Poradnik_prowadzenie_OOS.doc

Poradnik prowadzenia postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko (O.O.Ś)

Materiały współfinansowane przez Unię Europejską

w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Spis Treści

WSTĘP

Ocena oddziaływania na środowisko projektowanych przedsięwzięć stanowi jeden z najbardziej efektywnych, a jednocześnie relatywnie mało kosztownych instrumentów zapobiegania powstawaniu lub – w przypadkach, kiedy nie jest to możliwe do osiągnięcia przy zastosowaniu dostępnych środków – ograniczania szkodliwych skutków w środowisku, związanych z realizacją potencjalnie uciążliwych inwestycji. Niniejszy Poradnik ma na celu zapoznanie zainteresowanych Czytelników z podstawami i wymogami prawnymi w tym zakresie, a także podpowiedzenie kilku praktycznych wskazówek, jak efektywnie przeprowadzić tzw. postępowanie w sprawie oceny oddziaływania (zwane dalej postępowaniem ooś) konkretnych, planowanych do realizacji projektów.

Wykorzystywanie nowoczesnej metodyki ocen oddziaływania na środowisko, dla wspomagania procesów zarządzania i podejmowania decyzji, ułatwia identyfikowanie oraz wyprzedzające rozwiązywanie potencjalnych problemów ekologicznych. Daje to również szansę unikania, a co najmniej ograniczania występujących na tym tle konfliktów, choć w tym celu konieczna jest również wola i praktyczne umiejętności stosowania w codziennej praktyce zasady współpracy i dialogu wszystkich zainteresowanych stron. Można to osiągnąć m.in. poprzez nawiązywanie kontaktów z adwersarzami oraz organizowanie różnorodnych grup społecznych do współpracy przy tworzeniu warunków dla zrównoważonego i trwałego rozwoju lokalnych społeczności.

Dobrym sposobem rozwiązywania doraźnych konfliktów ekologicznych związanych z realizacją niektórych kategorii przedsięwzięć są negocjacje, polegające na komunikowaniu się zainteresowanych stron, reprezentujących rozbieżne interesy. Ich celem nie może być jednak wygrana jednej ze stron, ale dążenie do porozumienia, w optymalny sposób godzącego, początkowo często odmienne, opinie i interesy. Postępowanie ooś, którego podstawowym celem jest wybór rozwiązania optymalnego pod względem społecznym i ekologicznym, może taki proces skutecznie wspierać. Umożliwia ono prezentowanie i dyskutowanie dobrze umotywowanych stanowisk, co zwiększa szansę znalezienia kompromisowego rozwiązania, dzięki lepszemu rozeznaniu zamiarów, oczekiwań i potrzeb stron potencjalnego sporu.

Ułatwia to także uzyskanie akceptacji społecznej oraz integrację różnych środowisk wokół wspólnych celów. Niejednokrotnie, w dobrze poprowadzonym postępowaniu ooś integrują się grupy, nie mające wspólnych interesów, a nawet potencjalnie antagonistyczne, takie jak inwestorzy, projektanci, reprezentanci samorządu lokalnego, mieszkańcy, pracownicy służb ochrony środowiska itd.

Oznacza to jednak, że animatorzy, czy moderatorzy takich działań powinni posiadać, oprócz umiejętności wykorzystywania wiedzy technicznej i przyrodniczej ekspertów zaangażowanych w proces oceny oddziaływania danego przedsięwzięcia na środowisko, również praktyczną znajomość i zdolność efektywnego stosowania technik negocjowania kompromisowych rozwiązań oraz zasad komunikacji społecznej. Reprezentanci wszystkich zaangażowanych stron powinni wreszcie wykazywać się wolą współdziałania z innymi uczestnikami procesu, gotowością uwzględniania cudzych racji i interesów, aktywnie poszukując kompromisowych rozwiązań, a także umiejętnością identyfikowania i uwzględniania alternatywnych układów odniesienia i sposobów działania.

Bardzo ważny jest również właściwy dobór momentu podjęcia negocjacji. Za wszelką cenę należy zapobiegać powstaniu, a następnie eskalacji ewentualnego konfliktu, a tym samym utracie kontroli nad przebiegiem zdarzeń. Negocjacje, czy wręcz jakakolwiek wymiana poglądów i informacji stają się bowiem niemożliwe, gdy narastający konflikt doprowadzi do powstania atmosfery wrogości, nadmiernego pobudzenia emocjonalnego uczestników sporu, czy demonstrowania wzajemnej niechęci, powodowanej odmiennością wyrażanych poglądów. Konsekwencją jest uniezależnianie się konfliktu od pierwotnego przedmiotu sporu. Utrata kontroli nad komunikowaniem się stron jest również największym zagrożeniem dla zgodnego z wymogami prawnymi przebiegu postępowania ooś.

Koncepcja wykonywania ocen oddziaływania na środowiska nie jest w Polsce nowa, gdyż szereg tego typu badań studialnych przeprowadzano już w II połowie lat 80-tych. Od tego czasu, zarówno sposób rozumienia i znaczenie tego instrumentu, jak i metodologia, podstawy prawne oraz zasady wykonywania podlegały daleko idącej ewolucji. Doprowadziło to do stworzenia w tej dziedzinie bardzo mocnych podstaw prawnych i metodycznych.

Ostatnie poważne zmiany prawno-systemowe wprowadzono po 1 stycznia 2001 r. Nowoczesne zasady postępowania w tym zakresie - dostosowane do wymagań prawnych Unii Europejskiej i zgodne z postanowieniami międzynarodowych konwencji – ustanowione zostały w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r Prawo ochrony środowiska (Dz.U. Nr 62, poz. 627), która określa m.in. obowiązki inwestorów i organów administracji publicznej, zasady oraz procedurę prawną przeprowadzania postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko projektowanych przedsięwzięć, na którą składają się konkretne kroki i działania.

Ustawa Prawo ochrony środowiska (zwana dalej ustawą POŚ) weszła w życie z dniem 1 października 2001 r. Od tego momentu oceny oddziaływania na środowisko przeprowadza się w Polsce w istotnie zmieniony sposób, przy czym obowiązujące zasady stały się w pełni zgodne z analogicznymi wymogami Unii Europejskiej. Istotnym novum, wprowadzonym wraz z ostatnimi zmianami w prawie polskim, jest sformalizowanie zasad udziału społeczeństwa w postępowaniu ooś oraz zasad dostępu do informacji w tym zakresie. Ustawa POŚ jest głównym aktem porządkującym dotychczasowy system ochrony środowiska w Polsce, ale wymienić należy jeszcze szereg ustaw szczegółowych, zestawionych w poniższej tabeli.

Trzeba podkreślić, że w postępowaniu w sprawie oceny oddziaływania na środowisko planowanych przedsięwzięć należy brać pod uwagę nie tylko wymagania formalno-proceduralne, ale również szczegółowe obowiązki użytkowników środowiska, określone w w/w ustawach. Jednocześnie warto pamiętać, że prawny obowiązek przeprowadzenia postępowania ooś - tak w prawie polskim, jak i w prawie europejskim - dotyczy wybranych kategorii planowanych przedsięwzięć inwestycyjnych. W Polsce są to przedsięwzięcia klasyfikowane w prawie jako mogące znacząco oddziaływać na środowisko. Biorąc jednak pod uwagę możliwe zalecenia międzynarodowych agencji finansujących, które mogą wymagać, aby każde przedsięwzięcie, finansowane z ich środków, poddane było jakiejś formie oceny oddziaływania, czy oceny skutków środowiskowych, niniejszy Poradnik podaje takie propozycje metodyczne i proceduralne, które umożliwiałyby przeprowadzenie przynajmniej części takiego postępowania również w odniesieniu do przedsięwzięć dla których obowiązek prawny w tym zakresie nie występuje.

Formalne uwarunkowania procedury ooś

Przeprowadzenie postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko (postępowanie ooś) jest obecnie wymagane każdorazowo, gdy do właściwego organu wpływa wniosek o wydanie decyzji dotyczącej planowanego przedsięwzięcia mogącego znacząco oddziaływać na środowisko. W porównaniu z poprzednim stanem prawnym znacznie rozszerzono i usystematyzowano listę postępowań administracyjnych, które wymagają wyprzedzającego przeprowadzenia postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko. Ustawa POŚ w art. 46 ust. 4 wymienia 8 typów decyzji administracyjnych, powodujących ten obowiązek (Ramka 1), a w art. 46 ust. 5 stanowi, że stosowne postępowanie przeprowadza się także przed udzieleniem wskazań lokalizacyjnych autostrady.

Lista decyzji administracyjnych, przed wydaniem których może być wymagane przeprowadzenie postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko planowanych przedsięwzięć

1. decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu - wydawana na podstawieprzepisów o zagospodarowaniu przestrze...