Łożysko, placenta, narząd łączący zarodek ze ścianą macicy matki. Powstaje z krzewiastej części kosmówki (błony płodowe) otaczającej jajo płodowe, które ok. 12 tygodnia ciąży odgranicza się wyraźnie od części gładkiej kosmówki.
W dalszym rozwoju kosmówka ulega silnemu rozrostowi i ok. 16-18 tygodnia ciąży przekształca się w łożysko, które rozwija się dalej aż do 36 tygodnia ciąży. Umiejscowienie łożyska w macicy uzależnione jest od pierwotnej implantacji jaja płodowego w jamie macicy.
W czasie ciąży położenie łożyska ustalać można za pomocą ultrasonografii i badania radiologicznego (Rtg, w zasadzie niewskazanego w okresie ciąży). Dojrzałe łożysko przypomina płaski, okrągły lub owalny, czasem nieregularnego kształtu placek o wymiarach ok. 15 X 20 cm, grubości 1,5-3 cm, masy ok. 500 gramów.
Najogólniej wyróżnić można w łożysku część płodową, zwróconą w stronę płodu, i część matczyną, przylegającą do ściany macicy. Po stronie płodowej znajduje się przyczep sznura pępowinowego, położony centralnie, mimośrodkowo lub brzeżnie. Pod powierzchnią płodową znajduje się tzw. płyta kosmkowa, zbudowana z owodni i grubej warstwy tkanki łącznej, w której przebiegają rozgałęziające się naczynia tętnicze i żylne wychodzące z pępowiny.
Od płyty kosmkowej odchodzą zasadnicze pnie kosmkowe, z licznymi, różnej długości kosmkami, zaopatrzonymi w siatkę naczyń włosowatych (układ krwionośny), będących końcówkami naczyń krwionośnych płyty kosmkowej. Przestrzeń między poszczególnymi pniami kosmkowymi zwana jest przestrzenią międzykosmkową i wypełniona jest krwią matki.
Powierzchnię maciczną łożyska stanowi tzw. płyta podstawowa, ściśle zespolona ze ścianą macicy. Na tej powierzchni widoczne są przegrody, dzielące łożysko na tzw. zrazy. Płytę podstawową przebijają liczne naczynia maciczno-łożyskowe, doprowadzające krew matczyną przez płytę podstawową do przestrzeni międzykosmkowej.
Łożysko spełnia rolę organu wymiany między matką a płodem. Za pośrednictwem krwi matki dostarczane są do przestrzeni międzykosmkowej substancje odżywcze, jak białka, aminokwasy, węglowodany, lipidy, witaminy, woda, hormony, a także tlen oraz inne substancje, jak np. środki farmakologiczne.
Z przestrzeni międzykosmkowej substancje te przenikają do naczyń włosowatych kosmka i stąd przez system naczyń żylnych coraz większego kalibru dostają się do żyły pępowinowej, która zaopatruje płód. Tętnicami pępowinowymi doprowadzane są do naczyń włosowatych kosmka produkty przemiany materii płodu, które następnie przekazane zostają przez przestrzeń międzykosmkową do krążenia matki i wydalone z jej organizmu.
W przypadku ubytków w nabłonku kosmków może dojść do bezpośredniego przenikania do naczyń płodowych składników krwi matki i odwrotnie, co może znaleźć swój wyraz w patologii położniczej (choroba hemolityczna noworodków). Zjawisko to zachodzi w pewnym układzie warunków hemodynamicznych. Przenikanie substancji następuje za pomocą dyfuzji, transportu aktywnego cząstek, wchłaniania się ciał stałych (fagocytoza) i płynnych (pinocytoza).
Łożysko jest również gruczołem wewnętrznego wydzielania. Wytwarza gonadotropinę kosmówkową, laktogen łożyskowy , progesteron i estrogeny. Dzięki obecności enzymów zachodzi w łożysku przemiana hormonów steroidowych. Łożysko stanowi naturalną barierę immunologiczną, dzięki której organizm matki wykazuje wybiórczą tolerancję na antygenowo często obcy organizm płodu.
Łożysko podlega procesom starzenia, upośledzającym jego wydolność funkcjonalną. Polega to na zarastaniu naczyń łożyskowych, odkładaniu się wapnia w kosmkach, stłuszczeniu, zwłóknieniu, dlatego ciąża przenoszona stanowi zagrożenie dla płodu
Aguuul6