Drukarze, wer. zbior.doc

1

MAŁOPOLSKA

1. Jan Haller 1467 - 1525
Pochodził z okolic Norymbergi. Handlował winem i kruszcami. Zainwestował w rynek księgarski. Zakłada oficynę (1505), Jako pierwszego fachowca zatrudnił Kaspra Hochfedera (który wcześniej posiadał swoją drukarnie, jednak sprzedał ją Hallerowi). W 1505 otrzymał przywilej od króla Aleksandra Jagiellończyka. Stworzył 250 druków.

·         kalendarze

·         pisma astrologiczne

·         statuty

·         mszały i chorały

·         agendy

·         podręczniki akademickie

·         dzieła klasycznej litertury łacińskiej (Horacy, Cyceron)

·         Mszał Krakowski (1509)

·         Satuty Jana Łaskiego

2. Florian Ungler
Pochodził z Bawarii. Współpracował z Janem Hallerem. Otworzył oficynę drukarską w Krakowie w 1510 roku. Inicjator pierwszych wydawnictw w języku polskim. Jego druki odznaczały się bogatym zdobnictwem i starannym składem tekstu

·         1513 - popularny modlitewnik Raj Duszny

·         1514 - Ortografia, Stanisława Zaborowskiego

·         1526 - Mapy geografa i sekretarza królewskiego, Bernarda Wapowskiego, które dały początek kartografii polskiej

·         1534 - zielnik Stefana Falimirza "O ziołach i mocy ich" Hieronim Wietor 1480 - 1546 ? sygnet drukarski

3.1 Hieronim Wietor
Rodowity ślązak z Lubomierza. Uzyskał stopień bakałarza w Akademii Krakowskiej. Zatrudnił się w warsztacie Hallera. W 1510 wyjechał do Wiednia i założył tam drukarnię, którą w 1517 przekazał synowi, a sam wyjechał do Krakowa i rok później otworzył własną oficynę. W 1527 uzyskuje od króla Zygmunta Starego tytuł królewskiego drukarza nadwornego.

·         Sprowadził antykwę, kursywę i komplet czcionek greckich

·         Rozpowszechnił renesansowy ornament ramki włoskiej (biały rysunek na czarnym tle)

·         Próbował stworzyć narodową czcionkę (ozdobną kursywę)

·         Drukował przeważnie po łacinie, niemiecku, węgiersku i grecku

Ogólny dorobek oficyny wynosi ponad 550 pozycji.

·         1519 - "Chronica polonorum" Macieja Miechowity - pierwsza drukowana historia Polski

·         1521 - "Rozmowy, które miał król Salomon mądry z Marchołtem…", z drzeworytami niemieckiego rytownika Hansa Schauffeleina

·         1522 - "Żywot Wszechmocnego Pana Jezu Krysta", tł. z łac. Baltazar Opeć

·         podręcznik do nauki j. Pol. "Polskie książeczki ku uczeniu się polskiego"; przedrukowany w 1539 r. pod zmienionym tytułem "Wokabularz rozmaitych… sentencyi"

3.2 Łazarz Andrysowicz
Mąż Barbary, wdowy po Wietorze

·         1551 - wydaje dzieło Andrzeja Frycza Modrzewskiego "O naprawie Rzeczypospolitej"

·         1563 - ukazały się "Statuty królestwa polskiego"

·         1566 - wyszła pierwsza polska książka z zakresu geodezji "Geometria to jest mernicka nauka po polsku krótko napisana"

3.3 Jan Łazarzowicz (Januszowski) 1550 – 1613
Ukończył studia prawnicze na Uniersytecie w Padwie. Pracował w kancelarii królewskiej Zygmunta Augusta i Stefana Batorego. Po śmierci ojca przejął oficynę w 1577 roku. 1588 - Zygmunt III Waza obdarzył go nobilitacją, z którą przejął nazwisko Januszowski

·         konstytucje sejmowe i druki urzędowe kancelarii króla

3.4 Jan Januszowski
Wprowadził ilustrację miedziorytową. Wiele dużych inicjałów. Rozsądna ilość elementów dekoracyjnych

·         1580 - "Melodie na psałterz polski" - z muzyką Mikołaja Gomółki, teksty tł. J. Kochanowskiego

·         1594 - Projekt nowej ortografii polskiej "Nowy karakter polski"

·         1599 - "Biblia" Jakuba Wujka

·         1600 - Podręczny zbiór praw "Statuta, prawa i konstytucje koronne"

4. Szarffenbergowie: 4.1 Marek Szarffenberg
Z początkiem XVI wieku przybył do Krakowa z Lubomierza. W 1506 r. założył księgarnię, a następnie warsztat drukarski z introligatornią. Umierając, przekazał przedsiębiorstwo dwóm synom: Stanisławowi i Mikołajowi. Nobilitowani przez cesarza Ferdynanda I. Potem się rozstali i pracowali samodzielnie

·         1561 Biblia Szarffenbergowska (Leopolity).

4.2. Mikołaj Szarffenberg
Został mianowany typografem królewskim. Stworzył "latającą drukarnię", którą obsługiwał. Po śmierci Mikołaja w 1606 r. drukarnię przejął syn Jan, który doprowadził ją do upadku.

·         statuty koronne

·         Odprawa posłów greckich (Walenty Łapka w Warszawie, 1578)

4.3. Maciej Szarffenberg
Do Krakowa sprowadził go krewny Marek i pomógł mu uruchomić w 1526 r. drukarnię Do 1531 r. był uzależniony od Marka, któremu drukował wszystkie nakłady. Usamodzielnił się dzięki protekcji królowej Bony

·         Mikołaj Rej, "Krótka rozprawa między... Panem, Wójtem a Plebanem", 1543

·         książki hebrajskie i greckie

·         kalendarze krakowskie

8. Maciej Wirzbięta 1523 - 1605
Mieszczanin krakowski narodowości polskiej. Kupił drukarnię w 1554 r. po Bernardzie Wojewódce z Brześcia. Tłoczył księgi innowiercze, przeważnie w języku polskim (rozprawy i polemiki wyznaniowe, postylle, psałterze, kancjonały). Posiadał przywileje królewskie i tytuł drukarza nadwornego.

·         M. Rej, „Postylla” (1557), „Wizerunek” (1558), „Zwierzyniec” (1562), „Zwierciadło” (1568), „Figliki” (1570).

·         J. Kochanowski "Szachy", "Zuzanna"

·         Łukasza Górnickiego "Dworzanin polski"

·         prace Frycza Modrzewskiego

·         prace Marcina Bielskiego.

·         Henryk Korneliusz Agryppa, „O szlachetności a zacności płci niewieściej”

·         Aleksander Gwagnin, „Sarmatiae Europeae descriptio”

9. Andrzej Piotrkowczyk
W 1576 r. założył warsztat drukarski i odlewnię czcionek. W 1608 r. otrzymał od Zygmunta III Wazy tytuł typografa i serwitora królewskiego wraz z przywilejem na druk konstytucji sejmowych. Głównie druki katolickie.

·         Piotr Skarga, "Kazania"

·         Piotr Skarga, "Żywoty świętych"

·         "Postylla katolicka" mniejsza i większa

·         Biblia i Nowy Testament, tł. Jakuba Wujka

·         "Koło rycerskie"

·         "Gniazdo cnoty"

MAZOWSZE Z PODLASIEM

·         KNYSZYN (ziemia bialska, województwo podlaskie)

1580 r. - najokazalsza publikacja Drukarni Latającej, na zlecenie zapewne Jana Zamoyskiego ku czci jego zmarłej żony – Walenty Łapka (kierownik drukarni) – Tiedman Gise „Christiana Radivila vel de illustri uxore”

·         DRUKARNIA LATAJĄCA

(filia krakowskiej oficyny Mikołaja Szarfenbergera – powołana do życia przywilejem Stefana Batorego, Bydgoszcz 22 II 1577)

Kieronik Walenty Łapka

Podążała za dworem publikując druki ulotne (wezwania, obwieszczeni itp.)

Po kilka miesięcy w Warszawie: 1577/1578, 1578/1579, 1579/1580 i 1581.

Trzy utwory Jana Kochanowskiego:

“De expuganatione Polottei ode”

“Odprawa posłów greckich”

“Pieśni trzy”

Wszystkie trzy publikacje wydane w Warszawie w 1580r .

·         STANISŁAW MAURMELIUS

1566 (niektóre źródła podają że było to w 1564) – powrócił do katolicyzmu (z kalwinizmu) i założył drukarnię w Łowiczu licząc na poparcie biskupa gnieźnieńskiego Jakuba Uchańskiego.

1566- Jan Polonus „Breve directorum ad confessarii munus recte obendum”, Stanisław z Rawy „Przepowiednie zaćmienia słonecznego które lat 1567, 1568, 1569 panować będą”.

·         NOWY DWÓR MAZOWIECKI

1592 r. - Icchak ben Aaron (Izzak syn Arona) z Prościejowa, uciekł tu przed zarazą i dokończył druk „Gaj drzew granatu” Condeveriasa. Jednak bardziej prawdopodobne, że był to Nowy Dwór pod Krakowem.

·         PUŁTUSK

lata 30 XVI w. Jan Sandecki (Malecki)

W 1533 drukarnia powstała najprawdopodobniej na prośbę biskupów

Aurelius Brandolinus Lipuss „Oratio de passione Domini”

Doniesienia że Sandomierz drukował w Putusku w 1539-1540.

·         WĘGRÓW

Drukarnia ariańska (1570)

Jan Kiszka i Piotr z Goniądza

Piotr z Goniądza (w 1570) - „O Synu Bożym”, „O pouczeniu chrześcijańskim”, „O trzech to jest Bogu, o Synu Jego i Duchu Ś. przeciwko Trójcy Sabelliańskiej”.

POMORZE

Aleksander Augezdecki – (drukarz w Litomyślu, Czechy 1535-1547, 1565-1577, w Królewcu 1549, 1550-1556, w Prościejowie, Morawy 1557 (?) – 1558, w Szamotułach (1558 (?) – 1561 (?) Morawy 1562-1564). Pochodził z Augezda koło Pilzna w Czechach

Pracował jako czeladnik w zakładzie  w Litomyślu na początku XVI w. Po odziedziczeniu wydawał

·                dzieła religijne, historyczne i prawnicze.

·                „Práva Mĕstká Brykciho z Licksa” (1536).

Cecha charakterystyczna: znaki diakrytyczne z dwiema kropkami.

Wilhelm Guilemothanus (drukował w Gdańsku 1605-1606)

·                książki niemieckie i polskie.

·                kazania (zborów wielkopolskich) Jana Turowskiego.

Cecha charakterystyczna: w tekstach polskich widać dużo błędów

Sygnet: drzewo w owalnym obramowaniu z napisem: „Les Fideles Florisent Comme La Palme”.

Andrzej Hünefeld (drukarz i wydawca w Gdańsku 1608-1652, księgarz)

Drukował Szwabachą. Książki obliczone głównie na  zysk nie wykazują staranności, lepiej wyglądały te w stylu barokowym. Drukował w mniejszych formatach.

Cechy charakter.: szwabacha, zły papier, kiepskie ozdobniki. Inicjały szerokie, litery ozdobione floraturami i figurami. Małe formaty

Sygnet: owalny kwiat.

Konrad Baumgarten ur. się około 1480 r. (drukarz w Gdańsku 1498-1499, w Ołomuńcu 1500-1502, we Wrocławiu 1503-1506, we Frankfurcie n. Odrą 1506-1509, introligator) Należał do najbardziej mobilnych  drukarzy wędrownych wczesnego okresu drukarstwa.

-W czasie pobytu w Gdańsku wytłoczył cztery druki, który tylko jeden z nich jest znany w całości, a mianowicie:. Druk Agendy, czyli podręcznika udzielania sakramentów, zakończono 10 V 1499 r.

-W Ołomuńcu Baumgarten wydrukował co najmniej 8 książek + kilka innych druków w związku nasileniu się pozycji kościoła katolickiego przeciwko husytyzmowi.

W okresie blisko trzyletniej działalności Baumgarten wydał tu 20 książek przeważnie autorstwa profesorów uniwersyteckich, oraz Carmen in Marchiam Ulrycha v. Huttena

·         Ulrych v. Hutten, Carmen in Marchiam

·         Martinum canonicum Vilnensis dioecesis edita

·         Donatus minor, krótka gramatyka języka łacińskiego

·         Agenda

·         dzieła Wawrzyńca Corvina (Rabego)

·         podręcznik Latinum iedoma

·         legenda o św. Jadwidze śląskiej w języku niemieckim

·         podręcznik łaciny Pawła Niavis (Schneevogel)

August Ferber (drukarz w Rostoku 1575-1580, 1588-1602, Güstrow 1581-1582, Gryfii 1581-1607 (?) Toruniu 1609-1621)

Przed przybyciem do Torunia prowadził druk...