HME.doc

Moodle! – syllabus J

Konsultacje – moodle + mail. J

Literatura:

1.     Harry Landreth, David c. Colander, Historia myśli ekonomicznej

2.    Wacław Stankiewicz, historia myśli ekonomicznej

3.    Brian Snowdon, Howard Vane, Peter Wynarczyk: współczesne nurty teorii makroekonomii

Wykład 1. 10.10.2012.

Przedmiot i metoda historii myśli ekonomicznej

1) Problem względnego niedoboru jako centralny problem teorii ekonomii, oraz mechanizmy, którymi posługiwała się ludzkość w celu rozwiązywania problemu względnego niedoboru:

·         - przemoc (mechanizm powszechnie stosowany w starożytności)

·         - zwyczaj (dominował w okresie feudalizmu w Europie)

·         - rynek (dominacja tego mechanizmu zaznaczyła się w drugiej połowie XVIII w Anglii)

·         - centralne planowanie (system, który powstał po rewolucji 1917 r. w Rosji i uległ rozpadowi pod koniec lat 80 XX w. w Europie)

2) dwa główne podejścia badawcze w historii myśli ekonomicznej:

Ø      - relatywizm historyczny:

a)        zajmuje się czynnikami historycznymi, społecznymi, politycznymi,

b)        bada jak te czynniki oddziaływały na rozwój teorii ekonomicznej. Np. relatywista będzie analizował w jakim stopniu rewolucja przemysłowa wpłynęła na kształt poglądów klasyków ekonomii.

Ø      - absolutyzm:

a)      podkreślają znaczenie czynników wewnętrznych,

b)     w tym ujęciu teorie ekonomiczne dają się uszeregować wg kryterium odwołującego się do współczesnej teorii ekonomicznej (uznawana jest) zakładany tu jest pewien postęp.

Myśl ekonomiczna w starożytności i średniowieczu

Starożytna Grecja

- Okres archaiczny VIII – VI p.n.e. (oddzielenie rzemiosła od rolnictwa, rozwinęła się gospodarka towarowo-pieniężna, handel zamorski, przejście od ustroju rodowego do niewolnictwa. Przedstawiciele Homer: Iliada, Odyseja; Hezjod z Askry: bajka Jastrąb i Słowik, epos Prace i dnie; Solon.

- Okres klasyczny: 500 – 336 r. p.n.e. (podbój Grecji przez Aleksandra Macedońskiego). Tworzyli Ksenofont, Platon, Arystoteles, Działał Perykles „złoty wiek Aten”.

Okres hellenistyczny 336 – 146 r. p.n.e. (wcielenie Grecji do Imperium Rzymskiego).

Poglądy ekonomiczne starożytnych greków:

-Nazwa ekonomii: Ksenofont (430 – 335 r. p.n.e.) Oikonomikos (oikos – dom, ojczyzn, rodzina, Nomeus – to człowiek zarządzający.

- Stosunek do pracy w starożytnej Grecji.

- Wizja idealnego państwa Platona (428 – 343 r. p.n.e.) główne prace: Państwo, Prawa.

- Ideał dobrego życia wg Arystotelesa (384 – 322 r. p.n.e.) główne prace: Etyka Nikomachejska oraz Polityka.

kalokatia od kalós Kai agatós: życie piękne i dobre

ekonomia jako sztuka zarządzania gospodarstwem domowym i chrematystyka jako nauka o gospodarstwie zarobkowym (chrémata - skarb, dobytek, majątek)

Średniowiecze

- Okres trwania Średniowiecza to ok. X wieków. Początek  średniowiecza to upadek Cesarstwa Rzymskiego w 476 r. Koniec nastąpił w okresie wielkich odkryć  geograficznych.

- Feudalizm jako organizacja życia społeczno-gospodarczego.

- Rola Kościoła Katolickiego.

stosunek do bogactwa (komunizm konsumpcyjny i potępienie bogactwa; Klemens Aleksandryjski (II i początek III wieku nowej ery); św. Tomasza XIII w

stosunek do pracy

Św Tomasz koncepcj własności, ceny sprawiedliwości, ocena procentu i kredytu

Własność prywatna jest niezbędna w gospodarce rynkowej

Usura – kupic tanio sprzedac drogo

Św Tomasz: na cele inwestycyjne można pożyczać na procent, na cele konsumpcyjne – nie. J

Wykład 2. 17.10.2012

Merkantylizm

Nazwa tego kierunku pochodzi od włoskiego słowa mercante – kupiec. Merkantylizm pojawił się na początku XVI w. i trwał do połowy XVIII w. (blisko 250 lat).

Przyczyny rozwoju merkantylizmu:

- Rozwój wielkich państw narodowych;

- Reformacja i nowa etyka: Marcin Luter i Jan Kalwin („bogactwo jest darem łaski bożej, ubóstwo zapowiedzią przyszłego potępienia”).

- Wizje utopi społecznej: Thomas Morus (ustrój, w którym nie występuje własność prywatna a „owce nie zjadają ludzi”), Tomas Campanella: „Miasto Słońca” (1602 r.).

- Wielkie odkrycia geograficzne i rozwój handlu atlantyckiego, powstanie kompanii handlowej (w 1492 r. Kolumb dociera do nowego lądu).

- Rewolucja cenowa oraz inflacja (początek Hiszpanii i Portugalii ok. 1545 r. W okresie 1531 – 1631 Hiszpania przywiozła 159 ton złota i 140 tys. Ton srebra).

Podział Merkantylizmu:

- merkantylizm właściwy (system manufakturowy): dominował kapitał przemysłowy, kładziono nacisk na zintensyfikowanie produkcji przemysłowej.

- bulion – złoto w sztabkach. => bulionizm

Główne idee merkantylizmu:

- Utożsamienie bogactwa z kruszcem i pieniądzem kruszcowym, bulionizm: bogactwo = zasób pieniądza kruszcowego; merkantylizm właściwy – związek ilości pieniądza z gospodarką realną.

- Dodatni bilans handlowy jako pomocniczy środek zdobywania kruszców. Bulioniści a Thomas Mun „Dyskurs o handlu między Anglią i Indiami” 1621.

- Industrializm.

- Interwencjonizm państwa (wspieranie rodzimego przemysłu poprzez: utrzymywanie płac na niskim poziomie, nakazy pracy i walkę z włóczęgostwem. (W Anglii wprowadzono Prawo o pracy 1563 r. oraz Prawo o ubogich 1579, Akty Nawigacyjne 1651 r. (czasy Olivera Cromwella), piractwo Francisa Draka wspierane przez koronę brytyjską; we Francji J.B. Colbert tworzył zakłady pracy np. w Abbeville w Pikardii (pocz. XVII w.)).

- Populacjonizm (J.B. Colbert, W. Petty).

Krytyka merkantylizmu

Źródła krytyki: faktyczne (zmiana warunków gospodarowania w połowie XVIII w), światopoglądowe (redefinicja relacji – państwo a jednostka w świetle filozofii Oświecenia).

Główne argumenty krytyczne:

- Rozwój ilościowej teorii pieniądza: Jean Bodin (1530 – 1596) Odpowiedź na paradoksy p. Malestroictai (czyt.  Malestretti) 1568 r. Bodin twierdził, że za wzrost cen w głównej mierze odpowiada za napływ złota i srebra nowego świata. Twórcy ilościowej teorii pieniądza: J. Locke (1632 – 1704), . Hume (1711 – 1776), R. Cantillon (1680 – 1734) (efekty Cantillona).

- Cenowy mechanizm przepływu pieniądza kruszcowego D. Hume’a oraz podważanie możliwości utrzymania dodatniego bilansu handlowego w długim okresie.

- Negacja tezy głoszonej przez merkantylistów, że tylko pieniądz kruszcowy dobrze spełnia swoje funkcje 0 działalność John Law (1671 – 1729).

Wykład 3. 24.10.2012

Fizjokratyzm

Nazwa,geneza, twórca:

- Grec. Physis – natura, kratos – władca

- Ojczyzna fizjokratyzmu była Francja rządzona przez króla Ludwika XV.

- Datowanie: 1750 – 1780 (wg Colandera i Landreth, w Polsce do lat 20 XX wieku).

- Założycielem szkoły był Francois Quesnay (1694 – 1774), nadworny lekarz króla Ludwika XV.

Warunki społeczno-gospodarcze rozwoju fizjokratyzmu:

- Zacofanie gospodarcze Francji.

- Napięcia społeczne i despotyzm władzy.

- Oświecenia: Wielka Encyklopedia, działalność: Diderota, d’Alemberta, Voltaire, Rousseau.

- Krytyka merkantylistycznej polityki Colberta.

Główne idee fizjokratyzmu:

- idea porządku naturalnego a postulat laissez-faire (swoboda ruchu), laissez passer (swoboda działania).

- znaczenie rolnictwa w systemie gospodarki narodowej.

- idea dochodu czystego.

- idea obiegu dóbr – tablica ekonomiczna (Tableau Economique z 1758 r.)

- znaczenie tablicy ekonomicznej.

Wnioski dla polityki gospodarczej:

- postulaty wolności handlu.

- pogląd na funkcję państwa (władca powinien stać na straży przestrzegania praw natury, dbać o edukację społeczeństwa, podejmować roboty publiczne w zakresie infrastruktury komunikacyjnej – kanałów oraz inwestycji pozwalających podnosić produktywność ziemi).

- teoria podatku jedynego (eksperymenty w: Toskanii oraz Badenii).

Wykład 7. 05.12.12

8) teoria wartości i problem wyzysku:

Teza Marksa: tylko praca tworzy wartość.

Wartość = C+V+S

Gdzie:

C – kapitał stały, czyli wydatki kapitalistów na zakupy surowców i odpisy amortyzacyjne (całość kosztów ponoszonych przez kapitalistów z wyjątkiem płac);

V – kapitał zmienny, czyli wypłaty na płace i uposażenia;

S – watość dodatkowa (reszta – różnica pomiędzy przychodami brutto a kosztami nakładów). Wartość dodatkowa  to źródło dochodów z własności.

Relacje wartości dodatkowej do nakładów kapitału zmiennego Marks określił jako stopę wartości dodatkowej, czyli stopę wyzysku.

Stopa wartości dodatkowej: S’=S/V

S – wartość dodatkowa

V – nakłady kapitału zmiennego (płace).

S’=4 godz./4 godz. – to nie powstaje wartość dodatkowa

S’=8 godz./4 godz. – to powstaje wartość dodatkowa = ekwiwalent 4 godzin pracy przypadający przedsiębiorcy.

9) Marksowskie Prawa kapitalizmu:

- rezerwowa armia bezrobotnych;

- spadek stopy zysku;

- kryzysy gospodarcze;

- monopolizacja;

- rosnące zubożenie proletariatu.

Niemiecka szkoła historyczna

1)       Przyczyny rozwoju niemieckiej szkoły historycznej:

- w XIX w. zacofanie gospodarcze Niemiec w stosunku do Anglii oraz poszukiwanie alternatywnej ścieżki rozwoju,

- odmienne założenia filozoficzne angielskiej ekonomii politycznej oraz niemieckiej szkoły historycznej (w Niemczech dominowała filozofia Hegela oraz Fichtego, akcentujące role państwa i jego nadrzędność w stosunku do jednostek. W Anglii dominował utylitaryzm i filozofia indywidualistyczna),

- wyodrębnienie wię w Niemczech ekonomii z nauk o państwie i prawie a nie filozofii jak miało to na Wyspach Brytyjskich.

2)      Etapy rozwojowe niemieckiego historyzmu:

a)      Szkoła narodowa Adam Heinrich Muller, Friedrich List.

b)     Starsza szkoła historyczna: Wilhlm Georg Fiedrich Roscher, Bruno Hildebrand, Karl Knies.

c)      Młodsza szkoła historyczna: Gustav Schmoller (spór o metodę z C. Mengerem oraz działania Verein fur Socialpolitik od 1872r.)

Wykład 8. 12.12.12

Rewolucja marginalna

1)       Rewolcja marginalna pojawiła się w latach 70 XIX w. za sprawą trzech ekonomistów:

a)      Carl Menger (1840-1921) mistrz szkoły austryjackiej (psychologicznej), Zasady nauki ekonomicznej 1871 r.

b)     Leon Walras (1834-1910) mistrz szkły lozańskiej (matematycznej), Elementy czystej ekonomii politycznej 1874 r.

c)      Williams Stanley Jevons (1835 – 1882) mistrz szkoły anglo-amerykańskiej (neoklasycznej). Teoria ekonomii politycznej 1871 r.

2)      M.Blaug twierdzi, że idee marginalistów nie były zupełnie nowe. Wcześniej idee występowały u innych ekonomistów np.: H.H. Gossen 1854, A.A. Cournot 1834, J.H. von Thunen 1850. Jednak dopiero po rewolucji marginalnej idee te zdominowały myślenie ekonomistów.

3)      Podważenie w II połowie XIX w. fundamentalnych twierdzeń ekonomii klasycznej: klasycznej teorii wartości opartej na pracy, doktryny ludnościowej Malthusa, doktryny funduszy płac.

4)      Cechy rewolucji marginalnej:

a)      Podejście mikroekonomiczne;

b)     Zainteresowanie teorią popytu;

c)      Subiektywizm na gruncie teorii wartości;

d)      Zastosowanie rachunku marginalnego (matematyzacja ekonomii).

5)      Krytyka klasyczne teorii wartości przez marginalistów:

a)      Klasyczna teoria wartości pozbawiona jest cech ogólności;

b)     Wyprowadzenie wartości dobra z kosztów poniesionych w przeszłości;

c)      Odwrócenie klasycznej zależności przyczynowo skutkowej pomiędzy wartością czynników produkcji a wartością danego dobra;

d)      Klasyczna teoria wartości nie posługuje się użytecznością krańcową od której zależy wartościowanie dóbr przez konsumentów.

6)      Trójkąt Mengera (przykład: woda a diamenty).

...