Skóra:
· naskórek
· skóra właściwa
Skóra – leży na warstwie tk. łącznej właściwej luźnej (tkance podskórnej)
Przydatki skóry (z nabłonka tworzącego naskórek):
· gruczoły łojowe
· gruczoły potowe
· włosy
· paznokcie
NASKÓREK
· nabłonek wielowarstwowy płaski rogowaciejący
· kom. nabłonka – keratynocyty
o kom. Merkla – odmiana kom. nabłonkowych naskórka; z grzebienia nerwowego; receptory dotyku
o melanocyty – z grzebienia nerwowego
· w naskórku: kom. pochodzenia szpikowego:
o kom. prezentujące antygeny – kom. dendrytyczne (Langerhansa)
o limfocyty Tαβ i Tϒδ
· 6-20 warstw kom.
· czas różnicowania kom. – ok. 30 dni
· liczba kom. złuszczonych = liczba kom. nowo powstających
· zbudowany z kolumn keratynocytów w poprzek jego grubości
· kolumna keratynocytów: 5-6 kom. podstawnych, szereg pojedynczych spłaszczonych keratynocytów
· błona podstawna - ciągła, zbudowana z: blaszki jasnej, blaszki gęstej, włókienek kolagenowych blaszki siateczkowatej
· na blaszce jasnej – keratynocyty warstwy podstawnej naskórka (w miejscach styku z blaszką – hemidesmosomy)
· blaszka jasna: wypustki kom. nabłonkowych, makrocząsteczki glikoprotein – lamininy i proteoglikany (perlekan, agryna), białka – nidogen (łączy lamininę z kolagenem typu IV), fibuliny, białko BM-40
· blaszka gęsta: kolagen typu IV
· blaszka włókienek kolagenowych (sateczkowa): fibrylarne cząsteczki kolagenu typu VII (włókienka kotwiczące) – przenikają do skóry właściwej, między włókna kolagenowe (kolagen typu III)
· warstwy keratynocytów:
o podstawna
§ kom. walcowate
§ zasadochłonna cytoplazma (rybosomy, polirybosomy)
§ hemidesmosomy, desmosomy
§ nieliczne pęczki filamentów pośrednich typu I i II (cytokeratyn), mikrotubule, filamenty aktynowe
§ kom. macierzyste naskórka (z opuszki mieszka) – ich mitozy są asymetryczne (jedna – kom. macierzysta, druga – różnicuje się i migruje)
§ kom. różnicujące się – stają się płaskie, zmieniają kształt
§ czas migracji – ok. 30 dni
o kolczysta
§ kilka warstw spłaszczonych, czternastościennych kom.
§ między kom. – desmosomy
§ różnicowanie keratynocytów – przejawia się syntezą białek (cytokeratyn) i odkładaniem w cytoplazmie pęczków filamentów pośrednich cytokeratynowych
o ziarnista
§ między kom. – połączenia typu occludens (białka okludyna 1 i 4)
§ najbardziej intensywne różnicowanie kom., przejawia się:
· zagęszczaniem pęczków filamentów cytokeratyny
· syntezą swoistych białek – profilagryny, lorykryny, SPR, kornifiny, inwolukryny, białek bogatych w glicynę, cysteinę wytwarzających macierz, w której są zatopione filamenty keratynowe
· pojawieniem się w cytoplazmie pęcherzyków z tymi białkami (ziarna keratohialiny)
· syntezą swoistych glikolipidów tworzących cienkie blaszki, są otaczane błoną, występują jako viałka blaszkowate w cytoplazmie keratynocytów
§ białko profilagryna (w pęcherzykach keratynocytów) à filagryna (w warstwie zrogowaciałej)
· białko wiążące filamenty cytokeratyny w gęstą masę rogową (rdzeń)
· wytworzenie wiązań disiarczkowych (S-S)
§ białko inwolukryna, lorykryna i SPR – wydzielane poza kom. à za pomocą transglutaminazy K wytworzenie krzyżowych wiązań między białkami (powstają łuseczki rogowe wypełnione rogową masą cytokeratyn, na ich pow. – rogowa masa z lorykryny, SPR, inwolukryny i acyloglukozyloceramidu)
§ powierzchniowe keratynocyty – gromadzą ciałka blaszkowate (pęcherzyki z blaszkami glikolipidu – acyloglikozyloceramidu; zawartość wydzielana na zew. à między warstwą ziarnistą a zrogowaciałą – warstwa blaszek glikolipidu: stanowią barierę dla wody)
o jasna
§ cienka, kwasochłonna cytoplazma
§ występuje tylko w grubych naskórkach
§ keratynocyty nie mają jąder, wypełnione zrogowaciałymi filamentami cytokeratyny
§ posiadają desmosomy
o zrogowaciała
§ ściśle upakowane, zrogowaciałe, bezjądrowe kom. – łuseczki rogowe
§ łuseczka: wew. rdzeń + zew. otoczka
§ otoczka zew. – z inwolukryny, SPR, lorykryny, glikolipidów
· keratyna miękka
o mało wiązań S-S
o w łuseczkach rogowych naskórka i wew. pochewce włosa
o bezpostaciowa keratyna i filamenty cytokeratynowe połączone filagryną oraz z inwolukryny i innych białek
· keratyna twarda
o wiele wiązań S-S
o w powłoczce i korze włosa, płytkach paznokci
o gęsto ułożone filamenty cytokeratynowe powiązane filagryną, gęsta bezpostaciowa keratyna i inwolukryna z dużą zawartością siarki
Kom. Merkla
· czuciowe kom. zmysłowe w warstwie podstawnej naskórka, na błonie podstawnej
· z grzebienia nerwowego
· w cytoplazmie – ziarna wydzielnicze (prawdopodobnie kom. endokrynowe)
· do niej dochodzi włókno nerwowe zmielinizowane (przechodząc przez błonę podstawną traci osłonkę mielinową i wytwarza z nią synapsę)
Melanocyty
· głównie między keratynocytami warstwy podstawnej naskórka (co 10 kom.)
· syntetyzują i wydzielają melaninę
· rozgałęzione, oddają wiele wypustek cytoplazmatycznych między keratynocyty
· duże, owalne jądra z jasną cytoplazmą, siateczką szorstką, aparatem Golgiego, licznymi pęcherzykami z melaniną
· synteza melaniny w pęcherzykach z aparatu Golgiego:
tyrosyna à oksydoreduktaza (tyrozynaza) à 3,4-dihydroksyalanina (dopa) à dopachinon à melanina lub feomelanina (włosy rude)
· melanosomy – pęcherzyki, w których zachodzi synteza melaniny
· ziarna melaniny: z wypustek melanosomów do keratynocytów (proces cytokrynii) – do przemieszczania – mikrotubule i białka motorowe (kinezynę)
· transport przez błony melanocytu i keratynocytu (egzo-, endocytoza) – za pomocą białek: melanofiliny, Rab27a, aktyny F, miozyny Va
· ziarenka melaniny – mogą się przedostawać do skóry właściwej (endocytowane przez fibroblasty – wówczas są to melanofory)
· czynność – regulowana przez hormon stymulujący melanocyty (melanotropinę – MSH) przysadki i melanotoninę szyszynki
Barwa skóry
· zależy od liczby ziaren melaniny w keratynocytach (od ilości barwników karotenowych i ukrwienia – w mniejszym stopniu)
· u rasy białej – ziarna melaniny tylko w keratynocytach przylegających do melanocytów
· u rasy negroidalnej – ziarna melaniny we wszystkich keratynocytach, brak enzymów rozkładających melaninę, melanocyty produkują więcej melaniny, w naskórku jest więcej melanocytów
Kom. dendrytyczne, limfocyty Tαβ cytotoksyczne i limfocyty Tϒδ
· kom. dendrytyczne
o kształt gwiaździsty
o między keratynocytami, głównie w warstwie podstawnej naskórka
o okrągłe lub owalne jądra, jasna cytoplazma, brak filamentów cytokeratyny i desmosomów
o ziarenka Birbecka – z białkiem langeryną i CD1a (pobieranie i uwalnianie antygenów)
o z keratynocytami łączy je kadheryna E
o ze szpiku kostnego
o do naskórka ze skóry właściwej
o kom. prezentujące antygeny
o w naskórku jako kom. dendrytyczne nieaktywne (po zetknięciu z antygenem – aktywacja à przejście do skóry właściwej à z krwią lub limfą do węzłów chłonnych lub śledziony à po obróbce antygenu prezentują antygen limfocytom)
o wydzielają interleukinę 1 (monokinę, cytokinę)
· limfocyty Tϒδ
o receptory-ligandy dla białek szoku termicznego (na pow. kom. zakażonych lub zmienionych nowotworowo)
o związanie receptorów z białkami à uaktywnienie limfocytów Tϒδ à uśmiercenie kom. nabłonkowej
· limfocyty Tαβ
o rozpoznają cząsteczki MHC I pojawiające się na nienormalnych kom. nabłonkowych
o mogą brać udział w ich uśmiercaniu
Regulacja proliferacji i różnicowania kom. naskórka
· pobudzana i kontrolowana przez szlak przekazywania sygnałów WNT
· pobudzenie genu wnt à produkcja cytokiny WNT ...
anna.m1994