Kazimierz Wielki.docx

Kazimierz Wielki - czym ostatni z Piastów zasłużył na swój przydomek?

Kazimierz III Wielki urodził się w 1310 roku, był synem Władysława Łokietka i Jadwigi, córki księcia kaliskiego, Bolesława Pobożnego. Do roli króla oraz rządcy kraju, od najmłodszych lat przygotowywał Kazimierza ojciec. Jako dziecko był świadkiem ślubu siostry Elżbiety z Królem Węgier Karolem. Wyjazdy na Węgry dały Kazimierzowi sposobność do nabycia dworskiej ogłady, poznania sztuki dyplomacji i nowoczesnych metod rządzenia oraz nawiązania kontaktów z licznymi intelektualistami. Władysław miał zaledwie 12 lat, gdy doszło do jego zaręczyn z Jutą Luksemburczyk. Celem było porozumienie polsko-czeskie. Zaręczyny zostały jednak zerwane. W wieku 15 lat został wciągnięty w nowe plany polityczne ojca, którego skutkiem był ślub księżną Aldonę z Litwy. Był to ostatni z rodu Piastów, a swoje rządy objął zaraz po śmierci swego ojca w roku 1333. Koronacja na króla odbyła się w tym samym roku w Krakowie. Panował w latach1333–1370 na terenie dzisiejszej Wielkopolski, Małopolski,  Ruś Halicką i Włodzimierską, Podole, częściowo Mazowsze, Wałcz, Czaplinek, Kujawy, ziemia dobrzańska. Był on jedynym władcą w historii Polski, który otrzymał przydomek Wielki, jednak czy na pewno na niego zasłużył?

              Kazimierz otrzymał po śmierci ojca państwo, co prawda zjednoczone, ale tylko w małej części oraz z licznymi problemami zarówno wewnętrznymi jak i zewnętrznymi. W skład państwa polskiego z dawnej korony królestwa polskiego wchodziły tylko ziemia krakowska, sandomierska, wieluńska, poznańska . Kraj był wyniszczony wojnami, głównie z krzyżakami, którzy nadal zagrażali państwu. Pretensje o tron Polski zgłaszał czeski król Jan luksemburski, jako schedę po Wacławie III, a Brandenburczycy nadal stwarzali wielkie zagrożenia dla granic Polski.  Dodatkowo tylko część możnowładców popierało Kazimierza III, a kraj po długich latach rozbicia dzielnicowego był niejednolity gospodarczo, administracyjnie i prawnie.  Możnowładcy nawykli do ciągłych wojen obawiali się, że 23-letni władca, który nie wykazywał cech znamionujących Władysława Łokietka, nie podoła piętrzącym się trudnościom. Chodziła nawet plotka, że uciekł on z pola bitwy pod Płowcami. Zapewne wycofał się na rozkaz ojca, któremu zależało na bezpieczeństwie następcy tronu, ale plotki interpretowały to inaczej. Na szczęście wszystkie te obawy okazały się płonne. Kraj za jego panowania rósł w siłę i to głównie dzięki skrzętnej dyplomacji króla, panował pokój.

              Jednym z pierwszych ważnych sukcesów Kazimierza Wielkiego był zjazd w Wyszehradzie z 1335 roku gdzie Jan Luksemburski, władca Czech zrzekł się praw do korony polskiej w zamian za wysokie odszkodowanie  (20000 kop groszy praskich) oraz prawo do Śląska. Na dziesięć lat między tymi państwami panował pokój, jednak Kazimierz III nigdy nie zrezygnował trwale ze Śląska i w latach 1345-1348 trwały walki o tą właśnie dzielnice. Nie przyniosły jednak żadnych zmian. Zapoczątkowany przez Łokietka małżeństwem Elżbiety, swojej córki z królem Węgier Karlem Robertem sojusz kontynuował Kazimierz. W roku 1339 w Wyszehradzie oba kraje zawiązują układ dynastyczny.  W razie śmierci Kazimierza Wielkiego bez pozostawionego męskiego potomka tron polski obejmie król Węgier Karol Rober lub jego syn. Dzięki temu wydarzeniu Polska zyskała wiernego sojusznika. W tym samy roku władca chciał ponownie rozstrzygnąć spór  o Pomorze Gdańskie z Krzyżakami. Wcześniej w 1317 roku Zjazd w Inowrocławie wydał niezbyt korzystny wyrok dla Kazimierza Wielkiego, Pomorze zostało w rękach Krzyżaków, a  Kujawy miały wrócić do Polski. Sąd papieski w Warszawie wydał korzystny wyrok dla Polski. Zakon musiał oddać Polsce Kujawy. Pomorze Gdańskie, ziemie chełmińską oraz zapłacić wysokie odszkodowanie.  Był to wielki sukces króla, jednak do realizacji wyroku nigdy nie doszło, władca musiał szukać rozwiązania na drodze rokowań z Zakonem. W 1343 pokój w Kaliszu zakończył spór polsko-krzyżacki na ponad 60 lat. Kujawy i ziemia dobrzańska trafiła w ręce Polski a Pomorze Gdańskie i ziemie dobrzańską w ramach „wieczystej jałmużny” w ręce Krzyżaków. Kazimierz zachował formalny tytuł zwierzchności nad Pomorzem. Kiedy w roku 1324 wygasła dynastia Romanowiczów na Rusi Halicko-Włodzimierskiej na tronie osadzono Bolesława Jerzego syna księcia mazowieckiego, a po jego bezpotomnej śmierci na tronie zasiadł Kazimierz III.  Niemniej jednak, przeciwko jego panowaniu na wspomnianym obszarze wystąpili, tak Tatarzy, jak i Litwini. W konsekwencji rozpoczęła się rywalizacja zbrojna o panowanie na Rusi Halicko-Włodzimierskiej. Ostatecznie, z nastaniem roku 1366, Ruś Halicko Włodzimierska, stały się własnością Królestwa Polskiego. Na zachodzie, w latach 1365-1368, Kazimierz Wielki przyłączył do kraju Santok, Drezdenko, Wałcz, Drabim, oraz Czaplinek, uniezależnił również książęta mazowieckie. W 1364 raku odbył się zjazd monarchów w Krakowie. Była to uczta u Wierzynka, krakowskiego rajcy, gdzie zjechali się najwyżsi  władcy Europy: cesarz niemiecki, król Czech, Węgier, Cypru, Danii, Polski, a także plejada książąt. Miały zapaść tam decyzje dotyczące powołania ligi antytureckiej. Pretekstem do zaproszenia królów był ślub wnuczki Kazimierza Wielkiego - Elżbiety i cesarza Karola IV.

              Osiągnięciom na arenie międzynarodowej towarzyszyły reformy wewnętrzne państwa. Najbardziej rozpoznawalnym z dokonań z ostatniego z Piastów było wzmocnienie systemu obronnego i prze modernizowanie grodów z drewnianych na murowane ”zastał Polskę drewnianą, zostawił murowaną”. Kazimierz Wielki podzielił wojsko na chorągwie (podział przetrwał bardzo długi czas).  Wzmocnił urząd starosty-zastępcy króla i powołał pierwszy Sarb Państwa, do którego pieniądze wpływały  głównie z ceł, wydobycia soli, podatków gruntowych oraz prywatnych majątków króla. Nadał liczne przywileje miastom, popierał kolonizacje i lokacje nowych miast i wsi. Za jego panowanie nastąpił napływ ludności Żydowskiej do Polski. W innych krajach byli oni nietolerowani, poniżani i tępieni w Polsce Kazimierz III zapewnił im nietykalność osobistą, swobodę wyznania, co było dobrym posunięciem, gdyż dużą część pieniędzy państwowych pochodziła właśnie od ludności Żydowskiej. W roku 1364 Królewskim edyktem powołał do istnienia pierwszy w Polsce Uniwersytet w Krakowie(na początku wszystkie wykłady odbywały się na Wawelu). Było to ważnym osiągnięciem, ponieważ w tym okresie tylko bardzo wąską grupa osób posiadała wykształcenie wyższe. Władca usprawnił sądownictwo, zdawawszy sobie sprawę z oszust i fałszerstw ówczesnych sądów. Doskonale wiedział, że możni i rycerstwo wykorzystują chłopów i przeciwstawiał się temu, za co nadana mu szyderczy przydomek króla chłopów, który z czasem odczytywano pozytywnie. Skodyfikował prawo oddzielnie dla Wielkopolskie i dla Małopolski (statuty: wiślicki i piotrkowski), było to prawo karne, cywilne i procesowe oparte na prawie zwyczajowym. Wiedział, że tylko scentralizowane państwo ma szanse liczyć się w Europie. Pomogło to zalegalizować w Polsce monarchie stanową, czyli społeczeństwo oparte na podziale na grupy społeczne. Na czele stał król jako najważniejsza osoba w państwie. Miejsca niżej w hierarchii zajmowali kolejno trzy stany: duchowieństwo, rycerstwo-szlachta i mieszczaństwo. Najniższym, a jednocześnie najliczniejszym był stan kmiecy.

              Kazimierz Wielki był wielki. Dwukrotnie powiększył terytorium Polski, w czasie jego rządów panował względny pokój. Zyskał wielu sojuszników i wzmocnił pozycje kraju na arenie międzynarodowej, czego dowodem była wielka uczta u Wierzynka.  Zintegrował państwo zgodnie z zasadą głoszona przez siebie „jeden monarcha, jedno prawo, jedna moneta”.  Przyczynił się bardzo mocno do rozwoju gospodarczego kraju, wspierał handel. Lokował ok. 70 miast, a ponad 70 zbudował zamki i mury obronne, głównie na granicy ze Śląskiem. Kiedy wielki król umarł w roku 1370 zostawił po sobie państwo stabilne, silne, dynamicznie rozwijające swój potencjał gospodarczy. W pełni zasługuje na przydomek Wielki.