre z dzieł E-a tłumaczono i na

język polski np.

P oczątki cgwilizaegi.

Warszawa, 1885, i in. wyd. przez Związek

socjalistów w Londyuie. (Por. Estrei

cher,

llibliogr. p olsk a X I X stulecia,

Kraków, 1906, 8-o, t. I, str. 368). E. f

w r. 1895, zostawiając po sobie znaczny

majątek. (Por. Blanc,

D iction de la

Philosophie,

1906, 4-o; tenże,

Hist. de

la Philosophie,

Paris, 1895, t. III, str.

487; Herders,

K onversations-L exikon,

Freib., 1904, 8 -0 t. III, kol. 101).

A'.

J. N.

Engelstoft Chrystyan Thorning, teolog

i historyk duński, ur. w Naesburgu w

r. 1805, w r. 1815 adoptowany przez u-

czonego Laurits’a Engelstofta, przyjął

jego nazwisko. W r. 1835 został lekto

rem teologii przy uniwersytecie w K o

penhadze, później prof. dodatkowym, w r.

1S30 d-rem i profesorem tytularnym

(1845); był także w r. 1847 — 48 rektorem

tegoż uniwersytetu. W r. 1837 był wy

znaczony przez króla do komisyi, której

powierzono .przejrzenie tłumaczenia St.

Test.; w r. 1854 był członkiem zgroma

dzenia urządzającego sprawy Kła narodo

wego i jego stosunek do państwa i in

nych kultów. W r. 1851 został bpem

Fionii. Był lak/.e członkiem Akademii

nauk w' Kopenhadze (1847) oraz królew

skiej Akademii historyi i języka narodo

wego (1850). Ogłosił drukiem:

R efo r

c. s.

Engelkemper Wilhelm, dr. teologii i

filozofii, ur. w r. 1869 w Monasterze,

napisał

D e Saadiae Gaonis Vita, Bi-

bliorum translatione, hermenéutica.

1897;

Die Paradiesesflässe,

1901.

(Por. Keiters,

K atholisch.-Literaturka-

lender

, Essen, 1902, 16-o, str. 62).

Engels Eryderyk, socynlista, ur. w

liarmen w r. 1820, f w Londynie 1895

roku, uczeń, współpracownik i przyja

ciel Karola Marxa. Obaj byli twórcami

t. z. socyalizmu naukowego; do r. 1818

żyli wspólnie w Paryżu i Londynie. D o

r. 1849 E. był reduktorem czasopisma

„Neuen Khcin. Zeitung“ . Za czynny u-

dział w rcwolucyi w ks. Badeńskiem

(1848—49) wydalony z kraju uciekł do

Anglii. W r. 1815 ogłosi! drukiem bro

szurę

Laye der arbeitenden K lasse in

England,

1845, w której wykazuje cier-

pieuia i niedolę robotników w Auglii,

i przepowiada w krótkim czasie wybuch

rewolucyi socyalnej. W drugiem jednak

wyd. (1892) przyznaje, że los klasy robo

tniczej w Anglii znacznie się poprawił,

chociaż niebyło tam żadnej gwałtownej

rcakcyi. W r. 1848 wspólnie z Marsem

ogłosił

„ Manifest d er komm nnist. Par

tei“

stanowiący wyznanie wiary stronnic

twa. Z innych dziel zaznaczyć wypada:

mantes et catholici tem pore quo sa

cra em endata sunt in Dania con cer

tantes,

Copenhagae, 1S36;

Liturgiens

eller A llerbogens

og Kirkeritualets hi

storien Dänemark, 1841—historya litur

gii w Danii;

Taller ved jo r s k je llije

Keleigheder,

Odense, 1858. Wydawał

także wspólnie z M. Scharling’em czaso

pismo „Theologish Tidsskrift“ , gdzie u -

mieszczał wiele obszernych artykułów.

Był również przez długi czas sekretarzem

duńskirgo towarzystwa biblijnego i p o

mieszczał swe prace w „Sprawozdaniach“

tego towarzystwa. (Por. Vapereau,

Di-

ctionnaire unicer. clćs Contemporains,

Paris, 1893 4-o, str. 534).

X . J. N.

Entwicklung d, Sozialismus c. cl. U-

Engerth Józef, malarz, rodem niemiec,

topie z. W issenschaft,

1882; wyd. 4-te, przybył do Polski w r. 1828 i osiadł we

1891; przetłumaczone na 8 języków; Lwowie.

obrazów religijnych godne

Ursprung der Familie

des Privatei

są wspomnienia „Chrystus oddający

gentums und des Staates,

1884; wyd. klucze św. Piotrow i", w cerkwi św. Ju-

ra we Lwowie; „św. Cecylja“ , w insty

tucie muzycznym tego miasta, średniej

wartości. \ r r. 1825 odrestaurował 4

wielkie obrazy w kle farnym w Żółkwi,

f we Lwowie w r. 1830 czy 1831. (Por.

Itastawiecki,

Słownik m alarzów pol

skich,

Warszawa, 1850, 8-0, t. I, str.

100; Milewski,

Pamiątki historyczne,

Warszawa, 1818, 8-o, str. 209).

Engestrom-Benzelstjerna W awizyniec

hr., współczesny pisarz polski. Urodź.

1829 r. w Poznaniu, E-m odbywał stu-

dya w Berlinie i Wrocławiu. Od roku

1803 w Dreźnie udzielał lekcy] literatu

ry i historyi polskiej. W r. 1880 E-m

zamieszkał w Poznaniu, gdzie został

członkiem zarządu Tow. Przyj. Nauk.

Z licznych jego pism wspominamy:

Pieśń o gwiazdach naszych,

poemat

o cudownych wizerunkach Matki B o

skiej w Polsce, Lwów, 1878; wydanie 2,

Kraków, 1883;

Pierw sza komunia,

sie

lanka, poemat Izajasza Tegnera, prze

kład ze szwedzkiego wierszem;

Kilka

s łó w o hypienie duszy,

Poznań, 1880;

z Khirbet-Hazur pod Er-Ram eh (da-

wnern Arama w pok. Xeftali (Jos. X IX ,

39). Mylnie jednak niektórzy sądzą, że

E -r je.-t dawnern chananejskiem Asor.

(Por. Guórin,

Galilée,

t. II, p. 117; G.

Armstrong, W . W ilsoa, Condor,

Names

and p la ces in the old and News Te

stament,

London, 1889, p. 58; Keil,

Josua,

Leipzig, 1874, p. 101; Vigou

roux,

Dietionnaire d elà Bible,

t. II, k.

1800— 1807).

Enkolpiun (Encolpium), nazwa w sta

rożytności chijańsklej dawana relikwia

rzy kom, noszonym na piersiach. E-n

wyprowadza od greckiego tpy-G--.'¡.m zn.

zawierać w swem łonie, a zatem nazwa

powstała ze sposobu używania tego ro

dzaju relikwiarzyków. W E-n zazwyczaj

przechowywano relikwie, czasami płótno

z krwią męczenników, albo cząstki per

gaminów z tekstami Pisma św. Miewa

ły one kształt owalny, lub kwadratowy.

V' 1571 r. na cmentarzu watykańskim

znaleziono kwadratowy rclikwiarzyk E-n,

który uczeni odnoszą do I V w. (Rysu

nek daje Martigny,

Diction, des anti-

quit. chrétien.,

p. 233).— Czasami w E.

przechowywano cząstkę drzewa krzyża

św., wówczas nadawano relikwiarzykowi

formę krzyża.

Stąd też i krzyże, jakie

bpi noszą na piersiach, zwano E-n. JSaj-

starożytniejszy krzyż E -n opisał de

Kossi

(Bidletino di archeol, chriśt.,

Rom., 1873, aprilc). Streszczenie opisu

i rysunki poda! też Martigny (dz. cyt.),

który pozatem mówi o innych E-aeh,

zwłaszcza o słynnych E-ach pża Grze

gorza W., rozesłanych do Teodolindy,

królowej longobardzkiej,

Childeberta,

króla Franków itd.

(Por. 8. Gregorii

M.,

Epistolae,

liber III, ep. 33; 1. VJ,

ep.

I. X IV , ep. 12 i Martigny, (dz.

c y t , str. 2 3 2 - 234; Kraus,

Iłealency-

klop. der cliristl. Alterth.,

1, 419; W .

W . t. 15', k. 930).

A .

C. S. '

Alleluja. Pieśń na pam iątkę jubileu

szu 2 letniego panoioania Ojca św.

.">

L eona X I I I ,

1902, 8-o większe. (Por.

N asi p isa rze katoliccy

Kalenda

rzu M aryańskim

dra Wł. Milkowskie-

go, Kraków, 1884).

X . C. S.

Engurijeh bpstwo armeńskie ob. A n -

c y ra.

Enhaóda (hebr. En-Haddah zn. źró

dło bystrej miasto w pokoleniu Issachar,

wspomniane Jos. X IX , 21, obok Engan-

nim), czyli Dżenin. Van cle Velde (

Iłeise

durch Syrien und Palaestina,

L ei

pzig, 1855, t. I, p. 237— 238) E-a upa

truje w Ain-Iłaud pod Karmelem. Gue

rin (

Galilee

, t. I, p. 127) w ruinach

U m n et Thaybeh pod Khirbet-el-Had-

dad. Angielscy badacze E -a utożsamia

ją z K efr-A d an pod Dżenin i to zdanie

należy

najprawdopodobniejszych.

(Por. G. Armstrong, W . Wilson et Ćon-

der,

Names and places in the Old

and New Testament,

London, 1889. p.

58; Vigouroux,

Dietionnaire de la Bi

ble,

t. II, k. 1805— 1800],

Enkratyci, heretycy w II w., około ro

ku 151, przywódcą ich był Tacyan, u-

ezeń św. Justyna męczennika, człowiek

wymowny i uczony, którzy przed swym

upadkiem pisał w obronie Ohrystyani-

zmu. P śmierci swego mistrza Tacyan

X. c. s.

wpadł w obłędy walentynjanów, Marcyona,

Enhasor (hebr.

En-Hasor) miasto Saturnina i gnostyków. Utrzymywał on,

„bardzo obronne“ w pok. Nettali (Jos. że Adam został potępiony, że małżeń

X I X , 37), między Edrai i Jeron. Ltoż-1 stwo jest ustawą szatana, stąd zwolen

samiają E-r z Khirbet— Hazireh lub |nicy sekty nazywali się

eneratites

—

Plik z chomika:

Dooley

Inne pliki z tego folderu:

tom 01-04 - A.pdf (49462 KB)
tom 05-08 - B-C.pdf (48248 KB)
tom 13-16 - G.pdf (45486 KB)
tom 11-12 - E-F.pdf (25055 KB)
tom 09-10 - D-E.pdf (23403 KB)

tom 11-12 - E-F.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: