BAWIMY SIĘ DŹWIĘKAMI.doc

„BAWIMY SIĘ DŹWIĘKAMI – PROPOZYCJE ĆWICZEŃ
I ZABAW ROZWIJAJĄCYCH PERCEPCJĘ SŁUCHOWĄ DZIECI”

Percepcja słuchowa to zdolność odbioru dźwięków, ich rozpoznawania, różnicowania oraz interpretowania poprzez odniesienie ich do poprzednich doświadczeń.

Pracując z dziećmi upośledzonymi umysłowo, u których zaburzone są różnorodne funkcje
i procesy, staram się planować odpowiednio zajęcia edukacyjne, aby stwarzać możliwość pełniejszego angażowania percepcji i pamięci słuchowej. Sprawność narządu słuchu jest szczególnie ważna u dziecka, gdyż warunkuje nie tylko prawidłowy rozwój głosu i mowy oraz opanowanie odpowiednich form językowych, ale wpływa również w decydujący sposób na ogólny rozwój dziecka. Deficyt percepcji słuchowej może utrudniać nabywanie ważnych umiejętności – czytania, pisania, mowy – jej rozumienia i poprawnego artykułowania dźwięków.

Przedstawiam wybrane ćwiczenia, które stosuję podczas zajęć lekcyjnych oraz zabaw
z młodszymi dziećmi w ramach Wczesnego Wspomagania Rozwoju Dziecka, rozwijające
i usprawniające percepcję i pamięć słuchową oraz koordynację słuchowo-ruchową.

W pracy z dziećmi pomocne będą niewątpliwie:

1. Gotowe nagrania z dźwiękami otoczenia oraz odgłosami zwierząt z barwnymi ilustracjami. Należy jednak zwrócić uwagę na jakość nagrań. Szczególnie polecam:

o        Nowa Szkoła: „Gra – znajome dźwięki”, „Gra – zwierzęta”

o        Wydawnictwo Harmonia: „Odgłosy przyrody – zagadki obrazkowo-dźwiękowe” oraz „Dźwięki naszego otoczenia”

2. Można pokusić się o własne nagrania podczas wycieczki do sklepu, lasu, parku. Rejestrujemy wspólnie z dziećmi odgłosy otoczenia, a na kolejnych zajęciach rozpoznajemy znajome dźwięki i próbujemy określić w jakiej sytuacji je słyszeliśmy.
3. Rozpoznawanie przedmiotów na podstawie barwy ich dźwięków:

o        Przedmioty codziennego użytku – klucze, szklanka, metalowy kubek, klocki. Uczniowie obserwują przedmioty i dźwięki, a następnie słuchają z zamkniętymi oczami, wskazując następnie wybrany przedmiot, mogą mieć ilustracje tych przedmiotów lub tylko cienie (podwyższamy stopień trudności).

4. Rozpoznawanie figur geometrycznych za pomocą dźwięków np. bębenek – koło, tamburyn – trójkąt itd. Dziecko siedzi tyłem do nauczyciela, po usłyszeniu dźwięku podnosi odpowiednią figurę geometryczną.
5. Dźwiękowe memo: pojemniki po jogurtach (z zamknięciami), oklejone do pary w takich samych barwach. W każdym znajduje się dokładnie taka sama ilość różnorodnych materiałów sypkich np. groch, piasek, łuskany groszek, koraliki itp. Zadaniem dzieci jest odszukanie tak samo brzmiących pojemników (ułatwieniem jest ten sam kolor). W wersji trudniejszej nauczyciel chowa za parawanem swój pojemnik, uczeń musi tylko po odgłosie odnaleźć dokładnie taki sam. W miarę możliwości rozszerzamy ilość dźwięków zwiększając ilość pojemników. Dzieci bardzo lubią tę zabawę, szczególnie kiedy to one zadają dźwiękową zagadkę.
6. Utrwalenie dźwięków cichych i głośnych oraz tempa – szybkiego i wolnego
   z wykorzystaniem materiałów sypkich:

o        Na bębenek lub szeroką plastikową miskę sypiemy różny materiał – groch, kasztany, korale będą dźwiękami głośnymi natomiast kasza, drobny makaron, piasek, siemię lniane, makarony wytworzą dźwięki ciche. Ponadto ćwiczenie daje nam możliwość rozwijania percepcji dotykowej oraz koordynacji wzrokowo-ruchowej.

7. Interpretacja tekstu dźwiękiem: instrumentami muzycznymi obrazujemy proste wierszyki lub opowiadania, własnego autorstwa redagowanego na potrzeby ośrodka dydaktycznego. Deszcz, wiatr, ciepłe słonko, biegnące konie, pani na obcasach są świetną zabawą rozwijającą poczucie rytmu oraz umiejętność reagowania na sygnał.
8. Reagowanie ruchem ciała na schemat graficzny: np. kwadrat oznacza tupanie, trójkąt – klaskanie, koło – uderzanie o kolana itd. Układamy na tablicy, z figur magnetycznych różne układy stopniując trudność. Uczniowie następnie mogą odtwarzać układy rytmiczne podane przez nauczyciela, bez schematów graficznych. Należy różnicować zarówno tempo jak
   i ilość uderzeń.
9. Zagadki muzyczne: „Kto schował się za parawanem?” – ćwiczenie przeznaczone jest dla młodszych i starszych dzieci. Należy rozpoznać po dźwięku, jaki instrument gra w ukryciu (dzieci, które nie znają nazw instrumentów lub nie komunikują się werbalnie mogą wskazywać na ilustracji), jakie zwierzę wydaje takie odgłosy?, jaki przedmiot?
10. Zabawa: „Wędkowanie” – potrzebna jest wędka z magnesem oraz różnorodne obrazki wycięte z prasy, które wzmacniamy podklejając tekturką i łączymy zszywaczem biurowym (aby wędka miała swoje zastosowanie). Możemy ilustracje dzielić tematycznie np. zwierzęta, pojazdy, instrumenty muzyczne, czynności lub pomieszać je razem. Uczniowie łowią obrazki a następnie naśladują dźwięki z nimi związane np. syczący wąż, bzycząca pszczoła, jadący samochód oraz grają na poszczególnych instrumentach muzycznych.
11. Lekcje ciszy – pozwalają na wyciszenie, odpoczynek, rozwijają koncentracje uwagi oraz doskonalą percepcje słuchową. Uczniowie chętnie na koniec zajęć, leżąc na poduszkach, miękkich klockach poddają się wysłuchiwaniu dźwięków płynących przez otwarte okno.

Przytoczone przykłady ćwiczeń stosowane w mojej praktyce, dotyczą tylko stymulowania percepcji słuchowej, rozwijania i doskonalenia umiejętności odbioru, rozpoznawania oraz naśladowania dźwięków. Pracując z uczniami o specjalnych potrzebach edukacyjnych należy dostosowywać formy pracy, pomoce dydaktyczne oraz metody tak, aby każde dziecko mogło odnieść sukces na miarę swoich możliwości. Zabawy i ćwiczenia rozwijające percepcję słuchowa, pobudzają również koordynację wzrokowo-ruchową, percepcję dotykową, pozwalają poznać schemat własnego ciała, rozwijają umiejętność rozpoznawania stosunków przestrzennych. Muzyka nie wymaga tłumaczenia, żadnego komentarza, przewodnika. Jest ona dla dzieci najbardziej komunikatywną dziedziną sztuki.