Wychowanie estetyczne
Wychowanie estetyczne - ogół świadomych oddziaływań i działań własnych wychowanka, w których wartości estetyczne i artystyczne wykorzystuje się do pogłębiania życia uczuciowego, rozwoju aktywności twórczej i samoekspresji wychowanka oraz do umożliwienia mu kontaktu z różnymi dziedzinami sztuki.
Cele wychowania estetycznego:
· wyrabianie wrażliwości estetycznej, przez którą rozumie się zdolność dostrzegania i przeżywania wszelkiego piękna: przyrody, wytworów ludzkiej pracy i działalności twórczej
· rozbudzanie potrzeb wyrażających się w chęci przeżywania piękna
· doskonalenie zdolności rozumienia piękna i umiejętności dokonywania oceny artystycznej wytworów przyrody i człowieka, a zwłaszcza dzieł sztuki
· rozwijanie zainteresowań estetycznych oraz potrzeby ekspresji własnych doznań artystycznych i związanych z nimi twórczych i odtwórczych zdolności artystycznych, a także zamiłowań do uprawiania tej formy aktywności.
„(…) dbając o piękno stajemy się lepsi, szlachetniejsi i bogatsi”. K. Kotłowski
Piękno należy do podstawowych wartości i do najstarszych pojęć w kulturze staroeuropejskiej.
Starożytni grecy odnosili piękno do postaci człowieka, do myśli i twierdzili, że piękne mogą być oblicza. Z czasem piękna zaczęto używać tylko do rzeczy materialnych. Wdrażamy wartość piękna poprzez wychowanie przez sztukę.
Badania nad twórczością były prowadzone przede wszystkim w XX wieku. Badano związki, które występują pomiędzy twórczością a rozwojem człowieka. Problemem tym zajmowali się wszyscy przedstawiciele nauk humanistycznych.
Starożytna Grecja
– miejsce genezy wychowawczych funkcji sztuki (powstanie jej archetypu)
KONSUMPCYJNAZŁY GUST = POSTAWA WOBEC ŚWIATA
Funkcje sztuki:
· Poznawcza
· Komunikacyjna
· Estetyczna (aksjologiczna)
· Ekspresyjna (twórcza)
· Kompensacyjna
28/02/2013 WYKŁAD 2
EGZAMIN: Pytania półotwarte, zamknięte i jedno otwarte –nasz stosunek do dziedziny sztuki. Można mieć 3 nieobecności plus aktywność podwyższenie oceny daje.
Edukacja estetyczna, jako teoria: 1) rozumiana szerzej, …
2) Po drugie – wymiar osobowy, utożsamiany z kulturą osobistą, estetyczną człowieka – kształtowanie budowanie i wspieranie kultury estetycznej
„Kultura estetyczna oznacza typ i poziom uczestnictwa jednostki, lub określonej grupy społecznej, w systemie wartości estetycznych i dóbr artystycznych społecznie zobiektywizowanych, przyjętych i funkcjonujących w określonej społeczności.” (autorka: G…………….)
Przedmiotem edukacji estetycznej jest sztuka rozumiana dwuwarstwowo: twórczość i ekspresja oraz recepcja i opór (?)
Pedagogiczna koncepcja sztuki stworzył………... a w Polsce Irena Wojnar
Edukacja estetyczna realizowana jest wielodziedzinowo np. działalność teatralna, plastyczna, literacka..
Lektury obowiązkowe:
I. Wojnar – Teoria wychowania estetycznego, PWN 1997 (!)
II. Zalewska-Pawlak – Rola sztuki w wychowaniu. Polska tradycja pedagogiczna
III. Sztuka i wychowanie. Współczesne problemy edukacji estetycznej, wydawnictwo Akademickie Żak
IV. Sztuka wobec zakresów wolności człowieka liberalnego – red. Zalewska – Pawlak (Uł 2009)
CD W1:
Arystoteles – filozof złotego środka (materia oraz Bóg jest potrzebny)
Przypisuje mu się funkcję terapeutyczną, kompensacyjną sztuki. Używał pojęcia katharsis – oczyszczający. Dramaty starożytne z tego potem korzystały – dramatyczne sytuacje i ludzkie namiętności były zbawienne, bo kanalizowały te negatywne emocje. Czyli przywołał on w pedagogice funkcję terapeutyczną sztuki.
Średniowiecze
1000 lat, najdłuższa epoka historyczna. Bardzo wiele zmieniło się przez ten czas np. w mentalności ludzi. Społeczne uwarunkowania edukacji estetycznej – kto mógł być wtedy zainteresowany pięknem w wymiarze osobowym? Interesuje nas najbardziej wymiar wartości, aksjologiczny – jakie wartości były wtedy aktualizowane, co było ważne dla człowieka średniowiecznego? Religijność, Bóg, zbawienie. Pośrednikiem w osiągnięciu tego byli święci patroni. Wartość=wiara w Boga.
· Widać to np. w architekturze. Np. klasztory – materialny symbol potrzeby mroku, tajemnicy, oddalenia od życia codziennego i dążenie do Boga i „doskonałości”.
· Druga (od XII wieku, rozwój kultury dworskiej oraz powstawanie państw, królestw) emanacja w architekturze to katedra (w Pelpinie np.) – zwłaszcza pełny gotyk. Władcy prześcigali się w wielkości katedr, jako symbolu wielkości państwa w relacji z Bogiem. To już nie klęczący mnich na posadce, ale pokazywanie swoich zasług wobec Boga. Przepych w kolizji z wartościami.
Powstawały też uniwersytety..
· Okres schyłkowy, początek przejścia w kolejną epokę, który widać w zmieniającej się sztuce. Powstają kaplice – zmiana relacji człowieka z Bogiem. Ludzie bogaci zaczęli budować kaplice, pozwalały na bardziej intymną rozmowę z Bogiem. Powstały przy dworach. Bóg jest symbolicznie bliżej człowieka. (Sztuka współczesna przepowiada przyszłe przewartościowania, tutaj zachodzą najszybciej i najszybciej są akceptowane)
W średniowieczu artysta był rzemieślnikiem, bezimiennym, tworzył sztukę sakralną. Gdzie szukać w średniowieczu przejawów estetyki świeckiej? Ideał rycerski i sztuka bycia= kultura dworska, czyli gra na instrumencie, znajomość pieśni (zwłaszcza młodzi) rycerskich – ujawniła się w nich tęsknota za lepszym, pięknym życiem (w sensie też duchowym). Ludzie wtedy byli bardzo labilni emocjonalnie, infantylni. Ta tęsknota widoczna była w mitycznych symbolach..
Czyli estetyka była wymagana w średniowieczu w kulturze rycerskiej i dworskiej
Renesans
Odrodzenie to podstawowa idea tego okresu. Jakie czynniki spowodowały, że kultura rycerska upadła? (Włochy i Niderlandy - rozwinęły się dzięki morskiemu handlowi) Pojawiło się wtedy wojsko zaciężne, płatne. Wyprawy krzyżowe przynosiły panom duże zyski i mogli kupić oddział wojska, rycerze nie byli już tak potrzebni w walce, pojawiła się potrzeba powstania polityka – dworzanina, który był wykształconym szlachcicem, który niósł ze sobą wartości estetyczne. Do kultury polskiej wprowadziła dworzan swoich królowa Bona. (Machiavelli – cel uświęca środki)
Edukacja dworzanina – polityka, historia oraz gracja – to była kategoria estetyczna przynależna dworzaninowi. Estetyczność ta miała być kształcona na dworach np. ukłony dworskie, zachowanie towarzyskie, było to potwierdzeniem przynależności człowieka do światowej elity – estetyka nadal jest spostrzegana jako przynależność do wyższych sfer. Szkołą gracji i ogłady, miłej powierzchowności było samo życie na dworze.
Łukasz Górnicki? – twórca pierwszego podręcznika edukacji estetycznej – o dworzaninie i jego zachowaniu. Gracjan? napisał „Listy dworzanina” – początek XVII w. - użył po raz pierwszy pojęcia GUST/SMAK; dobry gust = kultura estetyczna czyli efekt edukacji estetycznej w renesansie.
Dominująca orientacja wychowawcza do XIX wieku to kształcenie dobrego gustu.
W Polsce szlachcie nie podobały się elementy zniewieścienia więc mówiono o ‘twarzy przyjemnej’ a nie ładnej jak w zachodniej Europie.
Humanizm – był ideologią mieszczaństwa bogacącego się np. we Włoszech – czy wykształcenie nie powinno równoważyć pochodzenia? Prawo do bogacenia się, przyjemności oraz powszechnego bytowania z pięknem podnosili Włosi. Zdobienie przez Papieża, książąt już nie tylko obiektów sakralnych. Estetyczność jako zasada życia i bycia, która powinna się łączyć z zasadami etycznymi, przynajmniej w teorii. Kamienice średniowieczne (np. Zamość) czyli piękno na co dzień, tylko dla siebie. Prawo do bogactwa, wykształcenia i piękna. Rozwinął się mecenat sztuki
Gdy forma przerasta treść to następuje zmiana dziejowa.. (prawa Hegla). (OBECNIE NP. SOMATOESTETYKA..? – np. popularny jest taniec)
Wiek XVII i XVIII - stolicą kultury estetycznej staje się Francja i Paryż. Poza dworskością, która staje się co raz bardziej przesadna, rozwija się umiejętność wypowiadania się na temat np. tworzonej ku czci wielkich władców literatury. Umiejętność jej odbioru i oceny.
Ocena sztuki była racjonalistyczna – rozumowe kryteria piękna:
· Wyrażanie celów
· Ład i porządek moralny
· Symetria – stosunku całości i części
Wyrazem był np. „Cyd” – jedność czasu, miejsca i akcji, których nie można było złamać (aż do Szekspira).
Zaczęły pojawiać się książki metodyczne nt. tego na co zwrócić uwagę w poznawaniu sztuki np. zwróć uwagę na linię ramion.. – potem się wypowiadał taki czytelnik na salonach.’ Zabawy przyjemne a pożyteczne’ – czasopisma które wyrabiały smak. To był RACJONALIZM OŚWIECENIOWY
Zaczął ulegać on Romantyzmowi
Etap przejściowy Rokoko – przerost formy nad treścią. Przełomem tutaj była sielanka w literaturze. Do estetyczności dopuszczono emocje, nie tylko rygor. Nie wiemy co, ale nas coś w tym porusza. Początek nurtu uczuciowego w literaturze (szczyt emocji – Konrad).
Podstawą teorii wychowania estetycznego jest relacja człowieka i sztuki. Sztuka jest bowiem ucieleśnieniem piękna.
Człowiek sztuka piękno
Już w starożytności Platon podkreślał ogromne znaczenie muzyki w wychowaniu, mówił też o potrzebie cenzury. Łagodny model wychowania do sztuki to model platoński charakteryzujący się także uwzniośleniem uczuć patriotycznych.
Arystoteles wprowadził z kolei funkcję „oczyszczania” przez sztukę.
Tak więc początków teorii wychowania estetycznego należy szukać już w starożytności. Odkryto wówczas możliwość wychowania dzięki sztuce.
W renesansie chodziło o przełożenie form piękna na formy życia każdego człowieka ( ideał dworzanina).
W ideale renesansowym piękność ta była bardzo istotna , gdyż dotyczyła życia codziennego. Następowała afirmacja chwili w życiu ( np. sztuka delektowania się jedzeniem).
Wychowanie estetyczne należało tylko do elit, człowiek dobrze urodzony winien umiec wypowiadać się o sztuce. Tak było do końca XVII wieku.
W okresie romantyzmu nastapiło „przełamanie”. Zwraca się już bardziej uwagę na elementy emocjonalne. Podstawą sztuki sa umiejętności wzruszania się , emocjonalność. Zaczęto uważać, że każdy człowiek ma szansę do wyrażania takich uczuć, ale nie każdy ma szansę się wykształcić. Dobry smak nie jest budowany na rozumie i wiedzy ale umiejętności wzruszania się. Zaczyna się pojawiać tendencja do upowszechniania ksztłacenia estetyki.
W II połowie XIX wieku w Anglii i Niemczech powstał ruch sztuki użytkowej dla biednych. Produkowane przedmioty użytku codziennnego upiekszające życie biednym, bo stwierdzono, że oni również są zdolni do odczuwania piękna.
Równoczesnie z falą upowszechniania sztuki odkryto rysunek dziecka jako sztukę ( Konrad Ricci 1886r.). Powstawały salony sztuki dziecięcej. Ważne było wtedy jak dorosły człowiek ustosunkowuje się do sztuki dziecka.
Kultura estetyczna dotyczyła tego, czym ja się otaczam, ale także co sądzę o rysunku dziecka.
Na przełomie XIX i XX wieku dziecko „odkryto” przez jego rysunek. Stwierdzono, że rysunek jest częścią osobowości dziecka.
Od momentu odkrycia rysunku powstały w pedagogice 2 nurty :
1/ problem rozwoju rysunku i artyzmu dziecka
2/ problem swobody i wolności w wychowaniu
Do połowy XX wieku była tendencja nie ingerowania w rysunki dziecka.
ROMANTYZM
II wykład - 7 marca
Edukacja estetyczna w romantyźmie utożsamiana była z kulturą estetyczną, która wyrażała się w posiadaniu dobrego smaku i gustu. Uważano, że aby mieć dobry gust trzeba mieć pewną wrażliwość. Dobry gust dotyczył życia a nie oceniania sztuki.
Gust mógł być wykształcony u ludzi, ale nie dało się wykształcić artysty. Artysta w dobie romantyzmu traktowany był jako pół-Bóg. Geniusz artysty ratował społeczeństwo przed utratą dobrego gustu.
Kultura estetyczna miała objąć relację do sztuki dziecka i objąć sztukę użytkową.
Termin „ wychowanie estetyczne” został sformułowany przez niemieckiego filozofa i poetę Schillera ( „ Listy o wychowaniu estetycznym”).
Jego koncepcja miała wpływ również na społeczeństwo. Schiller był prekursorem niemieckiego romantyzmu. Stworzył utopijną wizje państwa. Uważał, że społeczeństwo będzie szczęśliwe, jeśli ludzie będą mieli czas na zajmowanie się sztuką. Stworzył gry i zabawy z pięknem. Schiller rewolucję społeczną chciał zastąpić rewolucją estetyczną.
Uważał , że człowiek szczęśliwy to człowiek estetyczny.
XX wiek
Wychowanie do sztuki = kultura estetyczna = dobry smak, gust
W XX wieku sztuka nie jest elitarna, jest upowszechniana. Realizowana jest w szkołach. Wspierano rysunek dziecka, wprowadzono śpiew do szkół, powstają chóry szkolne.
Celem wychowania estetycznego jest kultura estetyczna wyrażająca się w 3 aspektach ( wąski zakres wychowania estetycznego ) :
1/ człowiek powinien wychowywać się do sztuki
2/ preferować sztukę użytkową
3/ mieć pozytywny stosunek do sztuki dziecka
Do końca lat 30-tych jeszcze mówimy o wychowaniu „ do sztuki”.
W latach 30-tych zaczęto zwracać uwagę na na dzieci i młodzież, na różne formy ekspresji, zabawę ruchową.
Weszła pedagogika rytmu Steinera, który uważał, że człowiek ma własny rytm, wydobycie tego rytmu na zewnątrz to przesłanie najbardziej zgodne z naturą. Chodziło tu o naturalistyczne spojrzenie na dziecko. Pojawiły się zajęcia ruchowe, gimnastyczne.
Organizacja pracy i zajęć miała być związana z rytmem wewnętrznym człowieka. Na tym rytnie wewnętrznym była oparta rewolucja w tańcu, który zaprezentowała amerykańska tancerka Isadora Duncan
Oprócz rysunku na początku lat 30-tych rozwinęły się inne formy ekspresji, tj. taniec ludowy, rytmika, formy teatralne, czyli ekspresja muzyczna, taneczna i teatralna.
Uczniowie byli aktywniejsi i nadawali ton swojej edukacji.
W tym okresie nauczyciel dołączył do młodzieży, bo w laboratorium teatralnym „Drama” nauczyciel był nie tylko obserwatorem ale i jednym z uczestników.
Młodzież improwizowała jakiś temat, były to eksperymenty teatralne. W Dramę wciągana była również publiczność. Reżyserem był 1 z uczniów i mógł się wymieniać rolami. Wchodziła w grę pantonima.
W XX wieku nastąpił :
1/ wzrost form artystycznej aktywności dzieci i młodzieży
2/ upowszechniono sztukę w stylu amerykańskim ( drama) – książka Johna Deweya wydana w 1936r. „ Sztuka jako doświadczenie ”
Atak kultury amerykańskiej dotyczył jakby ożywienia muzeów, sztuka mogła być doświadczeniem codziennym np. założenie stroju dworzanina. Dewey mówił: „Przestańmy oddzielać sztukę od życia”. Uczyć się przez doświadczenie, to uczyć się w sposób trwały.
Była to pedagogika aktywna, swobodnych działań.
Według Deweya doświadczenie estetyczne jest takim samym doświadczeniem jak każda inna forma nauki przez działanie. Ludzie, muzeum i eksponaty pracują na rzecz dziecka, aby mogło doświadczyć tej sztuki.
Tworzenie muzeów i skansenów służyło aktywności dziecka.
II połowa XX wieku to narodziny nowego kierunku wychowania estetycznego - zaczęło się wychowanie przez sztukę .
Twórcą był Herbert Read – „ Wychowanie przez sztukę „” 1946r.
Uważał on, że sztuka powoduje, iż człowiek wzrasta duchowo i dzięki niej się rozwija.
Mamy tu do czynienia z pojęciem:
wychowanie estetyczne w szerokim zakresie = edukacja estetyczna
Wówczas używany był termin wychowanie estetyczne w szerokim zakresie, czyli edukacja estetyczna.
Ten kierunek trwa do lat 80-tych.
Reada interesowało, jak sztuka może wpłynąć na dziecko oraz na dorosłego człowieka.
Read napisał to dziełow czasie II wojny i odwołał się do sztuki jako do ratunku po barbarzyństwach tej wojny. Uważał, że społeczeństwo stało się zimne , bo w edukacji nie ma sztuki. Szkoła nie uczy dziecka wrażliwości na drugiego człowieka.
Read zwrócił uwagę na dwie funkcje sztuki, jakie pełni wobec człowieka: ekspresji i komunikacji. Uważał, że bardzo istotna op®ócz inteligencji logicznej jest inteligencja obrazowa. Człowiek nie postrzega świata tylko za pomocą rozumu, ale również za pomocą wrażeń. Był zdania, że zarówno ekspresja jak i komunikacja winny być w szkole. Każda ekspresja domaga się komunikacji
Prowadzono warsztaty, na których uczono nauczycieli komunikacji niewerbalnej czyli wzmocnienia swojej wypowiedzi gestem, mimiką.
Na przełomie lat 60-70 tych XX wieku rozwija się w Polsce wychowanie estetyczne.
Dzięki inicjatywom nauczycieli wprowadzono do szkół w ramach zajęć dodatkowych wychowanie przez sztukę. Powstawało bardzo dużo zespołów teatralnych, muzycznych pod działalnością amatorską.
Twórcami polskiego wychowania przez sztukę byli : Irena Wojnar i Bogdan Suchodolski. By wzmocnić działanie wychowawcze łączono różne formy ekspresji.
W 1976r. po raz pierwszy w Polsce nastąpiło połączenie zajęć plastycznych z muzycznymi . Wprowadzono zajęcia eksperymentalne – malowanie muzyki. Prekursorem w tej dziedzinie była Anna Trojanowska.
Twórczość plastyczna dziecka – c.d.
Do lat 80-tych było wykorzystanie rysunku jako edukacji artystycznej .
Jako dorośli oczekujemy, że dzieci same są w stanie ciągle rozwiązywać coś twórczo, że istnieje wrażliwość twórcza dzieci. Nie ingerujemy, bo dziecko z urodzenia jest artystą - tak było do połowy XX wieku.
Obecnie rysunek postrzegamy jako :
- rysunek jako język graficzny ( przygotowanie do wirtualnego bytowania)
- rysunek jako twórczość w ogóle
- rysunek jako narzędzie do rozwijania wrażliwości i zdolności artystycznych dziecka
W XXI wieku istnieją następujące zasady artystyczne :
- nie narzucajmy własnych kryteriów artystycznych
- w stosunku do prac dzieci szczególnie uzdolnionych artystycznie stosujemy kryterium naiwności ( Maria Gołaszewska uważa, że jest to kryterium, w którym możemy estetycznie ocenić postępy dziecka - kategoria w sensie pozytywnym).
Naiwność to określona postawa wobec życia – charakteryzuje się świeżością doznań i uczuć, ich autentycznością. Nie dokonujemy wcześniej przemyśleń intelektualnych. Jest to afirmacja rzeczywistości realnej jako bliskiego i rzeczywistego świata. Towarzyszy jej niedoskonałość techniczna.
W pracach dziecka zachwyca nas świeżość s...
Aga2906