Wprowadzenie do pedagogiki opiekuńczej.
Pedagogika –nauka o wychowaniu człowieka .Nazwa wywodzi się z języka greckiego pais-chłopiec ,ago-prowadzę .
Pedagogikę dzieli się na cztery działy podstawowe:
· Pedagogikę ogólną
· Teorię wychowania
· Dydaktykę
· Historię wychowania
Dyscypliny specjalistyczne wyznaczone linią rozwoju człowieka:
· Przedszkolna
· Szkolna
· Zawodowa
· Szkoły wyższej
· Społeczna
· Opiekuńcza
· Dorosłych (andragogika)
· Specjalna
Inne dyscypliny pedagogiczne:
· Porównawcza
Pedagogika opiekuńcza zajmuje się dzieckiem ,młodzieżą
Przedmiotem pedagogiki opiekuńczej są :
· Fakty
· Procesy
· Systemy wychowawcze związane z zaspakajaniem potrzeb dzieci i młodzieży.
GŁÓWNE ZADANIA PEDAGOGIKI OPIEKUŃCZEJ:
1. Diagnozowanie rzeczywistości
2. wyjaśnianie mechanizmów rozwoju kształtowania osobowości(czynniki wpływające na osobowość)
-czynnik wrodzony -genetyczny
-środowisko
-wychowanie
-własna aktywność
3.Organizacja,zasady,i metody, często i warunki określające skuteczność tych zadań .
Z tych zadań wynika problematyka pedagogiki opiekuńczo-wychowawczej:
· potrzeby dzieci i młodzieży
· formy działalności opiek-wych
· zasady i metody w pracy opiekuńczo –wychowawczej
· opiekuńcze funkcje szkoły
· instytucje specjalistyczne powołane do opieki całkowitej i częściowej
· postawa opiekuńcza nauczyciela ,wychowawcy i jego przygotowanie zawodowe,
DODATKOWE ZADANIA PEDAGOGIKI OPIEKUŃCZO –WYCHOWAWCZEJ
· zadania opisowo- wyjaśniające(analiza i opis faktów czy sytuacji wychowawczych konkretnej rzeczywistości wychowawczej ,wyjaśnianie zjawisk, ustalenie pewnych prawidłowości ,badanie uwarunkowań procesów opiek.-wych. i szukanie związków przyczynowych)
· zadania normatywno –praktyczne(ustalenie faktowi celów opiekuńczych, formułowanie zasad działalności opiek –wych i określanie wymogów w stosunku do postawy opiekuńczej nauczycieli i wychowawców)
TERMINOLOGIA
DIAGNOZA
SIEROCTWO
RATOWNICTWO
PROFILAKTYKA
KOMPENSACJA
INTEGRACJA I KOORDYNACJA ZAMIERZONYCH I NIEZAMIERZONYCH WPŁYWÓW WYCHOWAWCZYCH
REWALIDACJA
RESOCJALIZACJA
REEDUKACJA
Diagnoza-(z greckiego –rozpoznanie)rozpoznanie jakiegoś stanu ,zdarzenia czy jakiejś sytuacji w celu zdobycia dokładnych informacji i przygotowania się do działań naprawczych,
Rozróżniamy diagnozę
Lekarską
Psychologiczną
Pedagogiczną (dotyczy trudności wychowawczych w pracy z jednostką lub grupą
Oświatową (dotyczy funkcjonowania różnych składników systemu oświaty)
Sieroctwo-stan w którym dziecko pozbawione jest rodziców ,gdy oboje rodzice nie żyją jest sierotę ,gdy jedno-półsierotą
Rozróżnia się sieroctwo naturalne jako skutek śmierci rodziców i społeczne, polegające na pozbawieniu dziecka normalnego środowiska rodzinnego na skutek rozbicia rodziny lub jego wykolejenia .Obydwa rodzaje są przyczyną trudności w wychowaniu dzieci .W pierwszym wypadku zdaniem instytucji wychowawczych jak rodzina zastępcza lub dom dziecka, jest kompensowanie braku rodziny
W drugim –zastąpienie złych wpływów środowiska rodzinnego wpływami pożądanymi pod względem wychowawczym.
Profilaktyka-ogół działań zapobiegających niepożądanym zjawiskom w rozwoju i zachowaniu się ludzi .W medycynie sprowadza się do zapobiegania chorobom propagowania zasad racjonalnego żywienia ,hartowania organizmu, prawidłowego łączenia pracy z wypoczynkiem
W pedagogice do zapobiegania powstawania u dzieci niepożądanych przyzwyczajeń postaw ,błędów w uczeniu się lub wad postawy ciała ,w pewnym znaczeniu każde pożądane oddziaływanie pedagogiczne jest jednocześnie działaniem profilaktycznym ,wytwarzając bowiem jakieś wartościowe cechy, ,jednocześnie zapobiega powstawaniu cech niepożądanych lub ich utrwaleniu.
Kompensacja – (łac. Compensatio-wyrównanie)
1.zastąpienie funkcji narządu ,który doznał jakichś braków przez inny narząd np. w przypadku niedorozwoju ,uszkodzeń lub straty jakiegoś zmysłu np. wzroku, słuchu. Wydoskonalają się inne zmysły (dotyk, węch)zastępując w mniejszym lub większym stopniu jego funkcję
2.Wyrównywanie braków w jednej dziedzinie działalności danego osobnika przez nasilenie aktywności w innej dziedzinie .Kompensacja jest ważnym mechanizmem obronnym człowieka właściwie jej ukierunkowanie jest szczególnym przedmiotem zainteresowań pedagogiki specjalnej.
Rewalidacja- ( łac.re-znów ,vailidus-mocny) oddziaływanie zmierzające do przywrócenia pełni sił osobom osłabionym poważną chorobą lub urazami.
Termin rewalidacja jest zbliżony do rehabilitacji.
Resocjalizacja- oddziaływanie wychowawcze na osoby źle przystosowane do środowiska społecznego w celu umożliwienia im powrotu do normalnego życia i pracy zawodowej .Resocjalizacja może obejmować osoby bądź w stadium wykolejenia się ,bądź po odbyciu kary albo osoby po przebyciu ciężkich chorób lub kalekie.
Reedukacja – działalność polegająca na przekształcaniu uprzednio wytworzonych utrwalonych wiadomości ,sprawności ,motywów, zainteresowań poglądów.
Potrzeba reedukacji pojawia się w szkole wówczas ,gdy wychowanie rodzinne czy wpływy środowiska okazały się dostatecznie silne ,a przy tym rozbieżne z celami wychowania realizowanym przez szkołę .
Integracja –scalanie ,wiązanie w jedność zintegrowany światopogląd spójny wewnętrznie .Zintegrowana osobowość ,to osobowość w której nie występują rozbieżności kierunków działania ,sprzeczności między wzorcami zachowań ,a praktyką działania dysproporcji między sferą poznawcza ,a emocjonalno- dążeniową.
RODZAJE OPIEKI ZE WZGLĘDU NA STAN ZAGROŻENIA :
· ZAPOBIEGANIA
· OCHRONA DZIECI PRZED ZAGROŻENIEM
· NADZÓR
· CZUWANIE NAD PRAWIDŁOWOŚCIĄ OPIEKI
· WSPOMAGANIE PEDAGOGICZNE
Gdy to nie pomaga stosujemy :
· Opiekę interwencyjną
· Wsparcie
· Obrona
· Ratownictwo
· Umieszczanie dzieci w placówce
OPIEKA KOMPENSACYJNA(usuwanie skutków zagrożeń ,przywracanie równowagi psychologicznej)
Wyrównywanie
· Korekta złych nawyków
· Reedukacja
· Resocjalizacja
· Rewalidacja
· Rekonwalescencja
· PODZIAŁ PLACOWEK OPIEK-WYCH.POD KĄTEM FUNKCJI I ŚRODOWISKA W KTÓRYM PODEJMOWANA JEST OPIEKA
· Placówki zapewniające dzieciom opiekę całkowitą przez szkołę (internaty, bursy, ośrodki szkolno-wychowawcze
· Placówki opiekujące się dzieckiem w środowisku(świetlice, ogniska wychowawcze)
· Placówki sprawujące opiekę całkowitą nad sierotami naturalnymi i społecznymi ( pogotowia opiekuńcze ,domy małego dziecka ,domy dziecka ,rodzinne domy dziecka, rodziny zastępcze, ,rodziny adopcyjne ,wioski dziecięce ,policyjne izby dziecka)
· Placówki opiekuńczo-wychowawcze specjalne(ośrodki szkolno-wychowawcze)
METODY PRACY OPIEKUŃCZO –WYCHOWAWCZE
Metody pracy opiekuńczo-wychowawcze to sposoby realizacji celów stojących przed działalnością opiekuńczo- wychowawczą
Cztery metody:
1. Metoda indywidualnych przypadków
2. Monografia pedagogiczna
3. Sondaż pedagogiczny
4. Eksperyment pedagogiczny
Ad1. Metoda indywidualnych przypadków jest sposobem badań polegającym na analizie jednostkowych losów ludzkich uwikłanych w określone sytuacje wychowawcze lub na analizie konkretnych zjawisk natury wychowawczej poprzez pryzmat jednostkowych biografii ludzkich z nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadku ,lub zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych.
Techniki stosowane:
Wywiad ,obserwacja, analiza dokumentów
Ad2.Monografia –metoda badań, której przedmiotem są instytucje wychowawcze w rozumieniu placówki lub instytucjonalne formy działalności wychowawczej prowadzące do gruntownego rozpoznania struktury instytucji ,zasad i efektywności działań wychowawczych oraz opracowania koncepcji ulepszeń prognoz rozwojowych.
Techniki stosowane w tej metodzie
Analiza dokumentów ,obserwacje, ankieta, wywiad
Ad3.Metoda sondażu pedagogicznego jest sposobem gromadzenia wiedzy o atrybutach strukturalnych funkcjonalnych oraz dynamice zjawisk społecznych opiniach i poglądach wybranych zbiorowości ,nasilaniu się i kierunkach rozwoju określonych zjawisk i wszelkich innych zjawiskach instytucjonalnie nie zlokalizowanych –posiadających znaczenie wychowawcze w oparciu o specjalnie dobraną grupę reprezentującą populację generalną w której badane zjawisko występuje
Techniki stosowane w tej metodzie:
Wywiad ,ankieta ,analiza dokumentów,
Ad4.Eksperyment pedagogiczny jest metodą naukowego badania określonego wycinka rzeczywistości (wychowawczej),polegającą na wywoływaniu lub tylko zmienianiu przebiegu procesów przez wprowadzenie do nich jakiegoś nowego czynnika i obserwowaniu zmian powstałych pod jego wpływem.
Techniki stosowane w tej metodzie :
Ankieta ,wywiad ,analiza dokumentów.
Helena Radlińska stosowała trzy metody:
1.Metodą indywidualnych przypadków
2.Metoda pracy grupowej
3.Metoda środowiskowa
A.Kamiński rozszerzył metody
1.Metoda indywidualnych przypadków podzielił na trzy etapy:
-diagnozę społeczną
-opracowanie planu postępowania
-prowadzenie przypadków
2.Metodę społecznej pracy grupowej na :
-grupy rozwojowo –wychowawcze (domy dziecka)
-grupy psychoterapeutyczne (nie radzenie sobie z problemem)
-grupy rewalidacyjne
3.Metoda środowiskowa ma na celu badanie potrzeb społeczności lokalnej i stwarzanie środowiska społecznego i bytowego
4. Metoda aktywizacji wychowanków procesie zaspakajania potrzeb
5. Metoda współdziałania z rodziną i innymi instytucjami np. poradnie szkoła
Zasady –pewne prawidłowości
Wg Ireny Judziłł
Zasady wychowania
1.Zasada właściwego rozpoznawania potrzeb dzieci i młodzieży
2.Zasada indywidualizacji
3.Zasada wychowawczego charakteru opieki
4.Zasada pozostawiania dziecka w miarę możliwości w jego naturalnym środowisku
5.Zasada odpowiedniego wykorzystania środków
6.Zasada sprawiedliwości
7.Zasada optymalizacji warunków rozwoju dziecka
8.Współdziałanie z całym społeczeństwem
Kazimierz Jeżewski (1878-1948) pochodził z rodziny ziemiańskiej .Ojciec były powstaniec ,matka ziemianka
Po szkole podstawowej uczęszczał do gimnazjum ,które przerwał gdyż wstąpił do seminarium duchownego lecz po roku z braku powołania zrezygnował .
Mając 23 lata ożenił się .Po trzech latach umiera mu żona zostawiając syna Tadeusza ,którego powierza swej starszej siostrze .
Sam zaczyna studiować w Danii, Szwajcarii, .Z wykształcenia był ekonomistą .Po 1900 roku wraca do kraju. Zaczyna zajmować się sprawami opiekuńczymi .Założył
Towarzystwo Gniazd Sierocych ,był jego prezesem.
Gniazda dostawały w dzierżawę na ogół 2 ha w środowisku wiejskim nie były domem ,tylko gospodarstwem. Brano (5-7) dzieci od 2 do 10 roku życia .Rodzice ,którzy wychowywali dzieci mieli także swoje własne. Wychowankowie przebywali w gnieździe do lat 18,19.
Jeżewski uważał ,że najlepszym środowiskiem dla dziecka z punktu widzenia zdrowia jest wieś ,Dzierżawca po 20 latach nienagannego prowadzenia gniazda mógł przejąć go na własność.
Głównym systemem wychowania było wychowanie przez pracę.
Założył wioski kościuszkowskie ,które składały się z kilku gniazd.
Zasługi ;
-stworzył 19 wiosek kościuszkowskich
-8 burs i internatów
-kilka szkół podstawowych
-hoteliki dla tych ,którzy chcieli dalej się uczyć
-otoczył opieka około 1200 wychowanków
Po wojnie kontynuatorem było Koło Przyjaciół Dzieci.
Dobór dzieci do gniazd sierocych był doborem pozytywnym .Dzieci musiały być zdrowe psychicznie i fizycznie
Podstawy systemu:
1.Gospodarstwo rolne
2.Ekonomiczna samowystarczalność ( wychowanie przez pracę )
3.Koedukacja (był wrogiem jednolitych zakładów)
4.Dbałość o zdrowie ,czystość ,zdrowie psychiczne i fizyczne
5.Zrożnicowanie wiekowe w grupach
6.Wychowanie przez pracę.
7Był wrogiem filantropii
8.Rodzinny system opieki
9.W bursach stworzono Fundusz Posagowy ,był on w formie pożyczek oprocentowanych lub nie oprocentowanych .Czerpało się go z połowy zysków z gniazd sierocych i ze specjalnych zapisów w zależności od decyzji komisji.
Jeżewski utworzył specjalny statut dla gniazd sierocych ,celem tego towarzystwa było ;
-zapewnienie opieki ,wychowania i wykształcenia .
Przybranymi rodzicami powinni być ludzie :
Rozumni ,mądrzy ,czyści, wzorowo prowadzić wioski ,gniazda gospodarstwa .
Był przeciwnikiem wypuszczania 12,14-latków z gniazd, gdyż uważał ,że sobie nie poradzą w życiu.
Najzdolniejsi uczniowie kierowani byli do gimnazjum.
Czesław Babinki ( 1880 -1952)
Urodził się w Michałkowicach powiat krakowski ,matka –gospodyni domowa ,ojciec –urzędnik
Zainteresowania teatrem ,sztuką .Od 1915 roku związał się z Warszawą ,objął pracę w bursie dla dzieci opuszczonych .W 1923 roku został radcą w ministerstwie Opieki Społecznej w dziale kształcenia personelu .Od 1928 wydawał czasopismo „Wychowawca” w którym drukował materiały metodyczne dla wychowawców. Ponieważ główny nacisk kładł na rolę wychowawców w wychowaniu dzieci.
Prowadził akcję umieszczania dzieci w rodzinach zastępczych .W 1949próbowal odnowić swoją działalność, ale nie udało mu się podupadł na zdrowiu.
Zasłynął z trzech systemów :
1.Rodzinkowy ,który polegał na tym, że w zakładzie dobierano grupy 15-20 osobowe w różnym wieku (koedukacyjne, rozwojowe)i posiadały osobne pomieszczenia .Na czele rodzinki stała mateczka – najstarsza z dziewcząt .Wychowawca inspirował ,a nie dyktował .Było to naśladownictwo rodziny .Był przeciwnikiem filantropii, koszarowego życia ,w którym ginie indywidualność
Uważał że każde dziecko ma możliwość do twórczej inspiracji. Obowiązkiem państwa jest zająć się dzieckiem ,a nie łaską .
2.Harcerski
Zespół wychowanków dzielony na zastępy ,apele ,zbiorki ,obozy. Wychowawca w roli instruktora.
3.Kwaterowy
Przewodniczącym grupy –kwaterowy ,najstarszy wychowanek ,niewielkie grupy.
Nierozdzielnie rodzeństwa razem w pokojach kwaterowych ...
fokaaszara