POCZĄTEK
Dla obszaru kult.fiz. podstawowym problemem jest aktywność motoryczna. Wyodrębnienie obszarów motoryczności czł. z całości aspektów poznania organizmów i osobowości czł. jest zasadne z następujących względów: 1.Przejawy motoryczne są najczęstszą formą reakcji czł. na bodźce środow. W tych reakcjach uzewnętrzniają się wielostronne, biologiczne właściwości ustroju czł. Wszędzie ostatecznym faktem pozostaje ruch. Ruch jest najczęstszą formą reakcji czł. 2.W aktywności motorycznej czł. przejawia się cała różnorodność jego osobowości. Począwszy od prostych gestów i czynności dla utrzymania się przy życiu, aż po wysoce złożone i wyspecjalizowane formy działalności zawodowej, sportowej. Każdy zawodnik charakt.się swoistą formą wykonania danej czynności, mimo wykonywania tego samego elementu technicznego. 3.Motoryczne działania i czynności są podstaw. środkiem komunikacji międzyludzkiej ( gesty, mimika, mowa ciała, słowne komunikowanie się ) 4.Ruch jest głównym czynnikiem rozwoju i doskonalenia czł. Formy ruchu są podstaw. środkiem kształcenia i wychowania. Możliwości ruchowe czł. są jednym z istotnych uwarunkowań tego procesu. 5.Człowiek może sam swobodnie poruszać się w otaczającym go świecie, a nawet może go w jakimś stopniu opanować. Motoryczność - całokształt przejawów i uwarunkowań oraz zachowań
i potrzeb ruchowych; całokształt struktur, procesów, stanów oraz efektów związanych z aktywn.ruchową.To nie tylko to co widzę, jak ktoś biegnie, skacze- jest to także to co umożliwia te czynności. O motoryczności decydują także zachowania. Ruch - zewnętrznie dostrzegalny, obiektywny przejaw zmian ciała czł. lub jego części w czasie i przestrzeni. Ruch określa nam to co widzimy; czynności ruchowe są widoczne. Motoryczność - obejmuje neurofizjologiczne oraz psychiczne charakterystyki, które zawierają w sobie elementy świdomości. Podstawy motoryczności są natury biologicznej, psychol.i socjalnej. Funkcje motoryczności: 1.orientacyjna- w otaczającym nas środ. 2.eksploracyjna- poprzez ruch poznajemy środ. 3.lokomocyjna 4.kooperacyjna- współdziałanie w społecz., w zespołach 5.komunikacyjna- przekazywanie i przekształcanie inform., naśladowanie czynności wzorczych 6.socjalizacyjna- ocena postępow.naszych działań w społeczeństwie 7.kontrolna- ocena, kontrola myślenia, działania motorycznego 8.aktywacyjno-regulacyjna- motywy inspiryją nas do takiego czy innego zachowania 9.estetyczna 10.somato-refleksyjna- czł zmaga się z samym sobą; przeżywa w sposób indywidualny własną aktywność, własne ciało poddane aktywności ruchowej.
Zdolności stanowią ogólne uwarunkowanie, a dla wielu czynności ruchowych, umiejętności to jest to specjalne podłoże dla konkretnych działań ruchowych. Rys- najniżej leży fundament koordynacyjny, pewne podstaw. wzorce koordynacyjne i funkcje związane ze sprawnością CUN a także ze sprawn.analizatorów. W lewo-zdoln.specyficzne; w prawo-zdoln.ogólne. Na najwyższym poziomie mamy--specyficzne kompetencje koordynacyjne ( to osobnik o największych kompetencjach, motorycznie doskonały, posiada ogromny zasób umiejętności ) Wieloletni trening sportowy: A. Etap wszechstronnego kształtowania zdoln.koordyn.z danej dyscypl.sportu B. Ukierunkowane kształtowanie zdoln.koordyn. wiodących ( przy pomocy niespecyficznych środków, potem specyficznych )- wykorzystując standardowe warunki i techniki dla danej dyscypliny C. Doskonalenie umiejętności technicznych z jednoczesnym oddziaływaniem na zdolności.
Motoryczność uznajemy jako podstawę i rdzeń całego systemu kultury fizycznej. Wielorakie formy tej motoryczności zajmują centralna pozycję w różnych programach szkolenia, w programach kursów, a przede wszystkim studiów w uczelniach wychowania fizycznego. Logiczne wydaje się traktowanie teorii motoryczności jako fundamentalnej dyscypliny w systemie naukowym.
Antropomotoryka jest autentyczną, swoistą, naturalną dyscypliną nauki o kulturze fizycznej bez jednoznacznej bazy nauk: podstawowych. Operuje jednak swoimi pojęciami ma swoją metodykę, swoje terminy, interpretacje w związku z tym stanowi jedną z podstawowych, najmłodszych dyscyplin w całym systemie naukowym. Antropomotoryka to dyscyplina nauki, która generalizuje całokształt, wiedzy- o motoryczności człowieka i to w jej bardzo skomplikowanych objawach oraz powiązaniach i zależnościach W węższym zakresie to go nas najbardziej interesuje zajmuje się kompleksowym zjawiskiem motoryczności typowego dla obszaru kultury fizycznej, a wiec zajmujemy się tym co MANIER nazwał kilkadziesiąt lat temu motorycznością sportową. Nie należy jednak tego pojęcia ograniczać ca motoryczności
związanej z wyczynem sportowym. Objawem w relacjach
światowych pojęcie sport ma o wiele szersze znaczenie inż. To jest praktykowane w naszym obszarze kulturowym zwłaszcza w naszym— kraju i sąsiednich.
Głównym przedmiotem antropomotoryki jest ruch. ale ruch pojmowany jako działanie i jako czynność motoryczna w literaturze światowej spotykany" się częściej z pojęciem działanie, w polskiej literaturze za ocykologami głównie Tomaszewskim, który jest głównym prekursorem teorii czynności w naszym kraju przyjęło się pojecie czynność motoryczna. Czynność stanowi podstawowy składnik strukturalny obiektywnej rzeczywistości To nas najbardziej interesuje: działanie ruchowe, czynność motoryczna
Główne zadania antropomotoryki to zbadanie i wyjaśnienie ruchu w jego zewnętrznie postrzeganych przejawach przestrzeganych przejawach jak też leżących u podstaw tych czynności tych przejawów mechanizmów i procesów wewnątrz organizmu Procesów tych które warunkują skuteczność przebiegu czynności ruchowych. Problemy te ujmuje antropomotoryka zarówno wymiary statycznie, a wiec chodzi tu o złożoność całej problematyki, o strukturę, klasyfikację jak i w pojęciu dynamicznym a wiec kwestie powstawania rozwoju, funkcjonowania tych motoryczności. Z tego wynika. że w rozpatrywaniu ludzkiej motoryczności
antropomotoryka rozgranicza miedzy aspektem oceniającym stosunki czasowo-przestrzenne przemieszczającego się ciała lub części, a więc zajmuje się tymi aspektami, które są zaobserwowane, a z drugiej strony przedmiotem rozpatrywania i analiz jest całokształt wewnętrznej funkcji regulacyjnej., funkcji i procesów związanych z przemiana materii i energii, a więc tym aspektem niewidocznym, wszystkim tym co się dzieje wewnątrz organizmu i co warunkuje wykazanie czynności ruchowych W ten sposób rozróżniamy mechanizmy sterownia i regulacji oraz ogół pozostałych procesów funkcjonalnych od ich wielorako uformowanego rezultatu albo jak to bywa w literaturze określenia od produktu tych czynności, mechanizmów, procesów, a wiec prościej mówiąc od ruchu.
Wynika z. tego. że antropomotoryka zajmuje się wyjaśnieniem badań, analizowaniem dwóch aspektów motoryczności człowieka:
I aspekt – potencjalny lub strona potencjalna czyli te wewnętrzne uwarunkowania utajone możliwości ruchowe tkwiące w każdej jednostce, w każdym organizmie każdej osobie.
II aspekt - strona efektywna czyli zewnętrzne przejawy. realne właściwości ruchowe wiec to co widzimy. Wewnętrzne uwarunkowania czynności ruchowych określają procesualne właściwości i związane z charakterem czynności
fizjologicznych organizmu człowieka oraz jego funkcji psychicznych Już z tego wynika przedmiot zainteresowań nie nosi charakteru tylko fizycznego, cielesnego. Całość rozpatrywania procesów i mechanizmów warunkujących ruch, warunkujących czynność ni chowa musimy także uwzględnić elementy natury psychicznej i społecznej.
Najkrócej mówiąc zewnętrzne przejawy ruchu nadal przewidują manifestacyjne właściwości, a więc te widoczne, obserwowalne właściwości, które wiążą się z przebiegiem czynności ruchowej i jej efektów.
Przedmiotem antropomotoryki są dwa centralne aspekty czy obszary:
I - aspekt wewnętrzny czyli obszar procesualny tzn. globalny" system wewnątrzustrojowych procesów regulacyjnych i funkcjonalnych leżących u podstaw czynności ruchowych.
II – aspekt zewnętrzny lub obszar produktu to są ruch i postawy to także postawa tu jest regulowana jako obserwowalne przejawy i zmiany w czasie i przestrzeni.
Motoryczność stanowi z jednej strony synonim terminu ruchomość, z drugiej strony są to właściwości napędowe systemu, źródła zasilania wyprowadzone z charakterystyki motoru stąd też motoryczność.
W każdym z tych obszarów antropomotoryka realizuje szereg problemów badawczych wyjaśniających (będzie na ćw. i wykł.)
Jest to ogromny zakres problemu. Ta rozległość wskazuje, nie tylko na szeroki, ale niejednorodny obszar badawczy antropomotoryki .
Stad też w ramach antropomotoryki rozwinęły się różne koncepcje u podłoża których będą zróżnicowane orientacje teoretyczne, założenia, cele i metody dociekań badawczych.
Na dzień dzisiejszy możemy wszystkie te koncepcje antropomotoryki spróbować podzielić na trzy takie zespoły. W szczegółach jest ogromna ilość. Wszystkie te teorie, koncepcje 'wnoszą określony wkład do wyjaśnienia fenomenu czynności motorycznych człowieka, chociaż każda z nich sama w sobie nie może być traktowana jako w pełni wyjaśniająca.
Nauka o kulturze fizycznej jest to dyscyplina, która się dopiero ugruntowuje, zwłaszcza w naszym kraju. Ma krótką historię bo praktycznie biorąc realnie jako samodzielna dyscyplina funkcjonuje od niespełna 20 lat. Te dotychczasowe rozważania pozwalają na sformułowanie pewnego ramowego zakresu antropomotoryki. Ta koncepcja antropomotoryki z jej głównymi założeniami i celami oraz treściami realizowana jest w ten sposób u nas w naszej uczelni.
Oczywiści ta problematyka tu prezentowana nie wyczerpuje całokształtu zakresu i nie pretenduje do rozmiaru • rozwiązywanie jedynie słusznego i ostatecznego. W antropomotoryce w badaniach nad motorycznością człowieka niemalże z dnia na dzień odkrywany nowe fakty, które pozwalają na pewne uogólnienia, a także wzbogacają całokształt wiedzy. Stąd też marny do czynienia z bieżącymi zmianami w zakresie interpretacji zjawisk podstaw motoryczności.
Głównym jednak zadaniem antropomotoryki jako integrującej oraz pedagogicznie zorientowanej dyscypliny jest przede wszystkim spełnienie trzech podstawowych zadań:
I- przede wszystkim antropomotoryka ma scalać własny dorobek i osiągnięcia innych nauk oraz przedstawiać je « formie zintegrowanej teorii modeli, całościowych koncepcji.
II- ma przybliżyć oraz wdrożyć co praktyki nauczania efekty badawcze, zasad}' i teorie naukowe oraz wspierać
działania weryfikujące ich zasadność. Wskazuje to. że antropomotoryka nie powinna odcinać się od działań w praktyce wychowania fizycznego, sportu, a także innych sfer kultur.' fizycznej, ń raczej powinna wspierać te które weryfikują albo obalają ewentualne uogólnienia czy
koncepcje pedagogiczne
III- antropomotoryka powinna ujmować w sposób zintegrowany, a równocześnie zróżnicowany aspekt badawcze i teoriotwórcze.
Z tego wynika, że antropomotoryka nie powinna tylko badać lecz również stać się dziedziną stosowaną, aplikacyjną, uczestniczyć w praktycznym wykorzystywaniu wiedzy o ludzkiej motoryczności, powinna tworzyć pomost pomiędzy teoria, a praktyka, wychodzić naprzeciw potrzebom tej praktyki, albo starać się rozwiązywać wynikające z praktyki problemy.
Antropomotoryka ukazuje się nie tylko jako fundamentalna dziedzina i dyscyplina wiedzy w naukach o kulturze lirycznej, ale także jako jako podstawowy przedmiot studiów w systemie kształcenia specjalistów kultury fizycznej Oczywiście można się zastanowić nad problemem motoryczności w ogóle w strukturze nauki. W zapoczątkowaniu takiej dziedziny czy dyscypliny wiedzy można wykorzystać powiązane ze sobą podejście. Pierwsze to rozwiązanie generalizujące, akcentujące punkt poznawczy. Drugi aspekt to rozwiązanie uwzględniające aplikacje, a więc określony obszar zastosowania.(Wychodząc z punktu widzenia poznawczego można wyodrębnić pewne poziomy, formy
ruchu, materii, a więc ruch mechaniczny rozumiany jako zmiana miejsca dalej mogą być fizykalne formy ruchu (jako ruch molekułów), dalej może być chemiczną formą ruchu interpretowana zgodnie z prawami ruchu atomów czyli jeszcze mniejszych cząstek. Możemy także wyodrębnić biologiczne formy ruchu w sensie prawidłowości rozwoju życia, ale także możemy mówić o społecznych formach ruchu w nawiązaniu do rozwoju społeczeństw. Takie ujęcie problematyki wskazuje wprawdzie na związki nauk biologicznych ; społecznych jednak relatywnie podkreśla rolę psychicznego ogniwa łączącego między ty co biologiczne, a tym co społeczne. Sławoj zatem uwzględnia bardzo aktualną dziś koncepcje analiz naukowych, zwłaszcza analiza działalności człowieka, koncepcje biopsychosocjalnej jedności.
Podstawowe formy ruchu materii stanowią także możliwy punkt wyjścia do przyporządkowania motoryczności aplikacyjnych dyscyplin naukowych. Uwzględniając tutaj głównie wymogi praktyczne antropomotoryka musi przede wszystkim wyjaśniać, integrować i wykorzystać następujące związki. 'Związki zachodzące .pomiędzy energia, a informacją. Są to podstawowe relacje zachodzące w każdym żywym systemie, także w systemie jakim jest człowiek. Musi wykorzystać związki
zachodzące pomiędzy tym co moglibyśmy określić jako“ centrum, a więc tymi procesami i mechanizmami neurofizjologicznymi, psychicznymi przebiegającymi w tym systemie oraz tym co byśmy określili jako perytelium. a więc dotyczących procesów i mechanizmów związanych głównie z narządem wykonawczym. Antropomotoryka w tym pojęciu musi zajmować się zależnościami między procesami zachodzącymi, procesami orientacyjno-poznawczymi jak i motywacyjno-aktywacyjnymi. To znajduje swój wykaz ostateczny pewnych specyfikacji nauk z tego wynika., że problematyką ruchu, motoryczności człowieka nie zajmuje się tylko antropomotoryka ale także wiele innych dziedzin natomiast antropomotoryka próbuje tu odegrać role integrującą, scalać osiągnięcia wszystkich dyscyplin naukowych zajmujących się tą problematyką.
Teoria motoryczności czy antropomotoryka korzysta, aczkolwiek jest to swoista, naturalna i autentyczna dziedzin wiedzy w tych naukach to korzysta z wielu dziedzin, które funkcjonują w ramach systemu nauk o kulturze fizycznej. Integruje, wykorzystuje je i na ich podstawie buduje swoje uogólnienia, swoje koncepcje. We wszystkich naukach, a także naukach o kulturze fizycznej i jej szczegółowych dyscyplinach mamy do czynienia z ciągłą
Tendencją do różnicowania. Dzisiaj mówimy o antropomotoryce ale nie wiadomo czy za parę lat z tejże .antropomotoryki nie wyodrębnią się oddzielne dyscypliny nauki. Nie wiadomo czy nie będą to dziedziny ujmujące np.: problem nauczania jako samodzielnej dyscypliny czy np.: dyscypliny zajmującej się problemem organizacji, kontroli czynności ruchowych. Tego typu symptomy mamy już na świecie i to zjawisko, ten aspekt wymaga coraz mocniejszego różnicowania tych dyscyplin, wymaga żeby nauka utworzyła także takie dyscypliny, które podejmą trud scalania integracji tych osiągnięć.
Każda z dyscyplin wchodzi coraz głębiej w swoją problematykę, odrywa się od tego co jest istotą bo my w tym wszystkim musimy widzieć człowieka uwikłanego w działalność motoryczną. ruchową. To jest istota naszego systemu. Nie istnieje kultura fizyczna bez ruchu, można oglądać przez 2 tygodnie Igrzyska Olimpijskie ale ten fakt jest daleki od pojęcia kultur}' fizycznej. Istotą tego systemu jest ruch i ta istotą w sposób zintegrowany próbuje się zajmować antropomotoryka. Nadrzędną dyscypliną nauk o kulturze fizycznej powinna być teoria kultury fizycznej, a jeszcze lepiej filozofia kultury fizycznej.
Moim zdaniem teorii kultury fizycznej w ogóle w Polsce nie ma. Filozofia w ramach studiów wychowania fizycznego jest realizowana ale czy on spełnia te role nadrzędną? Ujmując kwestie motoryczności ruchu, czynności ruchowej, całej problematyki aktywności ruchowej należałoby powiedzieć o dwóch systemach nauk funkcjonujących odrębnie nauk o kulturze fizycznej.
To jest jeden subsystem nauki o motoryczności człowieka i subsystem nauki o procesie fizycznego kształcenia i wychowania. W tych subsystemach dzielimy się znowu w dwie dyscypliny integrujące:
W I subsystemie nauk o motoryczncści byłaby to teoria albo antropomotoryka. a w II pedagogika. Nasuwają się tu wątpliwości. Te niby integrujące przedmiot} są realizowane w ramach studiów wychowania fizycznego. W tym subsystemie nauk o procesie kształcenia wykorzystujemy te osiągnięcia, które są dziełem dokonań tych szczegółowych dyscyplin jak biomechanika, anatomia itd. Wykorzystujemy także to co zostaje zaprezentowane w zintegrowanej formie przez antropornotoryke jest wykorzystane i v. pedagogice oraz w poszczególnych formach, teoriach i metodykach działów całego obszaru kultur}' fizycznej.
Koncepcja strukturalizacji i klasyfikacji motoryczności człowieka przy czym. naturalnie należy tu zastrzec, że istnieje szereg rozwiązań w tym zakresie na świecie, a także w Polsce. U podstaw tej koncepcji, którą chcemy zaprezentować leżą pewne założenia, o których już mówiliśmy, a wiec przede wszystkim to, że przedmiotem badań i analiz jest przecie wszystkim ruch człowieka traktowany jako czynność i forma życia. Założeniem tej koncepcji jest definicja motoryczności taka jaką prezentowaliśmy na poprzednim spotkaniu, a więc motoryczność rozumianajako całościowy obszar przejawów i uwarunkowań oraz zachowań, potrzeb ruchowych człowieka. Trzecie założenie koncepcji, które zaprezentujmy to jest to, że dla obiektywnego poznania i zrozumienia motoryczności nieodzowne jest uwzględnienie obok biologicznego także nieprzyrodniczych elementów i procesów.
Podstawy motoryczności są zawsze natur} biopsychospolecznej. Tworzą one jedność wynikającą z wewnętrznej logiki istniejącego w rzeczywistości systemu jaki jest człowiek. Człowiek jednocześnie funkcjonujący w określonym środowisku. Motoryczność kształtuje się zgodnie z biologicznymi fazami rozwoju filogenezy i ontogenezy, ale także w myśl rad rozwoju społecznego.
Motoryczność - rezultat biologicznych procesów i funkcji oraz zdeterminowanych społecznie czynności człowieka.
Te założenia wskazują na konieczność badania i wyjaśniania motoryczności człowieka w tych dwóch obszarach, o których tu mówiliśmy. W obszarze konsensualnym i obszarze produktu.
Takie podejście pozwala na ujecie problematyki w ogólnym modelu strukturalnym motoryczności człowieka.Wyodrębniając tu wyraźnie stronę aspekt potencjalny czyli wewnętrznie uwarunkowana próba...........i strona efektywna tzn. zewnętrzne przejawy dostrzegalne, realne możliwości ruchu. Te dwie strony są oddzielone ...
Aguuul6