FITOTERAPIA CHORÓB UKŁADU ODDECHOWEGO
Układ oddechowy powinien zapewniać optymalne utlenowanie krwi żylnej. Wiąże się to ze swobodnym i rytmicznym przepływem powietrza przez górne i dolne drogi oddechowe, wyście-lone błoną śluzową o zachowanej zdolności do samooczyszczania. Chorobom dróg oddechowych z reguły towarzyszą zaburzenia wyżej wymienionych funkcji i stąd od leków stosowanych w pulmo-nologii oczekuje się ich przywrócenia., w tym przywrócenia właściwego usuwania zalegajacej wydzieliny oskrzelowej.
Leki roślinne stosowane w pulmonologii-> nie są skierowane przeciwko przyczynie choroby, ale przeciw jej objawom.
1) leki znoszące lub zmniejszające skurcz mięśni gładkich oskrzeli, rozszerzające oskrzela
2) leki zmniejszające obrzęk zmienionej zapalnie błony śluzowej
3) leki zapewniające właściwe usuwanie wydzieliny oskrzelowej
4) leki przeciwkaszlowe i wyksztuśne
5) leki pobudzające ośrodek oddechowy
6) leki pobudzające odporność
7) leki przeciwgorączkowe
8) leki przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze-> usuwają przyczynę.
Ad.1
→ leki te stosujemy w leczeniu dychawicy oskrzelowej oraz spastycznych nieżytach oskrzeli
→ w stanach ostrych, o dużym nasileniu stosuje się silnie działające leki syntetyczne ->β-sympa-tykomimetyki, glikokortykosteridy, parasymaptykolityki (atropina), leki zwiotczające mięśnie (papaweryna), rozszerzający oskrzela( alkaloid metyloksantynowy-teofilinę).
→ w stanach przewlekłych stosuje się leki roślinne, które działają słabiej i wolniej mn:
*Fructus Ammi visnagae- Owoc aminka egipskiego → zawiera kwas kromoglikowy
*Radix Pimpinellae- Korzeń biedrzeńca
*Herba Lobeliae- Ziele stroiczki
*Herba Ephedrae- Ziele przęśli → wyizolowany alkaloid-efedryna-> rozszerza oskrzela
*alkalid metyloksantynowy-teofilina-> zwiększa drożność dróg oddechowych poprzez rozkurcz oskrzeli , pobudzenie ośrodka oddechowego i zwiększenie jego wrażliwości na CO2.
Leczeni astmy oskrzelowej
Astma oskrzelowa, dychawica oskrzelowa – przewlekła, zapalna choroba dróg oddechowych, u podłoża której leży nadreaktywność oskrzeli, która prowadzi do nawracających napadów duszności i kaszlu, występujących szczególnie w nocy i nad ranem. U podłoża tych napadów leży wydzielanie przez komórki układu oddechowego licznych mediatorów doprowadzających do rozlanego, zmiennego ograniczenia przepływu powietrza w drogach oddechowych, które często ustępuje samoistnie lub pod wpływem leczenia. Astma oskrzelowa zaliczana jest do chorób psychosomatycznych. Może być spowodowana przez przewlekły alergiczny nieżyt nosa (katar sienny), który wymaga leczenia.
Kluczowe znaczenie w etiopatogenezie astmy ma przewlekłe zapalenie, co ukierunkowuje podstawowe kierunki leczenia na szeroko pojętą terapię przeciwzapalną.
W przypadku astmy atopowej objawy choroby są wynikiem reakcji alergicznej typu natychmiastowego oraz niekiedy opóźnionego. W procesie tym biorą udział trzy zasadnicze składniki: alergen, swoiste przeciwciała IgE oraz komórki układu odpornościowego. Najczęstszymi alergenami w astmie oskrzelowej są: roztocze kurzu domowego , sierść i naskórek zwierząt, pióra ptaków domowych, pyłki traw, drzew, chwastów, zarodniki grzybów i inne. Jednym z najsilniejszych czynników ryzyka wystąpienia astmy oskrzelowej jest atopia tj.genetycznie uwarunkowana reakcja, polegająca na nieprawidłowej odpowiedzi immunologicznej na małe dawki antygenów, w wyniku której dochodzi do nadmiernego wytwarzaniu przeciwciał IgE skierowanych głównie przeciwko tym alergenom. Osoby z atopią reagują w sposób chorobowy na styczność z pospolitymi substancjami otaczającego środowiska, nieszkodliwymi dla osób zdrowej populacji.
• Leczenie astmy oskrzelowej
• Leki β-mimetyczne (agoniści receptorów β-adrenergicznych)
Pobudzenie receptorów β-adrenergicznych w oskrzelach powoduje bezpośrednio rozkurcz mięśni gładkich oskrzeli. Przykłady leków: salbutamol, fenoterol,salmeterol, formeterol, połączenie fenoterolu z bromkiem ipratropium.
• Pochodne ksantyny
Są inhibitorami fosfodiesterazy – enzymu odpowiedzialnego za rozkładanie cyklicznych nukleotydów. Wzrost stężenia cAMP i cGMP w komórkach mięśni oskrzeli powoduje spadek stężenia jonów wapnia i zahamowanie skurczu. Przykłady leków: teofilina, aminofilina
• Leki cholinolityczne.
• Blokują receptory muskarynowe w oskrzelach powodując rozkurcz mięśni oskrzelowych-> jeśli skurcz był wywołany pobudzeniem nerwu błędnego, co jest przyczyną napadów astmy u ok. 50% chorych. Nie hamują skurczów innego pochodzenia. Przykłady leków: bromek ipratropium,bromek tiotropium
• Leki o działaniu przeciwzapalnym:
• -kortykosterydy podawane w postaci wziewnej, rzadziej w postaci doustnej lub parenteralnej, np. beklometazon, budezonid, flutikazon
-stabilizatory komórek tucznych (mastocyty-składniki układu immunologicznego, biorą udział w obronie organizmu przed pasożytami, bakteriami i innymi drobnoustrojami, ich główną rolą jest wywoływanie lokalnego stanu zapalnego (m.in. alergie) w reakcji na obce substancje ->zmniejszają wydzielanie mediatorów prozapalnych takich jak histamina, prostaglandyny, interleukina.
-leki przeciwleukotrienowe, które są inhibitorami lipooksygenazy (zileuton, genleuton) lub antagonistami receptorów leukotrienowych (zafirlukast,montelukast).
•
• Inne leki przeciwastmatyczne:
• leki o działaniu antyhistaminowym
• leki wykrztuśne i mukolityczne
Fitoterapia astmy oskrzelowej
->wyizolowane substancje: efedryna, teofilina
->wyciągi roślinne uzupełniające leczenie lekami syntetycznymi, umożliwiając zmniejszenie ich dawek mn.
Owoc aminka egipskiego- Fructus Ammi visnagae
Aminek egipski – Ammi visnaga
Skład: piranokumaryny, poch. furanochromonu(kelina, wisnagina),flawonoidy, fenolokwasy.
Działanie: półsyntetyczne keliny i wisnadyny- kromoglikany działają profilaktycznie przeciwastma-tycnie , przeciwalergicznie (→ krople do oczu, nosa, inhalacje)
Korzeń i ziele biedrzeńca mniejszego- Radix et folium Pimpinellae
Biedrzeniec mniejszy- Pimpinella saxifraga
Skład: olejek eteryczny, furanokumaryny, kumaryny, saponiny, flawonoidy.
Działanie: olejek i saponiny-działanie wyksztuśne, furanokumaryny i kumaryny- rozkurczaja mięśnie gładkie oskrzeli
Preparaty; Bronchicum Elixir
Ziele doględy wielkiej- Herba Grindeliae
Doględa wielka- Gridelia Robusta
Skład: s-cje żywicowe, olejek eteryczny, flawonidy....
Działanie: żywice, saponidy- działanie wyksztuśne, odkażające drogi oddechowego
Liście i korzenie lepiężnika legarskiego- Folium et radix Petasitidis
Petasites officinalis- Lepiężnik lekarski
Skład: alkohole seskwiterpenowe-petazyna, petazol...
Działanie: petazyna- działanie p/alergiczne, rozkurczowe na mięsnie gładkie.
Liść bluszcza- Folium Hederae helicis
Bluszcz pospolity- Hedera helix-> prep.Bronchopect krople
Cebula zwyczajna- Allium cepa ->prep. Alcep sir.
Ziele szanty- Herba Marrubii
Rosiczka okrągłolistna - Drosera rotundifolia-> prep. Drosetux sir.
Ziele tymianku pospolitego- Herba Thymi
Liść podbiału- Folium Farfarae
Fitoterapia stanów zapalnych dróg oddechowych
Stany zapalne dróg oddechowych są wynikiem infekcji wirusowych ( mn. grypy, odry, ospy, cytomegalii,mononukleozy,) bakteryjnych, pasożytniczych (pierwotniakowe) rzadziej grzybiczych. Fitoterapia jest, obok chemio – i antybiotykoterapii stosowana w leczeniu podstawowym ( stany przewlekłe i nawracające), oraz pomocniczym- objawowym (środki przeciwkaszlowe, osłaniające, przeciwbakteryjne).
Infekcje dróg oddechowych-są bardzo częstymi schorzeniami, szczególnie w chłodniejszych okresach roku (przyczyny→ nabywanie oporności lekowej przez drobnoustroje chorobotwórcze, obniżenie ogólne stanu odporności- nasilenie zanieczyszczenia atmosfery, dym papierosowy, nasilenie stanów alergicznych). Pod wpływem drażniących, tosycznych s-cji w powietrzu -błona śluzowa ulega obrzmieniu, co ułatwia osiadanie i namnażanie się drobnoustrojów->stan zaplny, powiązany ze stopniowym tworzeniem wydzieliny śluzowej, a nawet ropnej.
Objawy: katar, drapanie w gardle,wzrost temperatury, najpierw suchy , niefektywny, potem mokry kaszel, duszność prowadząca często do sinicy, ból w klatce piersiowej.
Przewlekłe zapalenie oskrzeli (przewlekła obturacyjna choroba płuc-POChP)- charakteryzuje się męczącym kaszlem z odpluwaniem nadmiernie wytwarznego śluzu w drogach oddechowych , prowadzącym do szeregu powikłan, również z innych układów; dotyczy cześciej mężczyzn, palaczy papierosów.
Przeziębienie – infekcje wirusowe górnych dróg oddechowych wskutek wychłodzenia ogranizmu
(->mechanizm- wychłodzenie organizmu-> na drodze odruchowej (układ wegetatywny) osłabienie przepływu krwi w błonach śluzowych-> niedobór tlenu+ spadek miana przeciwciał +schłodzenie błony śluzowej dróg oddechowych= namnażnie wirusów i bakterii.
Przebieg przeziębienia ulega komplikacjom jeżeli dołączą się wirusy grypy , bakterie , zaś u osób z obniżoną odpornościa infekcje często nawracają.
Schorzeniom zapalnym układu oddechowego, obok wspomnianych wcześniej sprzyjają: „niedoleczenie” wcześniejszych infekcji, zaburzenia flory jelitowej i limfatycznego układu immunologicznego jelita na skutek antybiotykoterapii, przewlekły stres, nadużywanie pewnych leków, alkoholizm, narkomania....
SUROWCE ROSLINNE DZIAŁANIU PRZECIWZAPALNYM
→ łagodzą stany zapalne przez zmniejszenie obrzęku, odczynu uczuleniowego, skurczu oskrzeli i skurczu naczyń włosowatych oraz wspomagają mechanizmy samooczyszczania dróg oddechowych przez działanie wyksztuśne i mukolityczne. Schorzeniach o lekkim nasileniu stanowią leki z wy-boru, zaś przy przewlekłych lub ciężkich wspomagają leczenie podstawowe.
*surowce i olejki eteryczne:->działają wyksztuśnie i mukolitycznie ( wewnętrznie i jako inhalacje).
Mechanizm działania wyksztuśnego: wchłaniają się w jelicie cienkim, a wydalane są przez drogi oddechowe , drażniąc błonę śluzową zwiększją wydzielanie gruczołów, pobudzają wytwarzanie wydzieliny, wzmagają odruch kaszlowy i upłynniają wydzielinę (dz. mukolityczne -> bezpośrednie działanie upłynniające wydzielinę (sekretolityczne) i bezpośrednie lub pośrednie stymulowanie sekrecji surowiczej wydzieliny w oskrzelach (sekretomotoryczne).Oczyszczenie dróg oddecho-wych jest szczególnie wskazane rano , gdyż w nocy gromadzi się dużo wydzieliny wskutek zmniej-szenia wrażliwości ośrodka kaszlu podczas snu .
Aby działanie mukolityczne było skuteczne, konieczne jest nawodnienie chorego!!!-> np. odwary z surowców.
*Anthodium et Oleum Chamomillae
*Herba et Oleum Thymi
*Folium et Oleum Salviae
*Oleum Pini
*Oleum Therebinthinae
*Oleum Eucalypti
*Oleum Cinnamoni zeylanici
*Oleum Myrti
*Oleum Cedrae
*Bulbus et Oleum Allii sativi
*Bulbus Cepae
* surowce śluzowe → ulegają hydrolizie, tworząc mn. kwas glukuronowy, który dyfunduje do krwi i dociera do dróg oddechowych, tworząc tam , w środowisku wodnym roztwory koloidalne, które cienką warstwą powlekają błony śluzowe, osłaniając mechanoreceptory śluzowe przed podrażnie- niem przez egzo- i endogenne czynniki drażniące i łagodząc stany zapalne .
*Folium Plantaginis lanceolatae
*Radix et Folium Althaeae
*Flos Malvae silvestris
*Flos Malvae arboreae
*Flos Verbasci
*Flos Tiliae
*Lichen islandicus
* surowce saponinowe i alkaloidowe-> działanie wykszuśne i mukolityczne.
Mechanizm działania poprzez odruch żołądkowo -płucny. Drażniąc błonę śluzową żoładka , podudzają włókna parasympatyczne w oskrzelach stymulując wydzielanie śluzu, jego upłynnianie oraz usuwanie.
*Radix Primulae
*Radix Saponariae
*Folium Hederae
*Radix Glycyrrhizae
*Radix Senagae
*Radix Ipecacuanhae
*Cortex Quebracho
Ponieważ zapadalność na w/w schorzenia wiąże się często z osłabieniem układu immunologiczne-go-> stosuje się roślinne preparaty działające immunostymulująco ,
zaś w leczeniu schorzeń wywołanych bakteriami- antybiotyki i sulfonamidy.
Przykłady surowców olejkowych:
Owoc anyżu i olejek anyżowy- Fructus et Oleum Anisi
Biedrzeniec anyż- Pimpinella anisum
Skład: olejek anyżowy (mn.anetol)
Działanie: wyksztuśne, wiatropędne, pobudza wydzielanie przewodu pokarmowego (polecany szczególnie dzieciom!!!), pobudza laktację .
...
agadolata89